İçeriğe atla

Beyaz üstünlükçülüğü

Makale serilerinden
Temel türleri
Ableizm · Boyculuk · Cinselcilik · Cinsiyetçilik · Dilcilik · Din ayrımcılığı · Gencilik · Görünüş ayrımcılığı · Heteroseksizm · Irkçılık · Kast · Mentalizm · Renkçilik · Rütbecilik · Sınıfçılık · Ölçü ayrımcılığı · Siyasî baskı · Türcülük · Kilo ayrımcılığı · Yaş ayrımcılığı · Zenofobi
Sosyal
Yetişkincilik · Anti-Akşınlık · Anti-entelektüalizm · Anti-evsizlik · Antisemitizm · Odizm · Bifobi · Çocukculuk · Cüzzam stigması · Çocuk korkusu · Efebifobi · Elitizm · Erkek düşmanlığı · Gerontofobi · Heterofobi · Heteronormativite · Heteroseksizm · Homofobi · Kadın düşmanlığı · Lezbofobi · Nepotizm · Önemsiz kişilik · Tersine ayrımcılık · Transfobi · Üstünlükçülük (Siyah üstünlükçülüğü · Beyaz üstünlükçülüğü) · Yandaşçılık
Kültürlere yönelik
Almanlar · Amerikalılar · Avrupalılar · Araplar · Arnavutlar · Britanyalılar · Çingeneler · Çinliler · Endonezyalılar · Ermeniler · Estonyalılar · Finler · Fransızlar · Haitililer · Hindistanlılar · İbolar · İngilizler · İranlılar · İrlandalılar · İskoçlar · İspanyollar · İsrailliler · İtalyanlar · Japonlar · Kanadalılar · Katalanlar · Koreliler · Kürtler · Macarlar · Malezyalılar · Mançular · Meksikalılar · Polonyalılar · Portekizler · Québecliler · Romanyalılar · Ruslar · Sırplar · Sovyetler · Şilililer · Türkler · Ukraynalılar · Yahudiler
Dinlere yönelik
Ateizm · Bahailik · Hıristiyanlık · Hinduizm · İslam · Katolisizm · Mormonluk · Neopaganizm · Protestanlık · Şiiler · Yahudilik · Yehova'nın Şahitleri · Yeni dinî hareketler
Manifestolar
Cadı avı · Cinskırım · Cinsiyet tercihli kürtaj · Dinî savaş · Dinî terörizm · Dinsel zulüm · Ekonomik · Elemecilik · Erkekmerkezcilik · Et yememe etiği · Etnik çatışma · Etnik temizlik · Etnosentrizm · Hakaret · Hayvanlara uygulanan şiddet · Homofobik şiddet ("gay bashing") · Irk savaşı · Kadına yönelik şiddet · Erkeğe yönelik şiddet · Kadınmerkezcilik · Kan iftirası · Kızıl Tehlike · Kölelik · Kültürel soykırım · LGBT'lere yönelik şiddet · Linç · Nefret söylemi · Nefret suçu · Pogrom · Soykırım (örnekleri) · Slut-shaming · Yetişkin merkezcilik · Zevce satışı · Zorbalık · Zulüm
Politikalar
Apartheid · Cinsiyet rolü · Cinsiyetler arası ücret farkı · Devlet ateizmi · Devlet dini · Etnokrasi · Gerontokrasi · "Ghetto benches" · Jim Crow yasaları · Limpieza de sangre · McCarthycilik · Numerus clausus · Nürnberg Yasaları · Oğlancılık yasaları · "Redlining" · Seçilme yaşı · Stratejik taksimat · Toplama kampı
Anti-ayrımcılık
Ayrımcılık karşıtı yasa · Cinsiyet eşitliği · Çok kültürlülük · "Desegregasyon" · "Emansipasyon" · Entegrasyon · Feminizm · Fırsat eşitliği · Hayvan hakları · Hoşgörü · İnsan hakları · Maskülizm · Pozitif ayrımcılık · Self determinasyon · Sivil haklar · Toplumsal bütünleşme · Ülkelerine göre LGBT hakları · Veganlık · Vejetaryenlik · Yerli hakları
Uluslararası hukuk
Apartheid suçu · Eğitimde Ayrımcılığa Karşı Sözleşme · Engellilerin Hakları Hakkında Sözleşme · Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme · Kadınlara Yönelik Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi · Eşit Ücret Sözleşmesi
İlgili konular
Afrosentrizm · Antroposantrizm · Dogmatizm · Çeşitlilik · Engellilik · Eşcinsel evlilik · Kültürel asimilasyon · Missing white woman syndrome · Öjenik · Önyargı · Polis şiddeti · Politik doğruculuk · "Racialism" · Siyaseten doğruluk · Sosyal dışlanma · Stereotip · Toplumsal engellilik modeli · Yanlılık
Bir Ulusun Doğuşu (The Birth of a Nation) isimli, KKK (Ku Klux Klan) ve beyaz üstünlükçülüğü propagandası yapan sessiz filmin afişi (1915)

