İçeriğe atla

Bergama Kütüphanesi

Koordinatlar: 39°7′56″K 27°11′3″D / 39.13222°K 27.18417°D / 39.13222; 27.18417
Library of Pergamum
{{{açıklama}}}
Asklepion girişindeki Via Tecta'dan görülen Pergamon Akropolisi
Türkiye üzerinde Pergamon Kütüphanesi
Pergamon Kütüphanesi
Pergamon Kütüphanesi
Turkey haritasındaki konumu.
KonumPergamon
BölgeEge
Koordinatlar39°7′56″K 27°11′3″D / 39.13222°K 27.18417°D / 39.13222; 27.18417
TürMillî kütüphane
ParçasıAntik Yunanistan, Antik Roma
Tarihçe
Kültür(ler)Grek, Roma
Sit ayrıntıları
Kazı tarihleri1885–1890, restorasyon; 1950–1985[1]
Durumkısmen restore edilmiş kalıntılar
Kamusal erişimArkeolojik sit

Bergama Kütüphanesi veya Pergamon Kütüphanesi (Yunanca: Βιβλιοθήκη του Πέργαμον), Bergama, Anadolu'da, bugün Türkiye'nin batısındaki İzmir İli'nin modern Bergama kasabası yakınlarında yer alan Antik Yunan yapısıydı. Antik dünyanın en önemli kütüphanelerinden biriydi.

Bergama şehri

Ana maddeler: Pergamon Krallığı ve Pergamon
MÖ 188'de en geniş haliyle gösterilen Attalid Krallığı (zeytin renkli)
Antik Pergamon Akropolü'nün 19. yüzyıl Alman arkeologlar tarafından çizilmiş görünümü

MÖ 3. yüzyılda, Helenistik Dönemde kurulan Pergamum veya Pergamon, Anadolu'da bulunan önemli bir antik Yunan kentiydi. Günümüzde batı Türkiye'nin İzmir İli'ndeki modern Türk kasabası Bergama'nın bulunduğu yerdir. MÖ 281'den 133'e kadar Attalid Hanedanı tarafından yönetilen şehir, Makedonya ile bağlarını kopararak Roma Cumhuriyeti ile ittifak kuran Kral II. Eumenis döneminde idari bir merkez olarak öne çıkmıştır.

II. Eumenes'in[2] (MÖ 197-160) yönetimi altında Bergama 200.000'den fazla nüfusa sahip, zengin ve gelişmekte olan bir şehirdi. Kültürel açıdan sadece İskenderiye ve Antakya şehirleriyle rekabet ediyordu. Bu dönemde Pergamon'un Büyük Sunağı da dahil olmak üzere birçok önemli heykel ve mimari eser üretildi. II. Eumenes'in oğlu III. Attalus'un MÖ 133'te ölümü üzerine Bergama, Roma Cumhuriyeti'ne miras bırakıldı ve ardından Roma eyaletinin Asya bir parçası oldu.

Bergama aynı zamanda Yeni Ahit'te de önemli bir şehirdi ve Patmoslu John tarafından Vahiy Kitabı'nda Asya'nın Yedi Kilisesi'nden biri olarak açıkça bahsedilmiştir. Bergama'nın kalıntıları ve kütüphanesi günümüzde Türkiye'deki önemli arkeolojik alanlardır.

Bergama Kütüphanesi

Bergama, Plutarch'ın yazılarına göre yaklaşık 200.000 cilt barındırdığı söylenen bir kütüphaneye ev sahipliği yapıyordu.[3] II. Eumenes tarafından MÖ 220 ila 159 yılları arasında inşa edilen ve Akropolis'in kuzey ucunda yer alan kütüphane, antik dünyanın en önemli kütüphanelerinden biri haline gelmiştir. Kültürlü Bergamalı yöneticiler kütüphaneyi İskenderiye'deki Büyük Kütüphane'den sonra ikinci sıraya yükseltmişlerdir.[4] Bergama'nın seçkin bir vatandaşı ve bir belediye meclisi üyesinin eşi olan Flavia Melitene, kütüphanenin tedarik edilmesinde etkili olmuştur.[1] Ayrıca kütüphaneye Roma İmparatoru Hadrian'ın bir heykelini hediye etmiştir.[1] MÖ. 2. yüzyılda Artemon adında birinin kütüphanede çalıştığı bilinmektedir, ancak bu kişinin kim olduğu belirsizdir.[5] Bugün Bergama'da bulunan eserlerin bir dizini ya da kataloğu bulunmadığından, bu koleksiyonun gerçek boyutunu ya da kapsamını bilmek mümkün değildir.

