Beyaz Senfoni, No. 1: Beyaz Kız

Beyaz Senfoni, No. 1: Beyaz Kız
Sanatçı	James McNeill Whistler
Yıl	1861–62
Tür	Yağlıboya
Boyutlar	213 cm × 107,9 cm (84 in × 425 in)
Konum	Ulusal Sanat Galerisi, Washington, D.C.

Beyaz Senfoni, No. 1: Beyaz Kız, James Abbott McNeill Whistler'in resmettiği bir yağlıboya tablodur. Eserde, bej bir perdenin önünde, kurt postu üzerinde ayakta duran ve elinde zambak olan bir kadın figürü görülmektedir. Tablonun renk paleti neredeyse tamamen beyaz tonlarındadır.

Whistler, tabloyu 1861-62 kışında yapsa da ilerleyen zamanlarda değişiklikler yaptı. Hem Kraliyet Akademisi'nden hem de Paris'teki Salon'dan reddedildi, ancak sonunda 1863'te Reddedilenler Sergisi'nde Édouard Manet'nin ünlü Kırda Öğle Yemeği tablosuyla birlikte yer aldı ve iki eser de büyük ilgi gördü. Beyaz Kız, Whistler'ın yakın zamanda etkilendiği Ön Raffaeloculuk akımının etkilerini açıkça göstermektedir. Resim daha sonraki sanat eleştirmenleri tarafından hem masumiyetin ve onun kaybının bir alegorisi hem de Meryem Ana'ya dini bir gönderme olarak yorumlanmıştır.

Sanatçı ve model

James Abbott McNeill Whistler, demiryolu mühendisi George Washington Whistler'ın oğlu olarak 1834 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde doğdu.^[1] 1843 yılında babası ailesini Saint Petersburg, Rusya'ya taşıdı ve James burada resim eğitimi aldı.^[2] İngiltere'de bir süre kaldıktan sonra 1851 yılında West Point'teki ABD Askeri Akademisi'ne katılmak üzere Amerika'ya döndü.^[3] 1855 yılında kendini resme adamaya kararlı bir şekilde Avrupa'ya geri döndü. Önce Paris'e yerleşti sonra 1859'da hayatının geri kalanının çoğunu geçireceği Londra'ya taşındı.^[4] Londra'da de Dante Gabriel Rossetti ve Whistler üzerinde derin etkisi olacak olan Ön Raffaeloculuk akımının diğer üyeleriyle tanıştı.^[5]

Whistler, ileride sevgilisi olacak model Joanna Hiffernan ile de Londra'da tanıştı. İlişkileri "din adamlarından yararlanmadan yapılan bir evlilik" olarak anılır.^[6] 1861'e gelindiğinde Whistler onu başka bir resim için model olarak kullanmıştı. Adını Whistler'ın Londra'da yaşadığı Wapping'ten alan Wapping'in yapımına 1860'ta başlamış ancak 1864'e kadar bitirememiştir.^[4]^[7] Tablo nehir manzaralı bir balkonda bir kadın ve iki erkeği göstermektedir. Whistler'a göre, Heffernan'ın resmettiği kadın bir fahişeydi.^[8] Heffernan'ın Whistler üzerinde güçlü bir etkisi olduğu düşünülüyordu, kayınbiraderi Francis Seymour Haden 1863-64 kışında bir akşam yemeği davetini, evdeki baskın varlığı nedeniyle reddetti.^[9]

Yapım ve sergi

Whistler, 3 Aralık 1861'den kısa bir süre sonra Kraliyet Akademisi'nin yıllık sergisine sunmak amacıyla üzerinde çalışmaya başladı. Hastalık nöbetlerine rağmen, resmi Nisan ayında bitirdi.^[10] 1862'nin başlarında George du Maurier'e yazdığı bir mektupta resmi şöyle betimliyordu:

...güzel beyaz bir kambrik elbise giymiş kadın, ışığın şeffaf beyaz muslin bir perdeden süzüldüğü pencerenin önünde duruyor – fakat figür sağdan güçlü bir ışık alıyor ve bu nedenle resim, kızıl saçlar dışında, parlak beyazdan oluşan muhteşem bir kütle.^[11]^[12]

Portre beyaz renkte basit bir çalışma olarak resmedilmişti ancak bazı eleştirmenler onu farklı gördü. Eleştirmen Jules-Antoine Castagnary tablonun yeni gelinin kaybolan masumiyetinin bir alegorisi olduğunu düşünmüştür.^[13] Diğerleri ise resmi Wilkie Collins'in dönemin popüler romanı Beyazlı Kadın'la ya da diğer çeşitli edebi kaynaklarla ilişkilendirmiştir.^[14] Resimde, Hiffernan sol elinde bir zambak tutmakta ve kurt derisinden bir kilimin üzerinde durmaktadır, bazıları tarafından erkekliği ve şehveti temsil ettiği şeklinde yorumlanmıştır ve kurdun başı tehditkâr bir şekilde izleyiciye bakmaktadır.^[15]

