Beyazıt Devlet Kütüphanesi
 Beyazıt Devlet Kütüphanesi | |
 | |
| Ülke | Türkiye |
|---|---|
| Tür | Devlet kütüphanesi |
| Kuruluş | 27 Haziran 1884 |
| Konum | Beyazıt Meydanı, İstanbul |
| Koordinatlar | 41°0′39″K 28°57′58″D / 41.01083°K 28.96611°D |
| Koleksiyon | |
| Boyut | 1 milyon + |
| Website | beyazitkutup.gov.tr |
Beyazıt Devlet Kütüphanesi (eski adı:Kütüphane-i Umumî Osmanî), Bayezid Camii ve tarihî Sahaflar Çarşısı yakınında, Beyazıt Meydanı'na bakan iki tarihi binada 1884 yılından beri araştırmacılara hizmet veren kütüphanedir.
Türkiye'de devlet eliyle kurulan ve oluşum şartları bütün ayrıntılarıyla bilinen ilk kütüphanedir.[1] Bir derleme kütüphanesi olan kütüphane, yaklaşık yarısı kitap olmak üzere toplam bir milyona yakın dokümanı barındırır. Kitapların 11.120 adedi yazma eserdir. 2003 yılında Hakkı Tarık Us Koleksiyonu'nun kütüphaneye devredilmesinden sonra gazete-dergi bölümü Türkiye’nin en önemli arşivi haline gelmiştir.[1]
Tarihçe
Kurum, Avrupa’daki millî kütüphaneler benzeri bir kütüphaneyi İstanbul’da oluşturma düşüncesinin sonucu olarak ortaya çıktı. Bu düşüncenin gerçekleşmesine devrin Maarif Nazırı Mustafa Nuri Paşa, sadrazam Mehmed Said Paşa ve padişah II. Abdülhamit öncülük etti. Kütüphane binası olarak kullanılmak üzere Bayezid Camii külliyesi imaretinin bir bölümünün tamir edilip kullanılmasına karar verildi. İmaretin, uzun yıllar ahır olarak kullanılmış altı kubbeli kısmının (şu an okuma salonu olan bölüm) tamir edilip düzenlenmesi işi Mekteb-i Mülkiye binasını da inşa eden Ohannes Kalfa'ya verildi. II. Bayezid devrinde 1501-1506 arasında inşa edilmiş olan bina, 27 Eylül 1882'de başlayan restorasyon çalışması sonucunda yenilenmiş ve 27 Haziran 1884'te “Kütüphane-i Umum-i Osmanî” adıyla Maarif Nezareti'ne bağlı bir kütüphane olarak hizmete girmiştir.
Açılış sırasında kütüphanenin boş raflarına “Naima tarihi” ciltleri konuldu. Daha sonra koleksiyon Beyazıt Camii’nden getirilen kitaplar, civar tekke ve zaviyelerden toplananlar, satın alman ve bağış yoluyla sağlanan kitaplarla zenginleştirildi.[2] Kuruluşunun üçüncü yılında koleksiyon, 4164 kitap büyüklüğüne erişti.[3] Kütüphanenin başına atanan ilk yönetici Tahsin Efendi idi. Kütüphanenin ilk yıllarında kütüphaneye büyük ilgi gösterilmekte idi. Saray mensupları, Cuma namazı dönüşünde kendilerine ayrılmış koltuklarda okurlardı[4] Birbirini takip eden Balkan Savaşları, I. Dünya Savaşı ve Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında kütüphane bir depo durumuna geldi.
Cumhuriyet döneminde “Bayezid Umumi Kütüphanesi” adıyla hizmete devam eden kütüphane, 1934 yılında çıkarılan Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu çerçevesinde derlenecek eserlerin birer nüshasının gönderileceği derleme kütüphanelerinden birisi oldu. Bu kanun, kütüphane koleksiyonunun sayısını ve çeşidini daha da zenginleştirdi.
1896'da kütüphaneye müdür olarak atanmış olan İsmail Saip Sencer, görevini 1939'a kadar sürdürdü. Kütüphaneyi çok sayıda fare bastığı için onun müdürlük yaptığı dönemde kütüphanede çok sayıda kediye baktı; ileri derecede kedi meraklısı olan İsmail Saip'in döneminde kütüphane "kedili kütüphane" olarak anılmaya başladı.[4] İsmail Saip’ten sonra yerine onun tavsiyesiyle yerine Necati Lugal atandı. 1939-1943 arasında Necati Lugal, 1943-1946 arasında Saadettin Nüzhet Ergun kütüphane yöneticiliğini yürüttü. 1942 yılında kütüphaneye 2 adet 48 gözlü fiş dolabının yaptırılması ile ülkede modern fiş ve kataloglama usulünün uygulandığı ilk kütüphane oldu.
1946'da kütüphane yöneticiliğine atanan Muzaffer Gökman'ın girişimiyle aynı yıl kütüphanede geniş bir restorasyon çalışmasına girişildi. Büyük okuma salonu; konferans ve müzik toplantıları yapılabilecek hale getirildi. 1948 ve 1953 yıllarında alınan Bakanlar Kurulu kararı ile külliyenin diğer bölümleri de kütüphaneye tahsis edildi. 1950 yılında 40bin kitaplık modern katalog hizmete girdi.
1952'de kütüphane bünyesinde Bayezid Çocuk Kütüphanesi açıldı ancak bu bölüm sonraki yıllarda süreli yayın deposu olarak kullanıldı. Kütüphane, bu dönemde büyük bir yer sıkıntısı yaşıyordu. 1961 yılında kendisine özel bir statü verilmesi ile “Bayezid Devlet Kütüphanesi” adını aldı. 1974 yılında kütüphaneye eski Dişçilik Okulu binası tahsis edildi. Binanın kütüphane ek binası olarak onarımı için 1979 yılı sonunda temel atıldı.
1992’den beri kütüphane bünyesinde görme engelliler için özel bir bölüm bulunur.
Türkiye’de şahıslar tarafından oluşturulmuş en önemli koleksiyonlardan olan ve farklı dillerde kitap, gazete, dergi, yıllık,tarihi hikâyeler barındıran Hakkı Tarık Us Koleksiyonu 2003 yılında Beyazıt Devlet Kütüphanesi’ne devredilmiştir.
2009 yılında İstanbul İl Özel İdaresi tarafından kütüphane binasının restorasyonu başlatılmıştır.[5]
Kaynakça
- ^ a b "Bayezit Devlet Kütüphanesi web sitesi, Kurumumuz Hakkında, Erişim tarihi:24.08.2012". 9 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2012.
- ^ T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yazma Eser kütüphaneleri sitesi, İstanbul Bayezid Devlet Kütüphanesi, Erişim tarihi:24.08.2012[]
- ^ "Hasan Duman, Kuruluşunun 100. yılında Bayezid Devlet Kütüphanesi, Erişim tarihi:10.01.2015". 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2015.
- ^ a b "Muzaffer Gökman, Bayezid Umumi Kütüphanesi, Erişim tarihi:10.01.2015". 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2015.
- ^ "2Beyazıt Devlet Kütüphanesi baştan aşağı yenileniyor', Milliyet gazetesi, 22.02.2012". 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2015.
Dış bağlantılar
- Beyazıt Devlet Kütüphanesi web sitesi*30 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
