Beytüllahim Meryem Ana Kilisesi

Beytüllahim Meryem Ana Kilisesi
Temel bilgiler
Narikala kalesinden Aziz Beytüllahim Kilisesi görünümü (ön planda)

Konum	Eski Tiflis, Gürcistan
Koordinatlar	41°41′20″K 44°48′17″D / 41.68889°K 44.80472°D / 41.68889; 44.80472
İnanç	Gürcü Ortodoks Kilisesi
Mimari
Mimari biçim	Ermeni
İnşaat başlangıcı	13. yüzyılın ikinci yarısı
Tamamlanma	1727

Beytüllahim Meryem Ana Kilisesi (Gürcüce: ზემო ბეთლემის მაცხოვრის შობის ტაძარი, zemo betlemis matskhovris shobis tadzari; Ermenice: Բեթղեհեմի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի Betlehemi Surb Astvatsatsin yekeghetsi; ayrıca bilinen adıyla Yukarı Beytüllahim Kilisesi)^[1] Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te konumlanmış bir kilisedir. 18. yüzyılda daha eski bir kilisenin arazisine Ermeni kilisesi olarak inşa edilen kilise, günümüzde Gürcü Ortodoks kilisesi olarak faaliyet göstermektedir .

Tarihi

Yukarı Beytüllahim Kilisesi, Tiflis'in Kldis-Ubani (Roç Bölgesi) ilçesindeki Narikala kalesinin eteğinde bulunmaktadır. Kiliseden önce şapel inşa edilmiş, ancak şapel inşa edilirken inşaatın yöneticisi rahip Gregory ölmüş ve şapelin yanına gömülmüştür. İnşaat, torunu Barsegh tarafından tamamlanmıştır. Uzun süre ibadetler o şapelde yapılmış ve kilise tamamlanmamıştır. Kara taştan inşa edilen üst kısımlar, Nadir Şah'ın Hindistan seferine katılan Ağa-Melik Bebutyan tarafından yapılmıştır. Bebutyan, 1724 yılında Türklerle yapılan bir savaşta ölmüştür. Ölmeden önce, Yeni Culfa'daki Azize Yekaterina Manastırı'ndan iki rahibeyi kiliseye davet etmiştir. Bebutyan'ın oğlu Melik Avetis çitleri inşa etmiştir. Kilise rahipleri Melikset ve Mesrop Ter-Grigoryan'a göre, yeni kilise, Hacı-Parukh, Baghdasar, Harutyun ve Stepan'ın işbirliğiyle rahip Sargis tarafından kurulmuştur. Şapel, 13. yüzyılın sonlarında inşa edilmiştir. Daha büyük bir kilisenin inşaatı Katolikos Eghiazar (1681–1691) ve Alexander (1706–1714) döneminde yapılmıştır. 18. yüzyılın ikinci yarısında kilisenin başpiskoposu Mhitar olmuştur. Mhitar, kilisedeki hazinelerinin saklandığı yeri göstermeyi reddettiği için Ağa Muhammed Şah tarafından öldürülmüştür. Mhitar'dan sonra rahip olan oğlu, yazıtlarda çokça bahsedilen "doğuştan yetenekli rahip" Stepanos'tur. 1981 yılında, kilisenin içindeki kazılarda, şapelin bodrum katı bulunmuştur.^[2]

Gürcü sahiplenmesi

1994 yılında kilise, Gürcü Ortodoks Kilisesi'ne bağlanmıştır.^[1] 1990 yılında, kilisedeki orijinal Ermeni haçı kaldırılmıştır. 1990-1991 yıllarında, kubbenin içindeki Ermeni freskleri silinmiştir. Ayrıca, aslen 1898 yılında inşa edilmiş bir Ermeni sunak parçası, yapımını gösteren Ermenice yazıtıyla beraber 1990'ların başında tamamen yıkılmıştır. Vaftiz havuzu da tamamen tahrip edilmiştir. 17. yüzyılın sonlarında yazılmış Ermenice haçkar girişten kaldırılmış ve sonrasında ortadan kaybolmuştur.

Galeri

Beytüllahim Meryem Ana Kilisesi (ortada) ve Eski Tiflis'teki iki Ermeni Kilisesinin görünümü: Stephanos Kilisesi (en sağda) ve Yorgi Kilisesi (merkez solda)
Aziz Bethlehem Kilisesi (merkezin üstünde) ile Ermeni Mahallesi'nin bir başka görünümü

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ ^a ^b "Tbilisi Explorer: Upper Bethlehem". City of Tbilisi, Georgia. 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009.
^ "Бетхем Сурб Аствацатин". 14 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2019.

