Bessas
| Βessas Yunanca: Βέσσας | |
|---|---|
| Doğum | 470'li yıllar |
| Ölüm | 554'ten sonra |
| Bağlılığı |  Bizans İmparatorluğu |
| Hizmet yılları | 500-554 |
| Rütbesi | Magister Militum |
| Çatışma/savaşları | Anastasya Savaşı, İberya Savaşı, Gotlar Savaşı, Lazika Savaşı |
Bessas, (Yunanca: Βέσσας, d. 480 öncesi - 554 sonrası) Bizanslı general. Trakyalı olup aslen Got (Cermen) kökenlidir. I. Justinianus (527-565 ararsı hükümdar) dönemi savaşlarında oynadığı aktif rolle tanınır. Sasani Devleti ile yapılan İberya Savaşı'nda ve Belisarius'un komutası altında katıldığı Gotlar Savaşı'yla ünlenmiştir. Ancak Belisarius'un İtalya'dan çekilmesinin ardından tekrar toplanan Gotlar ile giriştiği mücadeleyi kaybedince 546 yılında Roma düşmüş, Bessas da bu başarısızlığın en büyük sorumlusu olarak görülmüştür. Mahçubiyet içinde Doğu'ya dönen General, ilerleyen yaşına rağmen Lazika Savaşı'nda, komutan olarak görevlendirilmiştir. Petra şehrinin geri almasıyla itibarını kurtarsa da, devamında sergilediği başıboş tavırlar yüzünden Justinianus tarafından görevden alınmış ve Abaskya'ya sürgüne gönderilmiştir.
Kökeni
Çağdaşı olan Bizans Tarihçisi Kayseryalı Prokopius'a göre; sonra Odoacer'ın eline geçen İtalya'yı istila etmek için 488 yılında ayrılan Teoderik'i takip etmeyip uzun süre önce Trakya'ya yerleşmiş soylu bir Got ailesinde 470'li yıllarda dünyaya gelmiştir.[1][2] Ancak Prokopius, Bessas'ın Got Dili'ni ana dili gibi konuşmasını da Got kökenli olduğuna kanıt olarak göstermesine karşın,[1][3] bir başka çağdaş tarihçi Jordanes'ın Getika adlı eserinde onun Sarmatlar, Cemandrianlar ve Hunların yaşadığı bir yerleşim yeri olan Castra Martis kökenli olduğunu yazar.[1] Bu belge farklı şekillerde yorumlansa da çoğu tarihçi Bessas'ın, Got kökenli olduğu kanısında birleşir.[4] Yine de tarihçi Patrick Amory'e göre eldeki veriler ışığında Bessas'ın etnik kökeniyle ilgili bir kanıya varmak mümkün değildir. Amory, Bessas'ın 6. yüzyılda özellikle ordu içinde görülen Balkanlar'daki "bulanık etnik kimliğin" tipik bir örneği olduğunu savunmaktadır.[5]
Doğu Kariyeri
Bessas'ın hayatının erken dönemleriyle ilgili çok az bilgi bulunmaktadır. Çok genç yaşta orduya katılan Bessas'ın, Tarihçi Prokopius'a göre; 503 yılında 20'li yaşlarındayken katıldığı Sasani İmparatorluğu'na karşı yapılan Anastasya Savaşı'nda bile savaş deneyimi vardı. Subay olarak görev aldığı bu savaşlardaki faaliyetleriyle ilgili bir bilgi yoktur.[1] Öte yandan 521 tarihli Jacobus Sarugiensis'un (ö. 521) bir mektubunda aynı isimli bir komis zikredilmektedir.[1] Bu kaynak baz alınırsa, Bessas (muhtemelen mutedil) monofizit inanca sahip biridir.[6]
Mezopotamya Eyaleti'nde görevlendirilen ve Martyropolis'te üslenen Bessas, 531 yılında Sasanilere karşı yapılan İberya Savaşı esnasında tekrar tarih sahnesine çıkar. Generaller Gadar ve Yazdgerd'in 700 kişilik süvari ve piyadeden oluşan birliklerine karşılık Bessas aynı sınır hattını komutası altındaki 500 süvariyle tutuyordu. İki kuvvetin Dicle Nehri kıyısında giriştiği çarpışmada Bizans kuvvetleri üstün gelmiş, Gadar ölü, Yazdgerd de esir olarak ele geçirilmiştir. Ani bir baskınla Arzenene'ye de saldıran Bessas kuvvetleri ardından Martyropolis'e geri dönmüşlerdir.