Kütüphane, dört odadan oluşuyordu ve bunların en büyüğü (445 ft × 50 ft (136 m × 15 m)) birçok rafla kaplı ana okuma odasıydı.[6] Anadolu'nun sıcak ikliminde kütüphanenin aşırı nemli olmasını önlemek amacıyla hava sirkülasyonuna izin vermek için dış duvarlar ile raflar arasında yaklaşık 50 cm (20 in) boş bir alan bırakılmıştır, bu kütüphane koruma için erken bir girişimdir.[6] Yunan tanrıçası Athena'nın Parthenon'daki heykeli örnek alınarak yapılan 3 m (9,8 ft) heykeli ana okuma odasında duruyordu.[6]

Kazı öncesi Bergama Kütüphanesi, 1885

El yazmaları, parşömen üzerine yazılır, rulo haline getirilir ve daha sonra raflarda saklanırdı. Aslında “parşömen” kelimesinin kendisi Bergama'dan türemiştir (Latince pergamenum ve Fransızca parchemin aracılığıyla). Bergama, Helenistik dönem sırasında parşömen üretiminin gelişen bir merkeziydi.[7] Şehir ticarete o kadar hakimdi ki, daha sonra rakip şehir İskenderiye'nin tekeline giren papirüs kullanımının yerini almak üzere Bergama'da parşömenin icat edildiğine dair bir efsane ortaya çıktı. Ancak bu bir efsanedir; parşömen Bergama'nın yükselişinden çok önce Anadolu'da ve başka yerlerde kullanılmaktaydı.[8] Parşömen, Roma İmparatorluğu'nun Mısır papirüsüne olan bağımlılığını azalttı ve Roma egemenliğindeki Avrupa ve Asya'da bilginin daha fazla yayılmasına olanak sağladı.

Rekabet

Bergama Kütüphanesi, İskenderiye Kütüphanesi'nden[9] yaklaşık bir yüzyıl sonra inşa edilmiş olsa da, kütüphaneler genellikle zenginlik ve kültürü yansıtmak için kullanıldığından, ikisi arasında şiddetli bir rekabet vardı. İki kütüphane parşömen, kitap ve hatta edebi yorumlama için rekabet ediyordu. Bergama ayrıca İlyada ve Odysseia üzerine çalışan bazı Homeros bilginlerini de işe aldı. Bu durum, her kütüphanenin Homeros'un eserlerinin kopyalarını elde etmeye çalıştığı, en doğru ve en eski eserlere sahip olmak için çabaladığı şiddetli bir rekabete neden oldu. Ayrıca rekabetçi ücretler sunarak daha iyi akademisyenleri çekmeye çalıştılar. Nihayetinde bu rekabet her iki kütüphaneyi de yenilik yapmaya ve gelişmeye zorladı.

Gerileme

Attalid krallığı, MÖ 133 yılında Roma Cumhuriyeti'ne bağlandı ve kütüphane bakımsız kaldı. Plutarch tarafından aktarılan bir efsaneye göre, Romalı general Mark Antony, 200.000 rulodan oluşan koleksiyonu ele geçirmiş ve muhtemelen Julius Caesar'ın MÖ 48'deki savaşı sırasında hasar gören İskenderiye Kütüphanesi'ni yeniden doldurmak amacıyla MÖ 43'te[6][10] Mısır'daki Ptolemaios Krallığı'nın kraliçesi olan yeni eşi Kleopatra'ya hediye olarak sunmuştur.[3]

Roma İmparatoru Augustus, Markus Antonius'un ölümünden sonra ruloların bir kısmını Bergama'ya iade etti ve kütüphane geç antik çağa kadar varlığını sürdürdü,[10] ancak daha sonraki tarihçiler tarafından fazla bahsedilmedi, bu da koleksiyonunun artık önemli olmadığını gösteriyor.[3] Kütüphanenin kalıntıları, Athena Tapınağı ve antik Bergama Akropolü'nün diğer binalarının yakınındaki bir tepenin üzerinde yer almaktadır.