İlgili Araştırma Makaleleri

Kümbet Camii ya da Havariler Kilisesi, Kars'ta yer alan tarihi bir yapı. 10. yüzyılda Ermenilerin katedral kilisesi olarak inşa edilen yapı, Doğu'nun Ayasofya'sı diye nitelendirilir. Ermeni Kırımı'ndan sonra camiye çevirilmiştir.

Azize Tereza Kilisesi; Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan bir Katolik kilisesidir. İsmi, Lisieuxlü Azize Tereza'dan gelmektedir.

Surp Stepanos Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beyoğlu ilçesinin Halıcıoğlu semtinde bulunan Ermeni kilisesi. 17. yüzyılda Eğin'den gelen Ermeni göçmenlerin Hasköy'e yerleştirilmeleriyle bu göçmenler semtte bir kiremit fabrikası açmıştır. 1703 yılında Rahip Haçadur evinde bir şapel açmış, daha sonra küçük ve ahşap olan bir Surp Stephanos Kilisesi inşa edilmiştir. Harutyun Amira Bezciyan'ın vasiyeti olan bir ferman ile 1831'de taş olarak Hassa mimarları Kazaz Hovhannes Amira Serveryan ve Krikor Amira Balyan tarafından inşa edilmiştir. 1845'te yenilenen kilise 1904'te yeniden bir onarımdan geçmiş, I. Dünya Savaşı'nda askeri depo olarak sonrasında ise göçmen yurdu olarak kullanılmıştır. 1930'da yeniden onarılarak ibadete açılan kilisenin arazisi 1975'te Haliç Köprüsü yapımı için istimlak edilmiştir. Galata Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi'nin alt galerisinde 30 yıl barınan kilise 2007 yılında Halıcıoğlu Mezarlığı içinde inşa edilen şapelde varlığını sürdürmektedir. Şapelin açılışını İstanbul Ermeni Patriği II. Mesrob yapmıştır.

Surp Hıreşdagabed Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Ayvansaray mahallesinde bulunan Ermeni kilisesi.

Parhali Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, Türkiye'nin Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Altıparmak köyünde bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. 9-10. yüzyıllarda inşa edilen manastır yapı topluluğundan ana kilise ile iki şapel günümüze ulaşmıştır. Parhali kelimesi Türkçede Barhal biçimini almıştır.

Svetitshoveli Katedrali,, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'in kuzeybatısında yer alan Mtsheta tarihi kentinde bulunan bir Gürcü Ortodoks katedralidir. Erken Orta Çağa ait bir eser olan Svetitshoveli, UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine dahil edilmiştir. Halen Tiflis'teki Üçleme Katedrali'nden sonra ikinci en büyük kilise binasıdır.

<span class="mw-page-title-main">İşhani Manastırı</span>

İşhani Manastırı, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde orta çağ Gürcü Ortodoks manastırıdır. Bugün Türkiye’nin sınırları içinde, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı İşhan köyündedir.

<span class="mw-page-title-main">Bolnisi Sioni</span>

Bolnisi Sioni veya Bolnisi Sioni Katedrali Gürcistan'ın Bolnisi ilinin Bolnisi köyünde bulunan bir Gürcü Ortodoks bazilikasıdır. Katedral 478 ve 493 yılları arasında inşa edilmiştir. Gürcistan'daki mevcut kiliseler arasında en eskisidir. Piskopos David, Bolnisi Sioni'nin yapımı sırasında kilisesi lideriydi.

Vale Meryem Ana Kilisesi Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Vale kentinde yer alan Orta Çağ Gürcü Ortodoks Kilisesidir. Meryem'e atfen inşa edilmiştir.

Qarapi Aziz Yorgi Kilisesi Gürcistan'ın Eski Tiflis bölgesindeki Narikala katedralinin dibinde yer alan bir 18. yüzyıl kilisesidir. Kilise tek katlıdır ve 1753 yılında inşa edilmiştir. Gürcü Ortodoks Kilisesi, Aziz Kral Vahtang Gorgasali döneminde inşa edilmiş eski bir Gürcü kilisesinin bulunduğu yere inşa edilmiştir. Kilise, Ermeni tüccar Petros Zohrabian ve eşi Lolita'nın ve 1735'te yaptıkları yardımlarla yeniden inşa edildi. Kilise, Gürcü-Ermeni dostluğu ve işbirliğinin en önemli örneklerinden biridir.

