Beren ve Lúthien'in Hikâyesi
| Beren and Lúthien | ||||
 Kitabın Türkçe basılmış hâlinin ön kapağı | ||||
| Editör | Christopher Tolkien | |||
|---|---|---|---|---|
| Yazar | J. R. R. Tolkien | |||
| İllüstratör | Alan Lee | |||
Kapak sanatçısı | Alan Lee | |||
| Ülke | Birleşik Krallık | |||
| Dil | İngilizce | |||
| Tür | Epik fantezi | |||
| Yayım | 2017 | |||
| Yayımcı | HarperCollins Houghton Mifflin Harcourt | |||
| Medya türü | Baskı (ciltli) | |||
| Sayfa | 297 | |||
| ISBN | 978-0-00-821419-7 | |||
| Seri | ||||
| ||||
Beren ve Lúthien'in Hikâyesi, J. R. R. Tolkien'in birçok eserinde bahsedilen, ölümlü insan Beren ile ölümsüz elf bakiresi Lúthien'in aşkı ve maceraları ile ilgili hikâye. Orta Dünya'nın İlk çağında, Tolkien'in en ünlü eseri Yüzüklerin Efendisi kitabının geçtiği dönemden yaklaşık 6.500 yıl önce[1] geçer. Tolkien, hikâyenin birçok farklı versiyonunu yazmıştır, en son versiyon Silmarillion'da yer almaktadır. Ayrıca Yüzüklerin Efendisi'nde de Beren ve Lúthien'den bahsedilmektedir. Tolkien, Beren ve Lúthien'in hikâyesinin Silmarillion'un ana hikâyesi olduğunu söylemiştir.[2]
Gelişimi ve versiyonları
Hikâyenin ilk versiyonu olan the Tale of Tinúviel (Tinúviel'in Hikâyesi), 1917 yılında Kayıp Masallar Kitabı'na dahil olarak yazılmıştır. 1920'li yıllar boyunca Tolkien hikâyeyi yeniden şekillendirip The Lay of Leithian (Leithian Türküsü) adında bir epik şiire dönüştürmüştür. Tolkien 1931'de bu şiir/öykü üzerindeki çalışmalarını bırakmıştır.[3] Tolkien hikâyeyi asla tamamlamamıştır, hikâyenin on yedi planlanmış kantosunun üçü yazılmamıştır. Ölümünden sonra The Lay of Leithian, The Lays of Beleriand kitabında The Lay of the Children of Húrin ve birçok diğer bitmemiş şiir ile beraber yayımlanmıştır. Hikâyenin son versiyonu, Tolkien'in oğlu Christopher Tolkien tarafından tamamlanmış olan Silmarilion'da yer almaktadır.[4] Tolkien'in ölümünden sonra yayımlanan Húrin'in Çocukları hikâyesinde de birçok noktada Beren ve Lúthien'in hikâyesinden bahsetmektedir.[2] Ayrıca Aragorn tarafından Yüzük Kardeşliği kitabında da değinilmiştir. Bu hikâye, Yüzüklerin Efendisi kitaplarının dizininde yer alan Aragorn ve Arwen'in Hikâyesi için de model oluşturmuştur.
Özet
Silmarillion kitabında[4] anlatılan son şekli ile:
Beren, Karanlık Düşman Morgoth'un kuzey Orta Dünya'nın çoğunu ele geçirdiği Dagor Bragollach savaşı sonrasında hayatta kalan ve hâlâ Morgoth'a karşı savaşan, babası Barahir tarafından yönetilen bir grup insan arasından son kurtulandı. Babası ve diğer yoldaşları, aralarından Gorlim'in işkenceler sonucu yerlerini açık etmesi ile, Beren gözcülük için kamplarından uzaktayken Morgoth'un askerleri tarafından öldürülmüştü. Bu olaydan sonra Gorlim'in ruhu Beren'e olanları anlattı, Beren de kamplarına dönerek babasının kemiklerini gömdü. Orman hayatı konusundaki bilgileri sayesinde babasını öldüren ork grubunun peşine düşen Beren, gizlice yaklaşarak ateş başında Barahir'in kesik elini tutan ork şefini öldürüp, babasının elini alarak kaçtı. Bu olaydan sonra dört yıl boyunca Dorthonion'da gezdi, hayvanların ve kuşların dostu oldu.
Ölümden korkmayarak Morgoth'un onu ele geçirmesi için gönderdiği tüm hizmetkarlarıyla başa çıktı. Bunun üzerine Morgoth, başına Sauron'un geçtiği bir orduyu üzerine gönderdi. Beren, Dorthonion'u terk edip elf diyarı Doriath'a gitmek zorunda kaldı. Orada Kral Thingol ve Maia Melian'ın tek kızı Lúthien ile karşılaştı. Lúthien'i dans edip şarkı söylerken gören Beren, kıza âşık oldu. Daha sonra kız da Beren'in onu Tinúviel (bülbül) olarak adlandıran çağrısından sonra ona âşık oldu. Ancak Thingol, kızına aşığını öldürmeyeceğine dair bir söz verdikten sonra huzuruna çağırdığı Beren'i, babasının yüzüğünü taşımasına rağmen beğenmedi ve kızına layık bulmadı. Bu yüzden yeminini de koruyabilmek için Beren'den ona, Fëanor'un yaptığı üç mücevher olan ancak Morgoth tarafından elflerden çalınıp kendi tacına yerleştirilmiş Silmaril'lerden birini getirmesini istedi.
