İçeriğe atla

Benzodiazepin

Benzodiazepin
Alprazolam (Xanax), en çok reçete edilen benzodiazepinlerden biri.
İlaç sınıfı
Sınıf tanımlayıcıları
AmaçAnksiyete bozuklukları, nöbet, kas spazmları
ATC koduN05BA
Etki moduGABAA reseptörü
Vikiveri öğesi

Benzodiazepin (bazen halk dilinde "benzo"; sık sık "BZD" olarak kısaltılır), temel kimyasal yapısı bir benzen halkası ve bir diazepin halkasının füzyonu olan psikoaktif ilaçlardır. Depresan (beyin aktivitesini azaltan maddeler) etkiye sahip olan benzodiazepinler, insomnia, nöbet ve anksiyete bozukluklarının tedavisinde kullanılır. İlk benzodiazepin olan klordiazepoksidin (Librium®), Leo Sternbach tarafından 1955 yılında tesadüfen keşfedilmiş, 1960 yılında da Hoffmann–La Roche ilaç firması tarafından satışa sunulmuştur. 1977'de benzodiazepinler dünya çapında en çok reçete edilen ilaç oldu.

Benzodiazepinler, GABA-A reseptörüne etki ederek nörotransmitter olan gama-aminobütirik asidin (GABA) etkisini arttırırlar. Bunun sonucunda yatıştırıcı, hipnotik, anksiyolitik (anti-anksiyete), antikonvülsan ve kas gevşetici etkilere neden olurlar. Benzodiazepinler kısa, orta veya uzun etkili olarak kategorize edilir. Kısa ve orta etkili benzodiazepinler, insomnia tedavisi için tercih edilir. Uzun etkili benzodiazepinler anksiyete bozukluğu tedavisinde etkilidir. Kısa etkili benzodiazepinlerin yüksek dozlarda verilmesi anterograd amneziye neden olabilir.

Her ne kadar benzodiazepinler kısa süreli kullanımda etkili olsalar da uzun süreli kullanımı hala tartışma konusudur. Bu ilaçların uzun süreli kullanımı fiziksel ve psikolojik bağımlılığa ve benzodiazepin yoksunluğu sendromuna yol açabilir.

Hamilelikte benzodiazepin kullanımının güvenliğine ilişkin tartışmalar vardır. Yenidoğanda yoksunluk belirtilerine neden olduğu bilinmektedir. Benzodiazepinler hasta tarafından bilerek toksik dozlarda kötüye kullanılabilir. Ancak, benzodizapinlerin barbitüratlare göre çok daha az toksik etkisi vardır ve benzodiazepin aşırı doz alımı ölümle nadiren sonuçlanır.

Aşırı tüketim veya opioid ağrı kesiciler ile alındığında ölüme sebep olabilir.[1]

Kullanım alanları

Anksiyete bozuklukları

Benzodiazepinler tolere edilebilirlikleri ve anksiyolitik etkinin hızlı başlaması nedeniyle özellikle panik bozukluğunun tedavisinde kullanılırlar. Yaygın anksiyete bozukluğunun kısa vadeli yönetiminde güçlü bir etkinliğe sahiptir, ancak genel olarak uzun vadeli iyileşme sürecinde etkili olmadıkları bilinmektedir. Benzodiazepinler panik bozukluğu ile ilişkili anksiyete tedavisinde sıklıkla kullanılmaktadır. Fakat yaygın anskiyete bozukluğunda olduğu gibi uzun vadeli iyileşme sürecinde etkili değillerdir. Uzun süreli tedavi için antidepresanlar, özellikle selektif seretonin geri alım inhibitörleri, terchi edilen ilaç sınıfıdır. Benzodiazepinler genellikle ağızdan verilir; bununla birlikte, çok nadiren lorazepam veya diazepam, panik atakların tedavisi için damardan verilebilir.[2]

Uykusuzluk

Benzodiazepinler uykusuzluğun kısa süreli kontrolünde kullanılabilir. Bağımlılık riski nedeniyle 2 ila 4 haftadan fazla kullanılması önerilmez. Benzodiazepinlerin aralıklı olarak ve en düşük etkili dozda alınması tercih edilir. Uykuya dalmadan önce yatakta geçirilen süreyi kısaltarak, uyku süresini uzatarak ve genel olarak uyanıklığı azaltarak uyku ile ilgili sorunları iyileştirir.[3]