Noraşen Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te yer alan ve günümüzde kullanılmayan bir Ermeni Apostolik Kilisesidir. Kilise, Tiflis Sioni Katedrali ve Jvaris Ana Kilisesi'nin yanında, Eski Tiflis'te konumlanmıştır.

Baraleti Theotokos Kilisesi Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Ahalkalaki Belediyesi'ne bağlı Baraleti köyünde yer alan bir Orta Çağ Hristiyan kilisesidir. Kilise, tarihi Javaheti ilinde, etnik açıdan karışık olan Ermeni-Gürcü köyünün kalbinde yer almaktadır. 13. yüzyıldan kalma Gürcüce yazıtlı iki nefli bir bazilikadır. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Lihauri Kilisesi, Gürcistan'ın Guria bölgesindeki Osurgeti Belediyesinde yer alan bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. 12. yüzyılda inşa edilmiş olan kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Metehi, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te yer alan tarihi bir mahalledir. Mtkvari nehrine bakan uçurumun üzerinde konumlanmıştır. Mahalle, adını verdiği Metehi Meryem'in Göğe Çıkışı Kilisesi'ne ev sahipliği yapmaktadır.

Ançishati Meryem Ana Bazilikası Gürcistan'ın başkenti Tiflis'teki mevcut kiliseler arasında en eskisidir. Gürcü Ortodoks Kilisesi'ne bağlı olan kilise, altıncı yüzyıldan kalmadır.

Tsilkani Meryem Ana Katedrali, Doğu Gürcistan'ın Mtsheta-Mtianeti bölgesindeki Mtsheta Belediyesinin Tsilkani köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Aslen 4. yüzyılda inşa edilen kilisenin, Orta Çağ'da sürekli biçimi değiştirilmiştir. Köşelerinde kuleler bulunan bir duvarla çevrelenmiş olan mevcut yapı, kubbeli Yunan haçı planı tasarımına sahiptir. Kilise, Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Bieti Meryem Ana Kilisesi, Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Ahaltsihe Belediyesinde, Gurkeli ve Tsinubani köyleri yakınında yer alan harabe bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. 14. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen Bieti kilisesi, kubbeli Yunan haçı planı tasarımıyla inşa edilmiştir. Kubbenin 1930'da yıkılmasından sonra, sadece sığınağın kubbesi ve pastoforium ayakta kalmıştır. Bazı ön temizlik ve koruma çalışmalarından sonra, kilise 2019 yılında yeniden yapılanmaya başlamıştır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir. Günümüzde tartışmalı Güney Osetya bölgesinde bulunan "Bieti" adında başka bir Orta Çağ Gürcü kilisesi daha vardır.

Ağaiani Azize Nino Kilisesi, Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesine bağlı Kaspi Belediyesindeki Ağaiani köyünün 2 km güneydoğusunda yer alan, Thoti Dağında konumlanmış bir Erken Orta Çağ Gürcü Ortodoks kilisesidir. Tarihsel bir söylentiye göre kilise, Hristiyanlığın Kartli halkı tarafından benimsendiğini göstermesi için Azize Nino'nun emriyle dikilen üç tahta haçtan birinin yanında konumlanmıştır. Mevcut yapı, Yunan haçı planıyla yapılmış eski kilisenin yeniden yapılanmasıyla, 9. ve 10. yüzyıllar arasında yapılmış bir salon kilisesidir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Tsirkoli Meryem Ana Kilisesi, Ksani nehri vadisindeki Tsitkoli köyünün yanında konumlanmış bir 8-9. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Kubbesiz ve kubbeli kilise tasarımlarının özelliklerini birleştiren kilise, Orta Çağ Gürcü mimarisinin "geçiş dönemine" ait olarak sınıflandırılmaktadır. Kilisenin bulunduğu bölge, Ağustos 2008'deki yılındaki Rus-Gürcü Savaşı savaşında Rus ve Güney Oset birliklerinin kontrolü altına giren Ahalgori belediyesinin parçasıdır. Savaşla beraber, Gürcü din adamları ve kilise cemaati kiliseye erişimlerini kaybetmiştir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Hirsa Aziz Stephen Manastırı Doğu Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastırın temelinin, 6. yüzyılda yaşamış On Üç Süryani Babadan biri olan keşiş Stephen'a dayandığı düşünülmektedir. Kubbeli bir kilise olan mevcut yapı, 886 ve 1822 arasındaki bir dizi yeniden yapılanmanın sonucudur. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.