İçeriğe atla

Beyinsapı

beyinsapı
Orta ve art beyinler
Latince isimtruncus encephali
Sistembeyin
Tanımlayıcılar
JSTORbrain-stem
Microsoft Academic2909395575, 2909847878 551621295, 2909395575, 2909847878
MeSHD001933
TA5856
FMA79876

Beyinsapı, beynin alt kısmıdır ve yapısal olarak medulla spinalis olarak devam eder. Kafa sinirleri yolu ile yüz ve boynun motor ve duyusal inervasyonunu sağlar. Beyinsapı küçük olmakla birlikte, beyin ile vücudun geri kalan kısmı arasındaki bütün sinir bağlantısı buradan geçtiğinden hayati öneme sahip bir bölgedir. Buradan geçen yollar, kortikospinal yol (motor), arka kolon-medial lemniskus yolu (dokunma, vibrasyon ve propriyosepsiyon) ve spinotalamik yoldur (ağrı, kaşınma, sıcaklık ve kaba dokunma). Beyinsapı, kalp ve solunum sisteminin çalışmasının düzenlenmesinde de önemli rol oynar. Merkezi sinir sistemini de düzenler ve bilincin oluşmasında ve uyku düzeninde anahtar görevi yapar.

Beyinsapı genellikle orta beyin (mezensefalon), pons (metensefalon) ve Omurilik Soğanı (medulla oblongatanın) bileşimi olarak tanımlanır. Nadiren diensefalonun bazı parçaları da bu tanıma girer.

Genel anatomi

Önden görünüm/Medulla ve pons

Medullanın en ortadaki kısmı ön median fissürdür. Yana kayınca her iki tarafta piramitler bulunur. Piramitler kortikospinal yolun liflerini taşır. Bu lifler üst motor nöronların aksonlarıdır ve medulla spinalisin ön boynuzunda devam ederler. Hemen yanda anterolateral sulkus yer alır ve buradan hipoglossal sinir çıkar. Biraz daha lateralde glossofaringeal ve vagal sinirlerin kökleri yer alır. Piramitler pontomedüller bileşkede sona erer ve burada bazal pons yer alır. Bu bölgeden nervus abdusens, nervus fasialis ve nervus vestibülokohlearis çıkar. Ponsun ortasından ise büyük trigeminal sinir çıkar.

Arkadan görünüm

Medullanın bu taraftan en ortasında posterior median fissür yer alır. Hemen yanda her iki tarafta fasciculus gracilis ve fasciculus cuneatus, bunların üzerinde de bazı çekirdekler ve obeks vardır. Obeks, 4. ventrikülün bitip santral kanalın başladığı noktayı işaretler. Bunun üzerinde vagal ve hipoglossal trigonlar görülür. Altlarında ilgili sinirlerin motor çekirdekleri vardır. Bunların üzerinde fasiyal kollikulus ve medial motor sinirleri lateral duyusal sinirlerden ayıran sulkus limitans yer alır. Sulkus limitansın hemen lateralinde özel duyusal görevi olan vestibüler bölge yerleşmiştir. Yukarıda, beyinciği orta beyne bağlayan üst, orta ve alt pedünküller bulunur. Üst pedünkülün hemen üzerinde medüller velum ve iki troklear sinir yer alır.

Orta beyin

Üç parçaya ayrılır. İlki Latince çatı anlamına gelen tektumdur. Tektum alt ve üst kollikulusları içerir ve serebral akuaduktun arka duvarını yapar. Alt kollikulus işitmede görevlidir ve diensefalonun medial genikülat çekirdeğiyle bağlantıdadır. Üst kollikulus ise görmede rol alır ve lateral genikülat çekirdekle ilişkilidir. İkinci kısım öndeki tegmentumdur. Sonuncu ise çiftler halinde yer alan serebral pedünküllerdir.

Embriyoloji

İnsanda beyinsapı, nöral tüpten oluşan üç primer vezikülün ikisinden gelişir. Mezensefalon bu üç vezikülden ikincisidir ve sekonder vezikülleşme göstermez. Bu, orta beyni oluşturacaktır. Üçüncü primer vezikül olan rombensefalon, metensefalon ve myelensefalon adı verilen iki sekonder veziküle dönüşür. Metensefalon pons ve beyinciği yaparken myelensefalon medullayı meydana getirecektir.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Serotonin</span> Nörotransmitter

Serotonin, insanda mutluluk, canlılık ve zindelik hissi veren bir nörotransmitterdir. Eksikliğinde depresif, yorgun, sıkılgan bir ruh hali görülür. Yapısal olarak monoamin grubuna girer ve triptofan aminoasiti ile triptofan hidroksilaz enziminin tepkimesi sonucu sentezlenir.