Beren bu istek üzerine Doriath'dan ayrıldı ve Karanlık Düşman'ın kalesi Angband'a doğru ilerledi. Thingol'ün onu bir ağacın üzerine yaptırdığı bir eve kapatarak engellemeye çalışmasına rağmen, Lúthien kaçarak Beren'i izlemeye başladı. Beren yolculuğu sırasında elf kalesi Nargothrond'a ulaştı ve babasıyla bir dostluk andı içmiş olan Finrod ve on adamıyla karşılaştı. Fëanor'un oğulları Celegorm ve Curufin tarafından kendi ülkelerinden ayrılmak zorunda bırakılan bu adamlar, Beren ile beraber Silmaril'i ele geçirme macereasına katıldılar. Ancak Angband'a ilerlerken yolları Sauron ve hizmetkarları tarafından kesildi ve esir alınarak Tol-in-Gaurhoth'a hapsedildiler. Sadece Finrod ve Beren kalana dek teker teker öldürüldüler. Beren'i öldürmek için geldiklerinde Finrod son gücüyle zincirlerini kırdı ve Beren'i savunurken öldü.
Beren'i takip eden Lúthien ise Celegorm ve Curufin tarafından yakalanarak Nargothrond'a getirilmişti; ancak Celegorm'un tazısı Huan'dan yardım aldı. Huan'ın yazgısında ölmeden önce üç kez konuşması ve yeryüzünde yürümüş en korkunç kurtadam tarafından öldürülmesi vardır. Lúthien, Huan'ın yardımıyla başardı. Huan ile beraber Sauron'un kalesi Tol-in-Gaurhoth'a vardılar. Huan'ın Sauron'un kurtadamlarını yenmesi üzerine Sauron bir kurtadam kılığında Huan'ın karşısına çıktı; ancak yenildi. Bu sayede Beren de dahil olmak üzere Tol-in-Gauroth'daki tüm esirleri serbest bıraktılar. Huan burada ikinci kez konuşarak çiftin yazgılarının birbirine sarılı olduğunu söyler.
Beren bir kez daha görevini yalnız yapmak istedi; ancak Lúthien onunla birlikte gitmek için ısrar etti. Bir büyü yardımıyla Huan'ın öldürdüğü yarasa Thuringwethil ve kurtadam Draugluin'in suretlerine büründüler. Bu sayede düşman topraklarına gizlice girmeyi başararak Angband'a ulaştılar. Lúthien burada sihirli bir şarkı söyleyerek Morgoth da dahil olmak üzere tüm kaledekilerin uykuya dalmasını sağladı. Başındaki tacın ağırlığıyla Morgoth tahtından düştü ve üzerinde üç Silmaril'in olduğu tacı yuvarlandı. Beren kılıcıyla Morgoth'un tacından bir Silmaril'i kesip aldı ve beraberce kaleden ayrılmak üzere yola koyuldular. Ayrılmak istediklerinde, kapının Morgoth tarafından Huan'ı avlamak üzere yetiştirilmiş dev kurtadam Carcharoth tarafından tutulduğunu gördüler. Carcharoth Beren'e saldırdı ve Silmaril'i tuttuğu elini kopartıp Silmaril ile beraber yuttu.[5] Carcharoth, Silmaril'in saf ışığıyla yandı ve çılgınca koşmaya başladı.
Beren ve Lúthien Doriath'a döndüler, orada yaptıklarını anlatıp Thingol'ün kalbini yumuşattılar. Thingol kızının ölümlü insan ile evlenmesini kabul etti; ancak Beren'in görevi sona ermemişti. Beren ve Huan Silmaril'in sebep olduğu çılgınlık içinde Doriath'ı yakıp yıkan Carcharoth'u avlamak için yola çıktılar. Beren ve Huan Carcharoth tarafından ölümcül biçimde yaralandılar; ancak kurtadamı öldürmeyi başardılar. Ölmeden önce Beren, Carcharoth'un karnından alınan Silmaril'i Thingol'e teslim eder ve Huan ile son kez konuşup ölür.
Beren için yas tutan Lúthien de kısa süre sonra ölür ve Mandos'un salonlarına ulaşır. Burada kötü kaderi üzerine şarkılar söyler, şarkılarında ölümlü Beren'i bir kez daha göremeyeceği için ağlar. Ancak Mandos ilk ve son kez merhamete gelir ve Beren ile Lúthien'i bir kez daha hayata döndürür. İnsanoğlu tekrar bir ölümlü olmuş, elf kızı ise ölümsüzlüğünü korumuştur. Lúthien evinden ayrılır ve Beren ile birlikte Ossiriand'a, Yeşil Ada Tol Garen'e yerleşir. Ölümlü insanın ölümüyle ikisi beraber Orta Dünya'dan ayrılırlar.[4]
Önceki versiyonlar
Hikâyenin ilk biçimlerinde, Kayıp Hikâyeler Kitabı da dahil olmak üzere, Beren bir Noldorin elfidir. Sauron'un rolü de Tevildo, Kediler Prensi tarafından doldurulmuştur.