Whistler tabloyu akademiye sundu, ancak Heffernan bu noktada reddedilmesini bekliyordu.^[10] Bir önceki yıl, 1861'de başka bir tablo küçük bir skandala neden olmuştu. Edwin Henry Landseer'in The Shrew Tamed adlı tablosunda bir at ve yanında yere uzanmış bir kadın görülüyordu. Model, dönemin ünlü at binicisi Ann Gilbert^[16]^[17] olarak gösterilmişti ancak kısa süre sonra modelin aslında Londra'nın kötü şöhretli kurtizanı Catherine Walters olduğu söylentileri yayıldı.^[18] Whistler'ın resmi Landseer'ın resmini o kadar andırıyordu ki jüri bu resmi kabul etmekten çekindi.^[19] Beyaz Kız Akademi'ye üç gravürle birlikte sunuldu, gravürlerin üçü de kabul edilirken Beyaz Kız kabul edilmedi.^[20]

Whistler bunun yerine resmini Londra'daki küçük Berners Street Galerisi'nde sergiledi ve burada Wilkie Collins'in o dönemde popüler bir başarı yakalayan aynı adlı romanına bir gönderme olarak Beyazlı Kadın adıyla gösterildi.^[11] Kitap bir aşk, entrika ve çifte kimlik hikâyesiydi ve yayınlandığı dönemde sansasyon yaratmıştı.^[21] Anlaşılan, Du Maurier tablonun romana gönderme yaptığına inanıyordu. Athenaeum'daki eleştiri yazısında resmin romandaki karakterle uyuşmadığından yakınılması üzerine Whistler bir mektup yazarak galerinin kendisine danışmadan başlığı seçtiğini iddia etti ve ekledi: "Bay Wilkie Collins'in romanını resimlemek gibi bir niyetim yoktu. Resmim sadece beyaz bir perdenin önünde duran beyaz giysili bir kızı temsil ediyor."^[22]^[23]

Ertesi yıl Whistler tabloyu Paris'teki Salon'da (Académie des Beaux-Arts'ın resmi sanat sergisi) sergilemeye çalıştı ancak oradan da reddedildi.^[24] Bunun yerine, resmi Salon'dan iki hafta sonra, 15 Mayıs'ta açılan alternatif bir sergi olan reddedilenler sergisine kabul edildi.^[25]

1863 Reddedilenler Sergisi, Édouard Manet'in Kırda Öğle Yemeği tablosunun skandala yol açtığı sergi olmasına rağmen Whistler'ın Beyaz Kız tablosuna gösterilen ilgi daha da büyüktü.^[24] Tablolara çevreleyen tartışmalar Émile Zola'nın L'Œuvre (1886) adlı romanında anlatılmıştır.^[10] Whistler'ın resmi çoğunlukla olumlu karşılandı ve hem Londra'da hem de Paris'te yaşadığı reddedilmeden sonra onu büyük ölçüde haklı çıkardı.^[26] Meslektaşı ve arkadaşı olan Manet, ressam Gustave Courbet ve şair Charles Baudelaire tarafından büyük beğeni topladı. Sanat eleştirmeni Théophile Thoré-Bürger onu Goya ve Velázquez geleneğinde görmüştür. Lisa Peters, gelenekçilerin eleştirilerine karşı olarak Whistler'ın destekçilerinin resmin "ruhani içerikli bir görüntü" olduğunda ısrar ettiklerini ve sanatın doğal dünyanın birebir tasviriyle değil, renklerin uyum içinde düzenlenmesiyle ilgilenmesi gerektiği yönündeki teorisini özetlediğini savunmaktadır.^[27] Bununla birlikte, daha az olumlu yaklaşanlar da vardı; bazı Fransız eleştirmenler İngiliz Ön Raffaeloculuk akımını biraz eksantrik gördüler.^[28]

Tablo, sanatçının yeğeni tarafından sanat koleksiyoneri Harris Whittemore'a satıldığı 1896 yılına kadar Whistler ailesinde kaldı. Whittemore ailesi tabloyu 1943 yılında Washington, D.C.'deki Ulusal Sanat Galerisi'ne hediye etmiştir.^[29]