<span class="mw-page-title-main">Omurilik soğanı</span> Soluk alış veriş hızını ve kalp ritmini düzenler.

Omurilik soğanı veya medulla oblongata, ya da basitçe medulla beyin sapının ayrılmaz bir parçasıdır. Beyin sapının alt segmenti olarak konumlanmış olup, beyinciğin önünde ve biraz altında yer alır. Koni şeklindeki bu nöron kümesi, çeşitli otonom (istemsiz) bedensel işlevler için çok önemlidir. Bunlar kusma, hapşırma ve daha fazlası gibi refleks eylemleri içerir.

<span class="mw-page-title-main">Pons</span>

Pons, ön beyin, beyincik ve omurilik soğanı arasında yer alan bu yapı enine sinir tellerinden oluşur. Varoli köprüsü de denilen bu yapı beyinciğin iki yarım küresi arasındaki impuls iletimini sağlar. Boyutu ortalama 2,5 cm dir. Pons her iki serebral hemisferi birbirine bağlar. Bu yüzden Latince "köprü" anlamına gelen "Pons" ismini almıştır. Medulla oblongatanın üstünde, orta beynin altında ve beyinciğin önünde yer alır. Pons ön ve arka olarak iki bölümde incelenir; ön bölümde çoğunlukla lifler bulunur. Arka kısımda ise çekirdekler vardır. Beyaz cevheri beyinden beyincik ve medullaya bilgi gönderen yolları ve talamusa duyu sinyali taşıyan yolları içerir. Solunumla ilgili önemli bir merkez de yine buradadır. Vücuttaki aynı tür kasları, aynı anda farklı işler için kullanabilmemizi sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Optik sinir</span>

Nervus opticus, nervi craniales (encephalici) olarak bilinen 12 kafa çiftinin ikincisidir ve retinadan beyne görme bilgisini taşır. Diensefalonda yer alan bir divertikül olan embriyonik retinal gangliyon hücrelerinden köken aldığı için kesildikten sonra rejenere olamaz.

<span class="mw-page-title-main">İnsan beyni</span> insan sinir sisteminin ana organı

İnsan beyni, insan sinir sisteminin merkezi organıdır ve omurilikle birlikte merkezi sinir sistemini oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Talamus</span> İnsan beyninde bir bölge

Talamus, diensefalonun bir parçasıdır. Koku duyusu hariç, tüm sistemlerden gelen afferent (duyusal) sinyaller için bir kapı olarak kabul edilir. Ayrıca amaca yönelik bilinçli davranışlardan sorumludur. Vücuda gelen çeşitli uyaranlara bir çeşit filtre görevi yapar. Bu sayede konsantrasyon sağlanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Metensefalon</span> artbeynin parçası

Metensefalon, artbeynin bir parçasıdır ve pons ile beyinciki oluşturur. 4. ventrikülün bir kısmını, trigeminal siniri, nervus abdusensi, fasiyal siniri ve vestibülokohlear sinirin bir kısmını içinde barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Arka beyin</span>

Arka beyin, Art beyin ya da rombensefalon, omurgalılarda merkezi sinir sisteminin gelişimsel sınıflandırılmasında yer alan bir bölgedir. Rombomer adı verilen transvers çıkıntılara sahiptir. İnsan embriyosunda, en üstteki istmus ve onun altındaki Rh1- Rh7 dizisinden oluşan toplam 8 rombomer vardır. Rombensefalonun alt kısmı nöral tüp kapanmasının başlangıç noktası olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Tektum</span>

Tektum, mezensefalonun arka kısmına verilen isimdir. Görsel ve işitsel reflekslerden sorumludur. Embriyonik gelişim sırasında nöral tüpün alar plakasından oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Serebral korteks</span> kafada bir bölüm

Serebral korteks veya beyin korteksi, insan ve diğer memeli beyinlerindeki serebrumun sinir dokusundan oluşan dış tabakasıdır. Beynin diğer kısımlarının çoğunun beyaz renkte olmasını sağlayan yalıtımın kortekste bulunmamasından dolayı rengi gridir. Korteks serebrum ve serebellumun dış kısımlarını örter ve kalınlığı 1,5-5,0 mm arasında değişir. Korteksin serebrumu örten kısımı serebral korteks olarak adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fasiyal sinir</span>

Fasiyal sinir on iki çift olan kraniyal sinirlerin yedincisidir. Sinir, beyinsapından, pons ile omurilik soğanı arasından çıkar. N. facialis, somatomotor, duyusal ve parasempatik lifler içerir. Dolayısıyla ponsta yerleşen 3 farklı çekirdeğe (nucleus) sahiptir. Yüz ifadelerini kontrol eden kaslara hükmeder. Dilin ön üçte ikisinden ve ağız boşluğundan gelen tat duyusunu iletir. Kafa ve boyunda çeşitli gangliyonlara parasempatik lif bağlantısı sağlar.