Nöbet

Özellikle tıbbi bir acil durum olan ve ölüm riski taşıyan status epileptikusun sonlandırılması için kullanılır. Hastande ortamında intravenöz şekilde verilen lorazepam veya diazepam tercih edilen tedavi yöntemidir. Hastaneye ulaşılamayan bir durumda intravenöz uygulama yapılamayacağından dolayı bukkal yoldan enjekte edilen midazolam nöbeti durdurmak için kullanılabilir.[4]

Alkol yoksunluğu

Klordiazepoksit, alkol yoksunluğu sendromunun tedavisinde en yaygın olarak kullanılan benzodiazepindir. Alkolü bırakmaya kararlı kişilerin yoksunluk semptomlarını azaltarak alkolü bırakma sürecini kolaylaştırırlar.[5]

Mekanik ventilasyon

Mekanik ventilasyon altında olan hastaların makineye karşı savaşma durumunu engellemek için benzodiazepinler kullanılabilir. Mekanik ventilasyon altında benzodiazepin kullanımı hastanın travma sonrası stress bozukluğu yaşama riskini arttırdığı tespit edilmiştir.[6]

Yan etkileri

Benzodiazepinler, kas gevşetici etkileri nedeniyle bazı sağlık sıkıntıları olan kişilerde solunum yetmezliğine neden olabilir. Bu nedenle miyastenia gravis, uyku apnesi, bronşit ve KOAH hastalarında zorunlu kalınmadığı sürece benzodiazepin kullanımından sakınılmalıdır. Sık görülen paradoksal reaksiyonlar nedeniyle kişilik bozukluğu olan veya zihinsel engelli kişilerde benzodiazepin kullanımında dikkatli olunmalıdır. Majör depresif bozuklukta intihar eğiliminde artışa neden olabilirler.[7]

Bunların yanı sıra sık görülen yan etkiler başlıca bunlardır:

[8]

Doz aşımı

Benzodiazepinler, ataları olan barbitüratlara göre doz aşımında çok daha güvenli olsalar da hala sorunlara neden olabilirler. Tek başına alındığında doz aşımında nadiren ciddi komplikasyonlara neden olurlar. Bununla birlikte, bu ilaçların etanol, opioidler, trisiklik antidepresanlar veya barbitüratlar ile birleştirilmesi komplikasyonları belirgin şekilde artırır.[9] Çeşitli benzodiazepinler toksisitelerinde farklılık gösterir. Flumazenil benzodizapin zehirlenmesi için panzehir görevi görür.

Etki mekanizması

GABAA reseptör kompleksinin şematik diyagramı

Benzodiazepinler, nöronların uyarılabilirliğini azaltmak için ana inhibitör nörotransmitter olan gama-aminobütirik asidin (GABA) etkinliğini artırarak çalışır. Bu durum nöronlar arasındaki iletişimi azaltır ve beynin birçok işlevi üzerinde sakinleştirici bir etkiye sahiptir. GABA, GABA-A reseptörüne bağlanarak nöronların uyarılabilirliğini kontrol eder. GABA-A reseptörü, nöronlar arasındaki sinapslarda bulunan bir protein kompleksidir. Tüm GABA-A reseptörleri, nöronal hücre zarları boyunca klorür iyonları ileten bir iyon kanalı ve nörotransmiter gama-aminobütirik asit (GABA) için iki bağlanma bölgesi içerirken, GABA-A reseptör komplekslerinin bir alt kümesi ayrıca benzodiazepinler için tek bir bağlanma bölgesi içerir. Benzodiazepinlerin bu reseptör kompleksine bağlanması GABA'nın bağlanmasını etkilemez. Ligand bağlanmasını artıran diğer pozitif allosterik modülatörlerin aksine benzodiazepin bağlanması, GABA'nın reseptörüne bağlı olması durumunda nöronal hücre zarı boyunca klorür iyonlarının toplam iletimini artırarak pozitif bir allosterik modülatör görevi görür. Bu artan klorür iyonu akışı, nöronun membran potansiyelini hiperpolarize eder. Sonuç olarak, dinlenme potansiyeli ile eşik potansiyeli arasındaki fark artar ve nöronun ateşleme olasılığı azalır.