Notlar

  1. ^ a b c Pearcy, Lee T. (Kasım–Aralık 1985). "Galen's Pergamum". Archaeology. 38 (6). Archaeological Institute of America. ss. 33-39. ISSN 0003-8113. 
  2. ^ Casson, Lionel (2001). Libraries in the ancient worldÜcretsiz kayıt gerekli. Yale University Press. ISBN 0300097212. OCLC 232160789. 
  3. ^ a b c Evans, Richard (2012). A History of Pergamum: Beyond Hellenistic Kingship. Bloomsbury Academic. ISBN 9781441162366. 
  4. ^ "Pergamum". Columbia Electronic Encyclopedia, 6th Edition, 1. Columbia University. 
  5. ^ Broggiato, M. (2011). Artemon of Pergamum: A historian in context. Classical Quarterly, 61(2), 545–552.
  6. ^ a b c d Clyde E. Fant & Mitchell G. Reddish (2003). A Guide to Biblical Sites in Greece and Turkey. Oxford University Press. ISBN 9780195139174. 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024. 
  7. ^ "parchment (writing material)". Britannica Online Encyclopedia. 2012. 5 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2012. 
  8. ^ Green, Peter. Alexander to Actium. The historical evolution of the Hellenistic age, p. 168.
  9. ^ "The Fierce, Forgotten Library Wars of the Ancient World". 26 Ağustos 2016. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ a b Harris, Michael H. (1999). History of Libraries of the Western World. The Scarecrow Press. ISBN 9780810877153. 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024. 

Kaynakça

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bergama</span> İzmirin ilçesi

Bergama, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. Yüz ölçümü olarak İzmir'in en büyük ilçesidir. İlçenin güneyinde Aliağa, doğusunda Kınık ve Manisa ilinin Yunusemre ve Soma ilçeleri, kuzeyinde Balıkesir ilinin İvrindi, Burhaniye ve Ayvalık ilçeleri, batısında Dikili, güneybatısında ise Ege Denizi bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pergamon</span> Günümüzdeki İzmir, Bergama ilçe merkezinin yerinde kurulmuş, UNESCO dünya mirası listesinde yer alan antik kent. (Pergamon)

Pergamon, günümüzde İzmir iline bağlı Bergama ilçesinin merkezinin yerinde kurulu antik kentin adıdır. Pergamon, eski çağlarda Misya bölgesinin önemli merkezlerinden biriydi. MÖ 282-133 arasında da Pergamon Krallığı'nın başkentiydi. Pergamon adı, bir söylence kahramanı olan Pergamos'tan gelir. Pergamos'un, Teuthrania kralını öldürdükten sonra kenti ele geçirdiği ve kendi adını verdiği sanılır. Başka bir söylenceye göre de Teuthrania Kralı Grynos savaşta Pergamos'tan yardım istemiş, zaferden sonra iki kent kurdurarak birine onun onuruna Pergamon, ötekine de Gryneion adını vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Parşömen</span>

Parşömen, üzerine yazı yazmak veya resim yapmak için kullanılan özel hazırlanmış hayvan derisidir. Parşömen ismi Bergama'dan gelmektedir ve Bergama Kağıdı anlamında Latince Charta Pergamena'dan türemiş ve bütün dillere de buradan geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İskenderiye Kütüphanesi</span> Mısır İskenderiyede antik dünyanın en büyük kütüphanelerinden biri

İskenderiye Kütüphanesi, MÖ 3. yüzyılın başlarında Mısır'ın İskenderiye kentinde Yunan Hellenistik Kralı I. Ptolemaios Soter tarafından kurulmuş olan antik kütüphanedir. İskenderiye Müzesi olarak bilinen araştırma enstitüsünün bir bölümü olarak inşa edildi. İnsanlık tarihinde meydana getirilmiş önemli eserlerden biridir. Eski kaynaklar, burada 150 bin cilt el yazması eserin toplandığını kaydeder.

