İçeriğe atla

Beyaz Devrim

Kontrol Edilmiş
Şah Muhammed Rıza Pehlevi, arazinin mülkiyet belgelerini yeni sahiplerine veriyor. Beyaz Devrim, toprak reformu, 1963

Beyaz Devrim (Farsça: انقلاب سفید) veya İnkılâb-ı Sefid, İran'da 1963'te Muhammed Rıza Şah Pehlevi tarafından başlatılan ve 1979'a kadar süren geniş kapsamlı bir ulusal kalkınma programıydı. İran'ı ekonomik ve endüstriyel bir güce dönüştürmeyi amaçlıyordu. Toprak sahiplerinin sanayi kuruluşlarına ortak olması karşılığında devletleştirilen araziler parçalanarak köylülere dağıtıldı. Ayrıca hava, kara ve demir yolları ağının genişletilmesini, bir dizi baraj ve sulama projesini, sıtma gibi hastalıkların kökünün kazınmasını, kadınlara oy hakkı verilmesini, sanayinin geliştirilmesini ve toprak reformunu kapsayan bu programla birlikte kırsal alanlara sağlık ve eğitim hizmetlerini götürecek bir örgütlenmeyi başlattı. Reformlar geleneksel toprak sahibi sınıfların zenginliğini ve etkisini altüst etti, kırsal ekonomileri değiştirdi, hızlı kentleşme ve Batılılaşmaya yol açtı. 1960'larda ve 1970'lerde Şah, daha bağımsız bir dış politika geliştirmeye çalıştı, Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa ülkeleriyle ilişkiler kurdu. Sonraki yıllarda, İranlılar için kişi başına düşen gelir büyük ölçüde arttı ve petrol geliri, endüstriyel kalkınma projeleri için devlet finansmanında muazzam bir artışa neden oldu.[1]

Şah, Beyaz Devrim'i modernleşmeye doğru bir adım olarak ilan etti, ama aynı zamanda siyasi amaçları vardı; Beyaz Devrim (kansız olduğu gerçeğine atfedilen bir isim)[2] İran Şahanşah Devletini meşrulaştırması için bir araçtı. Beyaz Devrim'in başlatılmasının nedenlerinden biri, Şah'ın toprak sahiplerinin etkisini ortadan kaldırmayı ve köylüler ile işçi sınıfı arasında yeni bir destek tabanı oluşturmayı ummasıydı. İran vatandaşlarının eğitimli ve müreffeh bir yaşam tarzı yaşayabilmelerini istedi.[3][4] Programın büyük kısmı, Şah'ın giderek daha düşmanca davranan orta sınıf tehdidini engellemek için müttefik olarak kazanmayı umduğu bir sınıf olan İran köylülüğünü hedefliyordu. Dolayısıyla, İran'daki Beyaz Devrim, yukarıdan reform yapma ve geleneksel güç modellerini koruma amaçlı yeni bir girişimdi. Beyaz devrimin özü olan toprak reformu sayesinde Şah, kırsal kesimdeki köylülükle ittifak kurmayı ve şehirdeki aristokrasi ile bağlarını koparmayı umuyordu.[5]

Beyaz Devrimi meşrulaştırmak için Şah, 1963'ün başlarında 5.598.711 kişinin reformlara oy verdiği ve 4.115 kişinin reformlara karşı oy kullandığı ulusal bir referandum çağrısında bulundu.[6] Şah'ın beklemediği şey, Beyaz Devrim'in, Şah'ın kaçınmayı amaçladığı sorunların çoğunu yaratmaya yardımcı olan yeni toplumsal gerilimlere yol açacağıydı.

Kaynakça

  1. ^ Arjomand, Said Amir (1988). The turban for the crown : the Islamic revolution in Iran. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504257-3. OCLC 16003607. 
  2. ^ "Iran: The White Revolution". Time (İngilizce). 11 Şubat 1966. ISSN 0040-781X. 21 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2021. 
  3. ^ Siavoshi, Sussan (1989). Liberal nationalism in Iran : the failure of a movement. Boulder: Westview Press. ISBN 0-8133-7413-8. OCLC 15654928. 
  4. ^ Workers and working classes in the Middle East : struggles, histories, historiographies. Zachary Lockman. Albany: State University of New York Press. 1994. ISBN 0-585-09002-5. OCLC 42636867. 
  5. ^ Bill, James A. (Şubat 1970). "Modernization and Reform From Above: The Case of Iran". The Journal of Politics. 32 (1): 19-40. doi:10.2307/2128863. ISSN 0022-3816. 
  6. ^ Milani, Mohsen M. (1988). The making of Iran's Islamic revolution : from monarchy to Islamic republic. Boulder: Westview Press. ISBN 0-8133-7293-3. OCLC 14167882. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İran</span> Batı Asyada bir ülke