Beyaz üstünlükçülüğü, Beyazların diğer ırklardan üstün olduğu ve bu nedenle onlara karşı baskın olması gerektiği yönündeki ırkçı inanç ve ideoloji. Günümüzdeki Neo-Nazizm gibi bazı beyaz üstünlükçüsü hareketler, Yahudilerin yanı sıra diğer ırklara karşı çıkarlar.

Bu terim aynı zamanda, politik, tarihi veya kurumsal egemenliğini sürdüren bir siyasal ideolojiyi tanımlamak için de kullanılır. (Tarihsel ve çağdaş sosyopolitik yapıların da gösterdiği gibi Atlantik köle ticareti, Amerika Birleşik Devletleri'nde Jim crow yasaları, 1890'lardan 1970'lerin ortalarına kadar "Beyaz Avustralya" politikaları ve Güney Afrika'da apartheid).[1][2]

Kaynakça

  1. ^ Wildman, Stephanie M. (1996). Privilege Revealed: How Invisible Preference Undermines America. NYU Press. s. 87. ISBN 978-0-8147-9303-9. 
  2. ^ Helms, Janet (2016). "An election to save White Heterosexual Male Privilege". Latina/o Psychology Today. Cilt 3. ss. 6-7. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Heteroseksizm veya heteroseksüel cinsiyetçilik, heteroseksüellik ve ilişkileri lehine tutum, önyargı ve ayrımcılık düzenidir. Herkesin heteroseksüel olduğu ve karşı cinse çekim hissettiğini ve karşı cinsle ilişkilerin tek norm olduğu, bu yüzden de heteroseksüelliğin daha üstün olduğu varsayımını içerir.

Nasyonal sosyalizm ya da Nazizm, kökten Yahudi aleyhtarı, ırkçı, aşırı milliyetçi, völkisch, sosyal Darwinist, anti-komünist, anti-liberal ve anti-demokratik bir ideolojidir. İtalya'da Benito Mussolini önderliğinde kurulan faşizm akımından etkilenerek ortaya çıkmıştır. Meydana gelişi Almanya'da gerçekleşen ve temel ilkeleri Adolf Hitler tarafından ortaya konan nasyonal sosyalizm, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin 30 Ocak 1933'ten Almanya'nın II. Dünya Savaşı'nda teslim olduğu 8 Mayıs 1945 tarihine kadar, 12 yıl 3 ay iktidarda olduğu dönem boyunca Almanya'nın resmî ideolojisi olarak uygulanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jim Crow yasaları</span> ırksal ayırmacı yasalar

Jim Crow yasaları, 19. ve 20. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri'nin güney eyaletlerinde çıkartılmış ırksal ayırmacı (segregationist) yerel yasalardır. Yasalar, ABD'deki yeniden yapılanma döneminde Siyahilerin elde etmiş olduğu politik ve ekonomik kazançlara karşı çıkartılmıştır. Yasalar, Afroamerikalılar ile Beyazların sosyal ve politik hayatta ayrı kurumları kullanmalarını amaçlamış ve "ayrı, ama eşit" yasal doktrini ile temellendirilmişti.