Kompozisyon ve yorumlar

Whistler, özellikle kariyerinin ilerleyen dönemlerinde, resimlerinin tuvalde görülebilenin ötesinde bir anlamı olması gerektiği fikrine içerlemiştir. "Sanat için sanat" felsefesinin başlıca savunucularından biri olarak bilinir.^[30] Beyaz Kız'ın Wilkie Collins'in Beyazlı Kadın romanıyla bağlantısını reddeden yorumu bu iddiaların en eskilerinden biridir: ("Resmim sadece beyaz bir perdenin önünde duran beyaz giysili bir kızı temsil ediyor.")^[10] İngiliz eleştirmenler resmi bir illüstrasyon olarak gördükleri için onu şiirsel bir fantezi olarak gören Fransız meslektaşlarından daha az olumlu yaklaşma eğilimindeydiler. Bir İngiliz eleştirmen Collins'in romanına atıfta bulunarak Beyaz Kız'ı "...şimdiye kadar karşılaştığımız en eksik resimlerden biri" olarak nitelendirdi.^[11] Berners Street Galerisi resim için Beyazlı Kadın adını kullandığından, eleştirmenler resmin romanın kadın kahramanıyla benzerlik göstermemesinden dolayı hayal kırıklığına uğradılar.^[5] Romanı hiç okumamış olan Whistler bu durumu içerledi.^[31] Yaklaşık 10 yıl sonra Paris'teki sergisi sırasında bir Fransız eleştirmen tabloyu Symphonie du blanc olarak adlandırmış^[4] olsa da tablodan Beyaz Senfoni, No. 1 olarak bahsetmeye başladı.^[24] Müzikal benzetmeyle kompozisyonun konu değil merkezi şey olduğu felsefesini daha da vurguladı.^[10] Bu isimlendirme müziğin özelliklerini aktarmak için görsel aracı kullanma arzusunun bir sonucuydu.^[32] İsim muhtemelen Théophile Gautier'nin 1852 tarihli Symphonie en Blanc Majeur şiirinden esinlenilmişti.^[33]

Beyaz giysili kadınlar, Whistler'ın Beyaz Senfoni, No. 2 ve Beyaz Senfoni, No. 3'te tekrar ele alacağı bir temaydı.

Whistler resmin orijinal halindeki gerçekçilikten tam olarak memnun değildi ve bu özelliğini Courbet'in o dönemde üzerinde bıraktığı etkiye bağlıyordu. Daha sonra, 1867 ve 1872 yılları arasında, resme daha ruhani bir ifade kazandırmak için yeniden çalıştı.^[4] Whistler resme Rossetti ile tanışmasından önce başlamış olsa da, Ön Raffaeloculuk etkisi görülmekteydi.^[34] Resim, beyaz bir arka planın önünde beyaz bir elbise içinde duran bir kadınla, beyazın beyaz üzerinde erken bir denemesiydi. Bu renk şeması daha sonra Beyaz Senfoni, No. 2 (1864) ve Beyaz Senfoni, No. 3 (1865-1867) olarak adlandırılacak iki resimde tekrar ele alacağı bir konudur.^[24]

Panel uzun ve incedir; modelin duruşu ve giysilerinin şekli resmin dikey doğasını daha da vurgular.^[35] Kadın, izleyiciye doğrudan bakışında cesur, neredeyse çatışmacı ve yüz hatları son derece bireyseldir.^[36] Sanat eleştirmeni Hilton Kramer, Whistler'ın portrelerinde, daha radikal manzaralarda bulunmayan bir çekicilik ve zanaat ile gözlem becerilerinin bir bileşimini görür.^[37]

Whistler sanatının anlamını çözümleme girişimlerinde bulunmuş olsa da bu daha sonraki eleştirmenleri caydırmamıştır. 19. yüzyıl Fransız sanat eleştirmeni Jules-Antoine Castagnary resimde kayıp masumiyetin sembollerini görmüş ve daha sonraki eleştirmenler bu fikri benimsenmiştir.^[34] Sanat tarihçisi E. Wayne Craven ise resmi biçimci bir alıştırmadan daha fazlası olarak görür ve resimde "esrarengiz, etkileyici ve hatta erotik alt akımlar" bulur. Beyaz zambağın masumiyeti ve bakirliği, halının üzerindeki vahşi kurt başının ise masumiyetin kaybını simgelediğini ve bu imgelerin sunduğu zıtlıklara işaret eder.^[24] Edebi eleştiri perspektifinden gelen Beryl Schlossman, eserde dini sanatın Madonna'sına imalar görür. Schlossman'a göre, kadının ayaklarının altındaki halı, Meryem Ana'nın üzerinde durduğu bulutu, kurt ise Meryem'in topuğuyla ezdiğine inanılan yılanı temsil ediyor.^[35]