İran (Farsça:

<span class="mw-page-title-main">Ekim Devrimi</span> Sovyetler Birliğinin kurulmasının yolunu açan, Lenin ve diğer devrimcilerin önderliğinde gerçekleştirilen devrim

Ekim Devrimi, Bolşevik Devrimi, Rus Devrimi ya da Büyük Ekim Sosyalist Devrimi, ayrıca bilinen adı ile Ekim Ayaklanması, Rusya’da Jülyen takvimine göre 25 Ekim 1917’de, Petrograd’daki geçici hükûmetin devrilerek iktidarın Lenin önderliğindeki Bolşeviklere geçmesini sağlayan ve Sovyetler Birliği’nin kurulmasına yol açan olaydır.

<span class="mw-page-title-main">Ruhullah Humeyni</span> İran İslam Cumhuriyetinin ilk dinî lideri

Ruhullah Humeyni, İranlı siyasetçi ve Şii din adamı. Ayetullah Humeyni olarak da anılır. İran İslam Devrimi'nin siyasi ve ruhani lideriydi. Muhammed Rıza Pehlevi rejimine son verip İslam Cumhuriyeti'ni kurdu ve devrimden sonraki tüm dinî ve siyasi yetkileri elinde tuttu.

<span class="mw-page-title-main">Burjuvazi</span> kentli kişi

Burjuva; köylü, işçi ya da soylu sınıfına dahil olmayıp, sosyal statüsünü ve gücünü, eğitiminden, işveren konumundan ve zenginliğinden alan kentli kişi. Bu kimselerin oluşturduğu sosyal sınıfa burjuvazi denir. Bu kavram Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından yazılan Komünist Manifesto'da "kapitalist orta sınıf" anlamında kullanılmıştır. Zaman zaman eleştirel olarak "materyalist veya basmakalıp uygulamalara sadık" anlamında kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">İran İslam Devrimi</span> 1979 yılında İrandaki monarşinin yıkılıp İslam Cumhuriyetinin kurulmasıyla sonuçlanan devrim

İran Devrimi veya İslam Devrimi, 1979 yılında İran'ın Muhammed Rıza Pehlevi liderliğindeki bir monarşiden, Ayetullah Ruhullah Humeyni yönetiminde İslam hukuku ve Şiî mezhebi görüşlerini esas alan İslam Cumhuriyeti kurulmasına dönüşen popüler hareketin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Rızâ Pehlevî</span> Pehlevi Hanedanından son İran şahı

Muhammed Rızâ Pehlevî, 1941'den, ülkesini terk ettiği 1979'a kadar tahtta kalan İran şahıdır. Batı yanlısı bir dış politika izleyen Pehlevi, İran'ın son monarşik lideridir. Şehinşah ve Sayeh-eh-Hodah gibi imparatorluk unvanları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Rus İmparatorluğu</span> Avrasyada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk (1721–1917)

Rus İmparatorluğu veya Çarlık Rusyası, Büyük Kuzey Savaşı'nı sona erdiren Nystad Antlaşması'nın ardından Rusya Çarlığı'ndan evrilerek 1721'den itibaren Avrasya ve Kuzey Amerika'ya yayılan tarihi bir imparatorluk. Rus İmparatorluğu'nun yükselişi, İsveç İmparatorluğu, Polonya-Litvanya Birliği, İran, Osmanlı İmparatorluğu ve Çin gibi komşu rakip güçlerin zayıflamalarıyla eş zamanlı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği Komünist Partisi</span> Sovyetler Birliğini yöneten parti

Sovyetler Birliği Komünist Partisi, Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin Bolşevik kanadınca kurulan ve 1917 Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nden sonra 1991 yılına dek Sovyetler Birliği'ni yöneten parti. Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi olarak iktidara gelen parti 1918 yılında Komünist Parti adını aldı.

Sovyetler Birliği'nde kolektivizasyon, Sovyetler Birliği'nde yürütülen kolektivizasyon politikaları. 1929 ve 1935 yılları arasında; kolektif çiftliklerde ve devlet çiftliklerinde toprak ve emeği güçlendirmek için yapılan çalışmalardır.

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî Hanedanı</span> 1925-1979 yılları arasında İranı yöneten hanedan

Pehlevî Hanedanı, İran Şahanşah Devleti'ne 54 yıl boyunca hükmetmiş Mazenderan kökenli hanedan.