Tolkien'in evrenindeki önemi
Silmaril'in Beren tarafından Morgoth'dan kurtarılması sonrasında Orta Dünya'daki birçok kişi Silmaril'i ele geçirmek istedi. Bu durum Sindar, Noldor ve cüceler arasında, Sindar'ın mağlup düştüğü bir savaşa sebep oldu. Silmaril Eärendil tarafından alındı ve deniz yoluyla Valinor'a götürüldü. Orada Valar'a teslim edilen Silmaril, Valar'ı Morgoth'un mağlubiyetine yol açan savaşı başlatmaya ikna etti.
Beren ve Lúthien'in evlilikleri, ölümlü insanlar ile elfler arasında, hem insan hem de elf ataları olan yarı elfleri ortaya çıkartan üç birliğin ilkiydi. Lúthien gibi, yarı elflere de insanlar veya elfler arasında sayılmaları için seçim şansı verilmişti.
Esinlenme
Edith Mary Tolkien
Lúthien
1889 – 1971
John Ronald
Reuel Tolkien
Beren
1892 – 1973
Beren ve Lúthien'in hikâyesi, Tolkien'in evrenindeki merkezi hikâyelerden biridir. Hikâye ve karakterler, Tolkien ve karısı Edith Tolkien'in aşkını yansıtırlar. Edith'in bir orman açıklığında J. R. R. Tolkien için çiçeklenen baldıranlar arasında ettiği dans,[6] hikâyede Lúthien ile Beren'in karşılaşması ile büyük benzerlik taşımaktadır. Tolkien'in Yüzüklerin Efendisi'nin önsözündeki sözleri arasında "1918 yılında biri hariç tüm yakın arkadaşlarım ölmüştü" cümlesi geçmekte,[7] mektuplarında da savaşın kendisinde yarattığı tahribattan Edith'in yardımıyla kurtulduğunu[7] anlatmaktadır.
Beren ve Lúthien'in hikâyesi ayrıca çeşitli halk masallarından da izler taşımaktadır. Galler'in Culhwch ve Olwen masalı ve türevlerinde, Beren'in yerini tutan kahramanı onaylamayan anne ve baba, yapılması imkânsız görünen görevlerin yerine getirilmesini ister ve bu görevler tamamlanır. Ayrıca bu hikâyenin Tolkien'in gerçek hayatı ile bir diğer paralelliği de, Edith'in anne ve babasının J.R.R. Tolkien'i Katolik olduğu gerekçesiyle istememesidir.[8] Tolkien'in mezarında J.R.R. Tolkien Beren, Edith ise Lúthien olarak yazılmıştır.[8] Kurt Carcharoth'un avlanması ise Culhwch ve Olwen hikâyesindeki dev yaban domuzu avı ve diğer av efsaneleriyle benzerlikler taşır. Beren'in elini kurtadama kaptırdığı bölüm, İskandinav Mitolojisi'nde tanrı Tyr ile kurt Fenrir arasındaki mücadeleden esinlenmiş olabilir.
Notlar
- ^ "The Encyclopedia of Arda". 25 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2007.
- ^ a b Tolkien, John Ronald Reuel (2007). "Önsöz". Christopher Tolkien (Ed.). Húrin'in Çocukları (1. Baskı bas.). İstanbul: İthaki Yayınları. s. 8. ISBN 978-975-273-383-1.
- ^ Tolkien, John Ronald Reuel (2007). "Ek 1: Büyük Hikayelerin Evrimi". Christopher Tolkien (Ed.). Húrin'in Çocukları (1. Baskı bas.). İstanbul: İthaki Yayınları. s. 309-323. ISBN 978-975-273-383-1.
- ^ a b c Tolkien, J.R.R., Silmarillion, Altıkırkbeş Yayınevi, 1999, İstanbul, 1. baskı
- ^ Bu noktada The Lay of Leithian hikâyesi sona erer
- ^ "J.R.R. Tolkien'in esin kaynakları (ingilizce)". 14 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2007.
- ^ a b "Obscurorant, Of Beren and Luthien". 4 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2007.
- ^ a b Humphrey Carpenter, Tolkien: A Biography, 1977, Ballantine Books, New York ISBN 0-04-928037-6
Kaynakça
- Tolkien, J.R.R., Silmarillion, Altıkırkbeş Yayınevi, 1999, İstanbul, 1. baskı
- 14 Ekim 2007 tarihli İngilizce Wikipedia The Tale of Beren and Lúthien maddesi 8 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Encyclopedia of Arda