Limbik sistem, talamusun her iki yanında, serebrum'un sağ altında bulunan beyin yapılarının tümü. Nörologlar arasında 21.yüzyılda bu sistem pek benimsenmemesine rağmen "paleomammalian beyin" olarak da bilinmektedir. Aynı zamanda telensefal (üstbeyin), diensefalon (arabeyin), mezensefalon (ortabeyin) bölümlerinin bütününü oluşturur. Bu bölümler; hipokampus, hipotalamus, amigdala, ön talamik nükleus, forniks, forniks kolonu, mammiller cisim, septum pellusidiyum, habenular komissür, singular girus, parahipokampal girüs, limbik korteks ve limbik orta beyin alanlarını içerir.

<span class="mw-page-title-main">Trigeminal sinir</span>

Trigeminal sinir, on iki kraniyal sinirden beşincisi ve en büyüğü. Yüzdeki hissiyatı ve ısırma, çiğneme gibi hareketleri sağlar. Oftalmik sinir, maksiler sinir ve mandibuler sinir olmak üzere üç sinire bölünür.

<span class="mw-page-title-main">Abdusens siniri</span>

Abdusens siniri, gözün dış (lateral) rectus kasını innerve eden, beyinsapından çıkan ve altıncı kraniyel siniri oluşturan sinirdir. Somatik motor bir sinirdir.

<span class="mw-page-title-main">Nucleus ambiguus</span> kranial sinir çekirdekleri

Nucleus ambiguus, beyin sapında retükler formasyonun içerisine yerleşen, büyük motor nöronlardan oluşan ve Jacob Clarke tarafından tanımlanmış bir çekirdektir. Nucleus ambiguusu yumuşak damağın düz kaslarını, farinksi, yutma ve konuşma esnasında kullanılan kasları kontrol edenler motor sinirlerin gövdeleri oluşturur. Kalbe giden parasempatik postglionik nöronların bağlantı kurduğu parasempatik pre-ganglionik sinirler de burada bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Glossofaringeal sinir</span> 9. kraniyal sinir, afferent duyusal ve efferent motor bilgi taşıyan karışık sinir

Glossofaringeal sinir 9. kranial sinirdir. Afferent duyu ve efferent motor nöronlar içeren karma bir sinirdir. üst medulla oblangatadan, vagus sinirinin hemen önünden çıkar. Glossofaringeal sinirin motor dalları embriyonik dönemdeki medulla oblangatanın tabanından, duyu dalları ise kranial nöral katlantıdan köken alır.

<span class="mw-page-title-main">Aksesuar sinir</span> kraniyal sinir

Aksesuar sinir, sternocleidomastoid ve trapezius kaslarını uyaran sinir. Kraniyal sinirler içerisinde 11. kranial sinir olarak tanımlanır. Sternocleidomastoid (SCM) kası kafanın karşı ve aşağı doğru döndürülmesini sağlarken, trapezius kası ise omuz ve skapula hareketlerinden sorumludur.

Kortikobulbar yol, beyin korteksinde bulunan motor korteks ile beyin sapının medulla oblongata (bulbus) bölgesinin bir parçası olan medüller piramitleri birbirine bağlayan iki nöronlu beyaz cevher motor yoludur ve öncelikli olarak okülomotor olmayan kraniyal sinirlerin motor fonksiyonunu taşımakla ilgilidir. Kortikobulbar yol, kortikospinal yol ile beraber piramidal yolları oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Ara sinir</span> Fasiyal sinirin bir dalı

Ara sinir, fasiyal sinirin bir dalı olup fasiyal sinirinin motor komponenti ile vestibulokoklear sinir arasında yer alır.Fasiyal sinirin duyusal ve parasempatik liflerini içerir. Fasiyal kanala ulaştığında, genikulat gangliondaki fasiyal sinirin motor kökü ile birleşir. Alex Alfieri, ara sinirin fasiyal sinirin bir parçası değil, ayrı bir kraniyal sinir olarak değerlendirilmesi gerektiğini öne sürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ekstrapiramidal sistem</span>

Ekstrapiramidal sistem anatomide motor sisteminin bir parçasıdır ve daha önce öğrenilmiş hareketlerin düşünülmeden koordineli bir şekilde yapılmasını sağlar. Bu sistemi oluşturan yapıların başında basal çekirdekler yer alır.