[1][7] Bu saldırıya bir misilleme olarak Sasani Şahı I. Kavad büyük bir ordu toplayarak üst düzey generallerinden Bawi, Mihr-Mihroe ve Kanarang'ın komutasında Martyropolis'e göndermiştir. Sasanilerin şehri kuşatması sonbaharda başlamıştır, siperler ve tüneller kazmışlardır, Bessas ve Bouzes komutasındaki garnizon şiddetli bir şekilde direnmiştir. Sonuç olarak; kışın yaklaşması, Amida'da konaklayan büyük bir Bizans kuvvetinin yaklaştığı haberi ve Sasani Şahı I. Kavad'ın ölüm haberi Persleri Kasım ya da Aralık ayında kuşatmayı kaldırmak zorunda bırakmıştır.[1][8] Geri çekilmenin hemen ardından Sasaniler tarafından paralı asker olarak tutulan Sabirlerin Bizans topraklarını istilaya girişmiş hatta Antakya'yı talan etmişlerdir. Bessas komutasındaki birlikler istilacı gruplardan birini sıkıştırıp yok etmiş, 500 at ve pek çok ganimet elde etmişlerdir.[1][9]
İtalya'daki Faaliyetleri
535 yılında, İtalya'daki Ostrogot Krallığı üzerine düzenlenen seferde Konstantinos ve Peranius ile birlikte Belisarius'un yardımcısı olarak atanmıştır.[10][11] Seferin erken dönemlerinde Sicilya'nın geri alınmasından Napoli'deki kuşatmaya kadar Belisarius'a eşlik etmiştir, 536 yılında Napoli'nin ele geçirilmesinde bulunmuştur.[12][13] Bizans ordusu buradan herhangi bir çatışma olmadan ele geçirecekleri Roma'ya yürümüştür. Belisarius, Bessas ve Konstantinos'u civardaki kasabaları ele geçirmeleri için göndermiş fakat yeni Got Kralı Vitiges'in büyük bir orduyla Roma'ya yaklaştığını öğrenince ikisini de geri çağırmıştır. Apenin Dağları üzerinden Got başkenti Ravenna'yı Roma'ya bağlayan yol üzerinde bulunan Narni kasabasında bir süre bekleyen Bessas, yakaladığı Got öncü kuvvetlerini bozguna uğratmıştır.[13][14]
Gotların bir yıldan uzun süren Roma kuşatması esnasında, komutası altındaki kuvvetlerle Porta Praenestina Kapısı'nda giriştiği çarpışmalarda iyice parlamıştır.[13] Bu tarihten 540 yılına kadar patrici oluşundan fazla bir bilgi yoktur.[13] Sadece 538 yılının başlarında, General Konstantinos, aralarında geçen bir anlaşmazlık yüzünden Belisarius'u öldürmek isteyince Bessas'ın Belisarius'u kurtardığı bilinmektedir.[13][15] Yine de 540 yılına gelindiğinde, Gotların Batı Roma İmparatoru olma teklifinin kabul etmiş görünerek Ravenna'ya girmeyi planlayan Belisarius, güvenilir olmadığını düşündüğü için Bessas'ı da İoannis ve Narses gibi diğer baş ağrısı yapan generallerle birlikte İtalya'daki uzak yerleri fethetmesi için göndermiştir.[13][16]
540 yılının ortalarında Belisarius İtalya'dan çekilmiş, Bessas ise burada kalmaya devam etmiştir. Justinianus, Belisarius'un yerine kimseyi atamamış ve sonuçta İtalya'da kalan çeşitli Bizans generalleri arasındaki eş güdüm kaybolmuştu. Kuzey İtalya'daki Ostrogotların son kalıntılarını bastırmak yerine, çeşitli güvenli müstahkem şehirlere çekildiler ve Gotların yeni bir lider olan Ildibad'ın etrafında toplamasına neden oldular. Ildibad, Treviso'ya yürüdü ve Vitalius altında bir Bizans kuvveti geri çekildi; bunun üzerine Bessas, birliklerini Piacenza'ya götürdü.[13][17] 541 yılının sonunda Totila'nın Got Kralı oldu, Bessas ve diğer Bizanslı generaller koordineli bir şekilde hareket etmek için Ravenna'da toplanmışlardı fakat Verona'dan püskürtülen Bizans imparatorluk kuvvetleri, Faventia'da Gotlar tarafından bozguna uğratılmıştır. Ardından Toskana'yı istila eden Gotlar, General Justinus'un koruduğu Floransa'ya da yönelince; Bessas, İoannis ve Cyprian ile birlikte Justinus'a destek için harekete geçmişlerdir. Gotlar, Bizans destek kuvvetleri gelmeden kuşatmayı kaldırıp geri çekilmişler ve kendilerini takip eden Bizans Ordusu'nu ani bir saldırıyla bozguna uğratmışlardır. Bu son bozgunun ardından Bizanslı komutanlar farklı şehirlere geri çekilirlerken, Bessas da komutası altındaki kuvvetlerle Spoleto'ya kaçmıştır.[13][18]