Kaynakça

  1. ^ "FDA requires new warnings on danger of combining opioids, benzodiazepines". 1 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2016. 
  2. ^ Stevens, Julie C.; Pollack, Mark H. (2005). "Benzodiazepines in clinical practice: consideration of their long-term use and alternative agents". The Journal of Clinical Psychiatry. 66 Suppl 2: 21-27. ISSN 0160-6689. PMID 15762816. 27 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022. 
  3. ^ Ramakrishnan, Kalyanakrishnan; Scheid, Dewey C. (15 Ağustos 2007). "Treatment Options for Insomnia". American Family Physician (İngilizce). 76 (4): 517-526. 27 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022. 
  4. ^ Diagnosis and Management of Epilepsy in Adults: A national clinical guideline https://web.archive.org/web/20090126152302/http://sign.ac.uk/pdf/sign70.pdf (İngilizce.)
  5. ^ ABC of mental health. Addiction and dependence--II: Alcohol https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2127236/ 27 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce.)
  6. ^ Devlin, John W.; Roberts, Russel J. (1 Temmuz 2009). "Pharmacology of Commonly Used Analgesics and Sedatives in the ICU: Benzodiazepines, Propofol, and Opioids". Critical Care Clinics (İngilizce). 25 (3): 431-449. doi:10.1016/j.ccc.2009.03.003. ISSN 0749-0704. PMID 19576523. 
  7. ^ Committee on Safety of Medicines https://web.archive.org/web/20120222015417/http://www.mhra.gov.uk/home/idcplg?IdcService=GET_FILE&dDocName=CON2024428&RevisionSelectionMethod=LatestReleased (İngilizce.)
  8. ^ "Side effects of benzodiazepines". www.mind.org.uk (İngilizce). 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022. 
  9. ^ Handbook of Drug Interactions https://archive.org/details/handbookofdrugin0000unse (İngilizce.)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Seçici serotonin geri alım inhibitörü</span> Antidepresan ilaç sınıfı

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri majör depresif bozukluk, anksiyete bozuklukları ve diğer psikolojik bozuklukların tedavisinde antidepresan olarak kullanılan bir ilaç grubudur. Yan etkilerinin az olması, etkinlikleri ve tolere edilebilirlikleri nedeniyle sıklıkla depresyon ve diğer birçok psikiyatrik bozukluk için birinci basamak ilaçlar olarak kullanılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Alprazolam</span> Benzodiazepin türevi sakinleştirici ilaç

Alprazolam, kaygı-endişe giderici (anksiyolitik) olarak ve panik bozukluklarında kullanılan benzodiazepin türevidir. Myasthenia gravis, akut dar açılı glokomda kontrendikedir. Gebe ve emziren annelerde kullanılmamalıdır. Xanax® ismi Pfizer firmasının ticari markasıdır. Türkiye Cumhuriyeti'nde bağımlılık riski ve kötüye kullanımı engellemek için yeşil reçete ile satılması zorunludur.

<span class="mw-page-title-main">Öfori</span> Salgı bezleri ve dinamik etkinliklerle kendine özgü ilişkileri bulunan iç veya dış uyaranların kamçıladığı güçlü duygu durumu

Öfori, zevk veya heyecan ve yoğun refah ve mutluluk duygularının deneyimi veya etkisidir. Aerobik egzersiz, kahkaha, müzik dinlemek veya yapmak ve dans etmek gibi bazı doğal ödüller ve sosyal aktiviteler öfori durumuna neden olabilir. Öfori aynı zamanda mani gibi bazı nörolojik veya nöropsikiyatrik bozuklukların bir belirtisidir. Romantik aşk ve insan cinsel tepki döngüsünün bileşenleri de öforinin indüksiyonu ile ilişkilidir. Birçoğu bağımlılık yapan bazı ilaçlar, rekreasyonel kullanımlarını en azından kısmen motive eden öforiye neden olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Diazepam</span> benzodiazepin türevi ilaç

Diazepam, benzodiazepin türevi bir ilaç etken maddesidir. Diapam, Diazem gibi ticari isimlerle pazarlanır. Anksiyolitik, antikonvülsan, sedatif, kas gevşetici ve hafıza zayıflatıcı etkilere sahiptir. Anksiyete, uyuyamama, nöbetler, alkol yoksunluğu ve kas spazmları gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Anksiyolitik</span> anksiyete tedavisinde kullanılan ilaçlar

Anksiyolitik anksiyeteyi azaltan ilaçlara verilen isimdir. Anksiyolitik ilaçlar, anksiyete bozukluklarına bağlı psikolojik ve fiziksel semptomların tedavisinde kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Paroksetin</span> kimyasal bileşik

Paroksetin seçici serotonin geri alım inhibitörü olan bir antidepresan türüdür. Majör depresyon, obsesif-kompulsif bozukluk, panik bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, yaygın anksiyete bozukluğu ve vazomotor semptomlar durumlarının tedavisinde kullanılmaktadır.