<span class="mw-page-title-main">Kütüphane</span> kitaplar, el yazmaları, ses kayıtları veya filmler gibi edebi, müzikal, sanatsal veya referans materyallerinin koleksiyonuyla ilgilenen bir kurum

Kütüphane anlamına gelen ve genellikle Batı dünyasında yaygın olarak kullanılan ‘bibliothek’ kelimesinin aslı Eski Yunancadır ve biblion kitap, baskılı ürünlerin saklandığı yer demektir. Türkçedeki kütüphane ise, Farsça ve Arapça kökenli kütüb (kitaplar) ile Farsça hane (ev) sözcüklerinden türemiştir ve kitapların evi anlamına gelmektedir. Her iki dilde de kütüphane terimi, kitapların saklandığı yer anlamında kullanılmaktadır.“Kütüphaneler, elde edilen bilginin toplanması, depolanması ve dağıtılması fonksiyonlarını gören hizmet işletmeleridir” Toplumsal gereksinimleri karşılamak için kurulan kütüphaneler, her türlü kayıtlı bilgi kaynağını bilgi gereksinimi olan kullanıcıya etkin biçimde sunar böylece bağlantı işlevini sağlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Galen</span> Yunan doktor, bilim insanı ve filozof (129–216)

Bergamalı Galen, tıp doktoru, bilim insanı ve filozof.

<span class="mw-page-title-main">Pergamon Krallığı</span>

Pergamon Krallığı veya Bergama Krallığı, Batı Anadolu'da başkent Pergamon olmak üzere kurulmuş devlettir. Krallığın kurucusu I. Attalos, kuruluş tarihi de MÖ 241 yılı kabul edilmektedir. Bunun nedeni devletin ilk hükümdarı olan Filetairos ve onun halefi olan I. Eumenis'in kral unvanını kullanmamış olduklarıdır. MÖ 133 yılında Roma Cumhuriyeti'ne bağlanana kadar Anadolu'da varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Asya (eyalet)</span> Romanın Anadoludaki İlk Provinciası

Roma Eyaleti Asya (Asia), Cumhuriyetin sonlarına doğru oluşturulmuş bir Roma İdari birimi olup bir prokonsül tarafından yönetilen Senatoryal eyalet statüsündeydi. Bu düzenleme Roma İmparatorluğunun idari olarak yeniden düzenleneceği 211 yılına kadar değişmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aristonikos</span>

Aristonikos veya III. Eumenis Pergamon Kralı. Son Pergamon Kralı III. Attalos MÖ 133'te öldüğünde, doğruluğu tartışmalı olan bir vasiyetle, Pergamon Krallığını Romalılara bıraktı. O yıllarda Pergamon Krallığı, bugünkü Adana ile İstanbul arasında çizilecek bir çizginin batısında kalan Anadolu topraklarını kapsıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Filetairos</span>

Philetairos, MÖ 343 - MÖ 263), MÖ 2. ve 3. yüzyıllarda Anadolu'da Toros Dağları'ndan Marmara Denizi'ne kadar uzanan bir alanda egemen olan Pergamon Krallığı'nın ve bu Krallığı yöneten Attalos Hanedanı'nın kurucusudur. MÖ 343-263 yılları arasında yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Attalos Hanedanı</span>

Attalos Hanedanı yaklaşık yüz elli yıl boyunca Anadolu'nun büyük bir kısmını yönetmiş, Pergamon Krallığı'nı kuran ve yöneten hanedandır. Merkezi günümüzde İzmir iline bağlı Bergama, antik Pergamon kentidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Attalos</span>

I. Attalos Soter ) ("Soter"=Kurtarıcı) (d. M.Ö. 269 Pergamon (günümüzde Bergama - ö. M.Ö. 197, Pergamon Pergamon Krallarından Attalos Hanedanı'nin üçüncü üyesi olarak M.Ö. 241– MO 197 yılları arasında hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">II. Eumenis</span> MÖ 197-159 yılları arası Pergamon kralı