<span class="mw-page-title-main">Atlanta</span>

Atlanta, ABD'nin Georgia eyaletinin en büyük kenti ve başkentidir. Atlanta'nın şehir sınırları içindeki nüfusu 432.427 olup varoşları ile birlikte Atlanta büyük metropolitan bölgesinin nüfusu 5.457.831 kişi olup ABD'nin nüfus itibarıyla dokuzuncu büyük metropolitan bölgesidir. Atlanta aynı zamanda "Fulton Kontluğu" (county) merkez şehridir. Atlanta Fulton Kontluğu'nun tamamını içine aldığı gibi doğuya doğru "DeKalb County"'nin de bir kısmını kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Irkçılık</span> bir ırkın bir diğerine üstünlüğüne inanmak

Irkçılık, farklı bir ırk veya etnik kökene sahip oldukları için diğer insanlara yönelik önyargı, ayrımcılık veya düşmanlıktır. Irkçılık davranışını gösteren kişiye ise ırkçı adı verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Chihuahua (köpek)</span>

Chihuahua ya da Çivava, dünyanın en küçük türlerinden biri olan köpek ırkı.

<span class="mw-page-title-main">Güvercin</span>

Güvercin, Güvercingiller (Columbidae) familyasına ait bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Albert Lutuli</span>

Albert John Lutuli, Luthuli olarak da yazılır., Zulu kabile şefi ve Afrika Ulusal Kongresi (ANC) başkanı (1952-1960).Irk ayrımına karşı yürüttüğü barışçıl mücadele nedeniyle 1960'ta Nobel Barış Ödülü'nü alarak bu ödülü kazanan ilk Afrikalı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">William Edward Burghardt Du Bois</span> Amerikalı toplumbilimci (1868 – 1963)

William Edward Burghardt Du Bois kısa adıyla, W. E. B. Du Bois, Amerikalı sosyolog. 20. yüzyılın ilk yarısında ABD'de Siyah protesto hareketinin en önemli önderidir. 1909'da Siyahları Geliştirme Ulusal Derneği'nin (NAACP) oluşturulmasına katkıda bulundu.1910-1934 arasında derneğin yayın organı Crisis'in yönetmenliğini yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Eşitlikçilik</span>

Eşitlikçilik veya egaliteryanizm bir ya da tüm canlı varlıklar için belirli kategorilerde eşitlik talebinde bulunan düşünce biçimidir.

<span class="mw-page-title-main">Elijah Muhammed</span> Amerikalı din adamı (1897 – 1975)

Elijah Muhammed, ABD'de "İslam Ulusu" olarak da bilinen Amerikan İslam Misyonu adlı Siyah hareketinin önderidir.

<span class="mw-page-title-main">Steve Biko</span> Güney Afrikada apartheid karşıtı aktivist (1946-1977)

Steve Bantu Biko, Güney Afrika Cumhuriyeti'nde ırk ayrımına karşı mücadele eden halk önderi, Siyah Bilinç Hareketi'nin kurucusu.

<span class="mw-page-title-main">Siyahiler</span> orta ila koyu kahverengi tenli insan ırkı

Siyahî ya da zenci, antropolojide insanların ayrıldığı ırklardan biri. Bu kavram yalnızca belirli milletleri değil, derileri siyah olan tüm insanları kapsar. Batılı devletlerde yaygın olarak kullanılan Afro (Afrikalı) ve Karayipli sözcükleri de zaman zaman Türkçede kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Apartheid</span> Güney Afrikada ırk ayrımı sistemi