Nörofarmakoloji, ilaçların sinir sistemindeki hücresel işlevini ve davranışı etkileyen nöral mekanizmaları araştıran bilim dalıdır. Nörofarmakolojinin davranışsal ve moleküler olmak üzere iki ana alt dalı vardır. Davranışsal nörofarmakoloji, ilaç bağımlılığı ve bağımlılığının insan beynini nasıl etkilediğinin incelenmesi de dahil olmak üzere ilaçların insan davranışını nasıl etkilediğine odaklanır. Moleküler nörofarmakoloji, nöronların ve nörokimyasal etkileşimleri incelemenin yanı sıra nörolojik fonksiyon üzerinde faydalı etkileri olan ilaçların geliştirilmesi genel amacını taşır. Bu alanların her ikisi de yakından bağlantılıdır, çünkü her ikisi de merkezi ve periferik sinir sistemlerindeki nörotransmitterler, nöropeptitler, nörohormonlar, nöromodülatörler, enzimler, ikinci haberciler, ortak taşıyıcılar, iyon kanalları ve reseptör proteinlerinin etkileşimleri ile ilgilidir. Bu etkileşimleri inceleyen araştırmacılar, ağrı, Parkinson hastalığı ve Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıklar, psikolojik bozukluklar, bağımlılık gibi birçok farklı nörolojik bozukluğu tedavi etmek için ilaçlar geliştirirler.

<span class="mw-page-title-main">Depresan</span> nörotransmisyon seviyelerini düşüren ilaç veya endojen bileşik

Bir depresan veya merkezi depresan, beynin çeşitli bölgelerinde uyarılmayı veya stimülasyonu düşürmek veya azaltmak için nörotransmisyon seviyelerini düşüren bir ilaçlardır. Depresanlar ayrıca alındıklarında uyarılma seviyesini düşürdükleri için bazen "downers" olarak da adlandırılırlar. Uyarıcılar veya "sayaçlar" zihinsel ve/veya fiziksel işlevini arttırır, bu nedenle depresanların karşı ilaç sınıfı antidepresanlar değil, uyarıcılardır.

<span class="mw-page-title-main">Zopiklon</span>

Imovane markası altında satılan Zopiklon, uyku güçlüğünü tedavi etmek için kullanılan bir nonbenzodiazepindir. Zopiklon, benzodiazepin ilaçlarından moleküler olarak farklıdır ve bir siklopirrolon olarak sınıflandırılır. Bununla birlikte, zopiklon, benzodiazepin ilaçlarının yaptığı gibi, benzodiazepin reseptörlerini modüle ederek, merkezi sinir sisteminde nörotransmitter gama-aminobütirik asidin (GABA) normal iletimini arttırır.

<span class="mw-page-title-main">Midazolam</span> uyku ilacı

Midazolam, anestezi, prosedürel sedasyon, uyku sorunları ve şiddetli ajitasyon için kullanılan bir benzodiazepin ilacıdır. Uyku hali yaparak, kaygıyı azaltarak ve yeni hatıralar yaratma yeteneğinin kaybolmasına neden olarak çalışır. Bu ilacın kişinin bilincini kaybetmesine neden olmadığını, sadece sakinleştirilmesine neden olduğuna dikkat etmek önemlidir. Ayrıca nöbetlerin tedavisinde de faydalıdır. Midazolam ağızdan, damardan, kas içine enjeksiyonla, burun içine püskürtülerek veya yanaktan verilebilir. Damardan verildiğinde, tipik olarak beş dakika içinde etki etmeye başlar; bir kasa enjekte edildiğinde, etki etmeye başlaması on beş dakika sürebilir. Etkileri bir ile altı saat arasında sürer.

<span class="mw-page-title-main">Lorazepam</span> benzodiazepin ilaç

Ativan markası altında satılan Lorazepam, bir benzodiazepin ilacıdır. Anksiyete bozuklukları, uyku sorunları, şiddetli ajitasyon, status epileptikus dahil aktif nöbetler, alkol yoksunluğu ve kemoterapinin neden olduğu bulantı ve kusmayı tedavi etmek için kullanılır. Ayrıca ameliyat sırasında anterograd amneziyi önlemek ve mekanik ventilasyona maruz kalanları yatıştırmak için kullanılır. Kokain kullanımına bağlı akut koroner sendrom için diğer tedavilerle birlikte de kullanılır. Ağız yoluyla veya bir kas veya damar içine enjeksiyon olarak verilebilir. Enjeksiyonla verildiğinde etki başlangıcı bir ile otuz dakika arasındadır ve etki bir güne kadar sürer.