545 yılında Roma garnizon komutanı olarak görünmesine kadar hakkında herhangi bir bilgiye rastlanmaz. 546 yılında Totila'nın Got Ordusu Roma'yı kuşattığında da, şehrin savunması Bessas ve Conon tarafından yapılmaktaydı.[19][20] Got kuşatması sırasında pasif bir savunma yapan Bessas, Belisarius takviye kuvvetleriyle gelip Portus Romanus'a vardığında şehirdeki kuvvetlere hücum etmeleri emrini göndermiş fakat Bessas bu emre uymamıştır. Bu yüzden Belisarius'un takviye ordusu bile Roma'nın düşüşüne mani olamamıştır.[21][22] Tarihçi Prokopius, Bessas'ın kuşatma sırasındaki bu davranışını ağır bir şekilde eleştirir. Bessas şehirdeki tüm erzağı kendi tekelinde toplamış ve açlıktan kırılan şehir halkına fahiş fiyatlardan satarak zenginliğine zenginlik katmıştır. Bu duruma daha fazla dayanamayan insanlar yol kenarlarında ve ara sokaklarda öylece ölüme terkedilmiş, sağ kalanlar da Gotlar tarafından katledilmiştir.[22][23] Nitekim savunma konusunda gerekli tedbirleri almadaki gevşekliği hatta nöbetçilerin dahi şehir kuşatma altındayken uyuyabilmeleri onun ne kadar ihmalkar ve disiplinsiz olduğunun göstergesi olmuştur. Bu disiplinsiz ortam içerideki dört İsaurialı askerin Totila ile temasa geçmesine zemin hazırlamış ve 17 Aralık 546'da şehir Gotlar lehine ihanet etmiştir. Garnizonda bulunan askerlerin büyük kısmı kaçmış ancak biriktirdiği hazinesini Gotlara terk etmiştir.[22][24] Bu kötü performansından sonra da Konstantinopolis'e geri çağrılmıştır.[22]
Doğu cephesine dönmesi ve Lazika'da komutanlığı
Lazika (batı Gürcistan) üzerine Sasanilere karşı devam eden savaşta, Magister militum per Armeniam Dagisthaios'un komutasındaki büyük bir Bizans ordusunun stratejik Petra kalesini ele geçirmekte başarısız olmalarının ardından, Bessas, 550 yılında tekrar tarih sahnesine çıkar. I. Justinianus'un, Bessas'ı ilerleyen yaşına ve Roma'nın kaybedilmesindeki başarısızlığına rağmen Dagisthaios'un ardılı olarak Lazika Savaşı'na göndermesi büyük bir sürpriz olarak görülmüş ve çok eleştirilmiştir.[22][25]
Bessas ilk olarak, Lazların kuzey komşuları olan ve Sasanilerden yarım isteyen Abaskların (Abazgların) isyanını bastırmak için bir kuvvet göndermiştir.[26] İoannis Guzes komutasında yürütülen sefer başarılı geçmiş ve Abaskların lideri Opsite, Kafkasya üzerinden Sabirlere sığınmak zorunda kalmıştır.[27][28] 551 yılının ilkbaharında, büyük ölçüde ısrar ve cesaretiyle uzun bir kuşatmanın ardından Bizanslılar ve Sabir müttefikleri (6000 kişilik birlik) Petra'yı ele geçirdiler. Bazı Sasani askerleri hisarda direnmeye devam edince hisarı ateşe verdirmiştir. Zaferden sonra şehir surlarını da yerle bir edilmesi emri vermiştir.[22][29][30]