Savaş Komünizmi, Batılı tarihçiler tarafından Sovyetler Birliği'nde 1918-1921 yılları arasında uygulanan ekonomik ve siyasal sistem için kullanılır. Sovyet tarihçilerine göre bu sistem I. Dünya Savaşı ve sonrasında yaşanan Rus İç Savaşı sırasında çöken ekonomik mekanizmaların yerine konan politikalardır.

Köylü sınıfı, toprağı işleyen küçük çiftçiler ile ziraî işçiler ve rençberlerden oluşan sosyal sınıf. Köylü sınıfı kavramı ilk önce Avrupa tarihinde, küçük ölçekli ziraatle uğraşan kimseleri tanımlamak amacıyla ortaya çıktı; ancak gerek geçmişte gerekse günümüzde pek çok farklı toplum köylü sınıfına sahip olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İslami Cumhuriyet Partisi</span> Eski İran İslam Cumhuriyeti siyasi partisi

İslami Cumhuriyet Partisi, 1979 yılının ortasında, İran Devrimi sırasında, Ayetullah Humeyni'nin devrimi gerçekleştirmesine yardım etmek ve ülkede teokrasinin egemen kılınmasını sağlamak amacıyla İran'da kurulmuş bir siyasi partidir. Parti, iç çekişmeler yüzünden tasfiye olduğu Mayıs 1987'ye kadar siyasi varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Ruhani</span> 7. İran cumhurbaşkanı

Hasan Ruhani, İranlı siyasetçi, din adamı, hukukçu ve İran'ın 7. cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">Mehdi Bazergan</span> 75. İran Başbakanı

Mehdi Bazergan, İranlı akademisyen, uzun zamandan beri demokrasi yanlısı bir eylemci ve İran'ın geçici hükûmetinin başındaydı ve 1979 İran Devrimi'nden sonra İran'ın ilk başbakanı oldu. Kasım 1979'da İran rehine krizi olayını protesto etmek ve hükûmetinin bunu önleme konusundaki başarısızlığının ardından başbakanlık görevinden istifa etti.

İran'da kadın hakları, devleti yöneten rejimin şekline göre değişmiştir. Her rejimin yükselişiyle birlikte, kadın haklarına yönelik bir dizi zorunluluk ortaya çıktı ve oy haklarından kıyafet kurallarına kadar geniş bir yelpazedeki sorunları etkiledi.

<span class="mw-page-title-main">Emir Abbas Huveyda</span> 70. İran Başbakanı (1919-1979)

Emir Abbas Huveyda, , İranlı diplomat ve siyasetçidir. Şah Muhammed Rıza Pehlevi döneminde İran başbakanı olarak 26 Ocak 1965 - 7 Ağustos 1977 tarihleri arasında görev yapan Huveyda, İran tarihinin en uzun süre hizmet veren başbakanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî İranı</span> 1925ten 1979a kadar İranı yöneten rejim

İran Şehinşah Devleti ya da yaygın ismiyle Pehlevi İranı, 1925 yılından İran Devrimi'nin bir sonucu olarak monarşinin devrildiği 1979 yılına kadar varlığını sürdürmüş devlet.

<span class="mw-page-title-main">Humeynizm</span> Ruhullah Humeyninin fikir ve görüşlerini esas alan ideoloji

Humeynizm veya Humeynicilik, 1979 İran İslam Devrimi'nin lideri Ruhullah Humeyni'nin dini ve siyasi fikirlerini ifade eder. Ayrıca Humeynicilik, Humeyni'nin kurduğu İran İslam Cumhuriyeti'ni yöneten din adamı sınıfının ideolojisini de ifade ediyor olabilir. Bu aynı zamanda İran, Irak ve Lübnan'daki On İki İmamcı Şii nüfusun bazı kesimlerinin "radikalleşmesine" ve İran hükûmetinin Afganistan, Pakistan, Suudi Arabistan ve Afrika'daki Şii azınlıkları "silah altına almasına" atıfta bulunmak için de kullanılabilir. Humeynicilikten türetilen Humeynici ve Humeyniciler kelimeleri aynı zamanda İran'ın dini yöneticilerinin üyelerini tanımlamak ve onları "normal" Şii Müslüman din adamlarından ayırmaya çalışmak için de kullanılabilir.

Kültür Devrimi, İran akademisinin Batılı ve İslami olmayan etkilerden devrimci ve politik İslam ile uyumlu hale getirilmek üzere arındırıldığı, İran Devrimi'ni takip eden bir dönemdi. İran'daki yüksek öğrenimde Ayetullah Humeyni'nin İran'daki İslam devletine karşı çıkan birçok laik ve solcu güç olduğundan, kültürel devrim bazen üniversite kampüslerinin ele geçirilmesinde şiddet içeriyordu. İslam Cumhuriyeti'nin kullandığı resmi ad "Kültür Devrimi"dir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.