II. Eumenes (ö. MÖ 159, Pergamon Pergamon Krallarından Attalos Hanedanı'nın dördüncü üyesi olarak MÖ 197– MÖ 159 yılları arasında hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">III. Attalos</span>

III. Attalos, Pergamon Krallığının son Kralı, Attalos Hanedanının altıncı üyesi M.Ö. 138 - M.Ö. 133 yılları arasında hüküm sürdü. Κral II. Eumenis ile Kraliçe Stratonike'in oğludur. Annesine olan bağlılığından ve sevgisinden dolayı "Annesini seven", (Φιλάμετορ) olarak anılır. Amcası II. Attalos ölünce kral oldu.

<span class="mw-page-title-main">II. Attalos</span> Pergamon kralı

II. Attalos (d. MÖ 220 Pergamon - ö. MÖ 138 Pergamon, Pergamon Krallığı kralı olarak MÖ 160–MÖ 138 yılları arasında hüküm sürdü. Pergamon Krallarından olan, Attalos Hanedanının beşinci üyesi Κral I. Attalos ile Kraliçe Apollonis'in oğlu, II. Eumenes'in kardeşidir. Ağabeyi II. Eumenes'e olan bağlılığından ve sevgisinden dolayı "Kardeşini seven", olarak anılır. Kardeşi II. Eumenes ölünce vasisi III. Attalos küçük olduğundan, ağabeyinin karısı kraliçe Stratonike ile evlenerek kral oldu.

Darülhikme. Fatimiler'in Kahire'de Abbasiler'e karşı propaganda amacıyla kurulmuş kütüphane ve kültür merkezi. Halife Hakim tarafından 1004 yılında Abbasilerin Beytülhikmesiyle rekabet etmek için kurulmuştur. Bazı kaynaklarda adı Darülilim'dir. Bir rivayete göre 1.600.000 kitap sayısına ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Eumania</span>

Eumania, Pergamon Krallığı'na bağlı antik kentlerden biridir.

Konstantiniyye İmparatorluk Kütüphanesi, Bizans İmparatorluğu'nun başkentinde, antik dünyanın büyük kütüphanelerinin sonuncusuydu. Büyük İskenderiye Kütüphanesi'nin ve diğer eski kütüphanelerin yıkılmasından çok sonra, yaklaşık 1000 yıl boyunca antik Yunan ve Roma bilgisini korudu. 1204'teki Dördüncü Haçlı Seferi'nin baskınları da dahil olmak üzere, yıllar boyunca meydana gelen bir dizi yangın ve savaş zamanlarında meydana gelen hasar, binanın kendisini ve içeriğini etkiledi. Kütüphane, 29 Mayıs 1453'te Konstantinopolis'in Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedilmesine kadar büyük ölçüde devam etmiştir, sonra kütüphanenin önemli ölçüde hayatta kalan içeriği yok olmuş veya kaybolmuştur. Kütüphane, bir Scriptorium kurmuş olan II. Constantius tarafından Yunan edebiyatının hayatta kalan eserleri koruma için kopyalanabilmesi için kurulmuştur. İmparator Valens 372'de dört Yunan ve üç Latin hattatı kullanmıştır. Bugün bilinen Yunan klasiklerinin çoğunluğu, Konstantinopolis İmparatorluk Kütüphanesi'nden gelen Bizans kopyaları ile bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Magnesia (Aydın)</span>

Magnesia veya Menderes Magnesia'sı, tarihi İyonya bölgesinde yer almış bir Antik Yunan kenti. Kent kalıntıları günümüzde Aydın ilinin Germencik ilçesinde yer alan Ortaklar-Söke kara yolu üzerinde, Ortaklar'a 4 km mesafede bulunmaktadır.

Antik dünyadaki kütüphaneler listesi Antik dünyanın büyük kütüphaneleri, imparatorluklar için arşivler, kutsal yazılar için mabetler ve edebiyat ile günlüklerin depondıkları yerler olarak hizmet etmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.