Petra Kuşatması galibiyeti Bessas'ın itibarını tekrar yükseltmiş, fakat devamında sergilediği hareketler onu tekrar gözden düşürmüştür. Lazika'yı İberya'nın Sasani vilayetlerine bağlayan dağ geçitlerini ele geçirip ülkede kontrolü sağlayacağına, batıya dönüp Pontika'nın Bizans vilayetlerine çekilerek yönetimle meşgul olması yaptığı büyük hatalardandır.[31] Bu hareketsizlik, Lazika'nın doğusunun, Mihr-Mihroe komutasındaki Sasanilerin eline geçmesine sebep olmuştur. Lazika'daki Bizans kuvvetleri batıya Fasis Nehri ağzına çekilmiş, Laz Kralı II. Gubaz ve ailesinin de aralarında bulunduğu bir grup ise dağlara sığınmıştır. 551-552 arasındaki çetin kış koşullarına rağmen Gubaz, Mihr Mihroe'nin elçilerinin barış tekliflerini reddetmiştir. Bunun üzerine 552 yılında kalabalık bir destek kuvvet alan Sasaniler kalelere saldırmışlarsa da, Lazlar ve Bizans askerleri bu saldırıları püskürtmüşlerdir.[32]
Bessas 554 yılında Lazika'daki bir mücadelede Martinus, Bouzes ve Justinus ile birlikte yürüttüğü komutanlıkta tekrar kendini gösterir. Mihr-Mihroe'nin komutasındaki bir Sasani saldırısından önce Telefis-Ollaria'daki üslerine karşı geri çekildiler. Gubaz, Justinianus'a Bizanslı generallerin disiplinsizleri hakkında pretestoda bulunmuştur. Bessas görevden alınmış, tüm malvarlığına el konulmuş ve Abazgların arasına sürgüne gönderilmiştir. Görevden alınmasından sonra Bessas'tan da bir daha haber alınamamıştır.[33][34][35]
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c d e f g h Martindale (1980), p. 226
- ^ Amory (1997), pp. 98–99, 179
- ^ Amory (1997), p. 105
- ^ cf. Amory (1997), pp. 364–365
- ^ Amory (1997), pp. 277ff.
- ^ Amory (1997), p. 274
- ^ Greatrex & Lieu (2002), p. 94
- ^ Greatrex & Lieu (2002), pp. 95–96
- ^ Greatrex & Lieu (2002), p. 95
- ^ Martindale (1980), pp. 226–227
- ^ Bury (1958), p. 170
- ^ Bury (1958), pp. 171–177
- ^ a b c d e f g h Martindale (1980), p. 227
- ^ Bury (1958), p. 181
- ^ Bury (1958), pp. 191–192
- ^ Bury (1958), pp. 212–213
- ^ Bury (1958), pp. 227–228
- ^ Bury (1958), pp. 230–231
- ^ Bury (1958), pp. 235–236
- ^ Martindale (1980), pp. 227–228
- ^ Bury (1958), pp. 239–242
- ^ a b c d e f Martindale (1980), p. 228
- ^ Bury (1958), pp. 238–239
- ^ Bury (1958), p. 242
- ^ Bury (1958), pp. 113–114
- ^ Odisheli 2018.
- ^ Bury (1958), pp. 114–116
- ^ Greatrex & Lieu (2002), p. 118
- ^ Bury (1958), p. 116
- ^ Greatrex & Lieu (2002), pp. 118–119
- ^ Martindale (1980), pp. 228–229
- ^ Greatrex & Lieu (2002), pp. 119–120
- ^ Bury (1958), p. 118
- ^ Greatrex & Lieu (2002), p. 120
- ^ Martindale (1980), p. 229
- Genel
- Amory, Patrick (1997). People and Identity in Ostrogothic Italy, 489–554. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-57151-0.
- Bury, John Bagnell (1958). History of the Later Roman Empire: From the Death of Theodosius I to the Death of Justinian, Volume 2. Mineola, New York: Dover Publications, Inc. ISBN 0-486-20399-9. 1 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2017.
- Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C. (2002). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363–630 AD). Londra: Routledge. ISBN 0-415-14687-9.
- Martindale, John R., (Ed.) (1980). The Prosopography of the Later Roman Empire: Volume II, AD 395–527 (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-20159-4.
- Odisheli, Manana (2018). "Abasgia". Nicholson, Oliver (Ed.). The Oxford Dictionary of Late Antiquity (İngilizce). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866277-8.