Apartheid, Afrika'nın güneyinde bulunan Güney Afrika Cumhuriyeti ile bu devlete bağlı Güneybatı Afrika'da (Namibya) 1948-1994 yılları arasında resmî devlet politikası olarak iktidarda bulunan Ulusal Parti hükûmeti tarafından uygulanan ve bu doğrultuda yasalar çıkartarak ırksal ayrımcılığı savunan sistemdir. Apartheid kelimesi Afrikaanca "ayrılık" anlamına gelmektedir. Bu süreç Avrupa kökenli beyazlar tarafından, baasskap adı da verilen ve beyaz ırkın diğer ırklardan üstün olduğunu savunan bir ideoloji ile yürütülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Afroamerikan sivil haklar hareketi</span>

ABD'deki sivil haklar hareketi ırk ayrımı sistemini muhafaza eden yasaları feshettirerek Siyah Amerikalılar için sivil haklar bakımından eşitliğin kurulmasını amaç olarak alan hareket idi. Protestan papaz ve şiddetsiz direniş savunucusu Martin Luther King bu hareketin önde gelen şahsiyetlerindendir.

Komünizm karşıtı rock, 1970'li yıllarda Birleşik Krallık'ta ortaya çıkmış bir rock müzik türüdür. Komünistlere karşı propaganda yapmak amacıyla oluşturulmuştur. Anti-komünizmin yanı sıra milliyetçi, ırkçı, anti-semitist ve beyaz ırk üstünlükçüsü bir içeriğe sahiptir.

Afrosentrizm siyah insanların ırksal kendi kendini teyit etme ideolojisi.

<span class="mw-page-title-main">Beyazlar</span> ırksal sınıflandırma

Beyaz, genellikle Avrupa asıllı kişileri belirtmek için kullanılan, ten rengi veya ırk ile ilişkili bir sınıflandırma. Bağlam ve bölgeye göre farklılık gösteren terim, Amerika Birleşik Devletleri'nin nüfus sayımında Orta Doğulu ve Kuzey Afrikalıları da beyaz sayması gibi, diğer bağlamlarda beyaz kabul edilmeyen grupları da kapsayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Irk ve etnik ilişkiler sosyolojisi</span>

Irk ve etnik ilişkiler sosyolojisi, toplumun tüm seviyelerinde ırklar ve etnik gruplar arasındaki toplumsal, politik ve ekonomik ilişkilerin incelenmesini kapsar. Bu alan, konut ayrımı, farklı ırk ve etnik gruplar arasındaki diğer karmaşık sosyal süreçler gibi sistematik ırkçılık üzerine yapılan çalışmalarla da ilgilenir.

Amerika Birleşik Devletleri'nde ırk ayrımcılığı, ABD çapında barınma, sağlık hizmeti, eğitim, iş bulma ve ulaşım gibi toplumsal hizmet veya tesislerden ırklara göre farklı yararlanma sistematiklerinin belirlenmesini anlatır. Terim genel olarak Afroamerikalıların beyazlardan fiziki zor eliyle veya yasal olarak ayrılmasını anlatsa da diğer etnik azınlıkların yaşadığı ayrımcılığı da içerir. Genel olarak fiziksel ayrımlar anlatılsa da örneğin ırklararası evliliğe karşı alınan önlemler gibi farklı yönleri de bulunabilir. ABD Silahlı Kuvvetlerinde 1948 yılına kadar siyahiler beyazların bulunduğu birliklere alınmayıp ayrı şekilde idare edilseler de başlarında beyaz komutanlar bulunurdu. Toplumsal hayatta Afroamerikalıların uyması gereken düzenlemeler kamusal hayatta yer almakta, nerede yürüyebilecekleri, yiyip içebilecekleri veya dinlenebilecekleri belirlenmiş durumdaydı. Ayrımcılığa dair hukuk de jure olarak 1964 Medeni Haklar Yasasıyla garanti altına alınmış olsa da de facto olarak ayrımcılık günümüzde hala sürmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.