Benzodiazepin yoksunluk sendromu, benzodiazepinleri tıbbi ya da eğlence amaçlı alan ve fiziksel bir bağımlılık geliştiren bir kişi, doz azaltma ya da bırakmaya maruz kaldığında ortaya çıkan belirti ve semptomlar kümesidir.

<span class="mw-page-title-main">Status epileptikus</span> hastalık

Status epileptikus, 5 dakikadan uzun süren tek bir nöbete veya 5 dakikalık bir süre içinde kişinin normale dönmediği 2 veya daha fazla nöbete verilen isimdir. Özellikle tedavi ertelenirse hayatı tehdit eden tıbbi bir acil durumdur.

<span class="mw-page-title-main">Medazepam</span> Benzodiazepin türevi bir ilaç

Medazepam, bir benzodiazepin türevi olan bir ilaçtır. Anksiyolitik, antikonvülsan, yatıştırıcı ve iskelet kası gevşetici özelliklere sahiptir. Türkiye'de Tranko-buskas markası adı altında bilinir.

<span class="mw-page-title-main">GABAA reseptörü</span> bir tür kimyasal kapılı iyon kanalı

Gama aminobütirik asit tip A reseptörleri (GABAAR), “Cys-loop” reseptörleri familyasına baglı olup, memelilerde beyinde inhibasyonun iletiminden sorumlu olan ve nöronlarda hücre zarının değişik bölgelerinde konumlanan kimyasal kapılı iyon kanalıdır. Endojen ligandı, merkezî sinir sistemindeki ana inhibitör nörotransmiter olan gamma-aminobütirik asittir (GABA). Tüm GABAA reseptörleri, GABA için iki bağlanma bölgesi içerir. Ancak bazi istisnalar bulunmaktadir. GABAA reseptörlerine GABA moleküllerinin reseptörün hücre dışında bulunan bağlanma bölgelerine bağlanması, seçici bir klorür iyonu kanalının açılmasını tetikler. Membran potansiyeline ve iyonik konsantrasyon farkına bağlı olarak, bu, kanal boyunca iyonik akışlara neden olabilir. Membran potansiyeli klorür iyonlarının denge potansiyelinden daha yüksekse, GABAA'nın aktivasyonu sonucunda nörona klor iyonu akışı sağlanır. Bu, postsinaptik nörondaki aksiyon potansiyelini negatif bir şekilde etkileyerek nörotransmisyon üzerinde engelleyici bir etkiye neden olur. Bu mekanizma, GABAA allosterik agonistlerinin yatıştırıcı etkilerinden sorumludur.

<span class="mw-page-title-main">Flunitrazepam</span> Benzodiazepin türevi bir ilaç

Rohypnol markası adı altında bilinen Flunitrazepam, şiddetli insomniyi tedavi etmek ve anesteziye yardımcı olmak için kullanılan benzodiazepin türevi bir ilaçtır. Diğer benzodiazepinlerde olduğu gibi, flunitrazepamın sadece kısa süreli kullanım için reçete edilmesi tavsiye edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Flualprazolam</span> Benzodiazepin türevi bir ilaç

Flualprazolam, benzodiazepin (BZD) sınıfı bir sakinleştiricidir. Yaygın olarak kullanılan bir benzodiazepin olan alprazolamın (Xanax) yapısal analoğudur. İlk olarak 1976 yılında sentezlenmiş olan bu ilaç asla pazarlanmamıştır. İlerleyen zamanlarda ilacın bir "tasarım ilacı" olarak satıldığı 2018'de İsveç'te görülen bir vaka ile ortaya çıkmıştır. İlacın gelişiminin kökenleri net değildir. Bazı raporlara göre, önemli ölçüde farklılık göstermesine rağmen alprazolamın yerini tutacak şekilde pazarlandığı söylenmektedir. Alprazolamın 2'-fluoro türevi olarak tanımlanabilir, benzer sedatif ve anksiyolitik etkilere sahiptir. Etki mekanizması kesin olarak bilinmese de, diğer benzodiazepinlere benzer bir şekilde GABAA reseptörüne etki ederek etki gösterdiği düşünülmektedir.

Hipoventilasyon yeterince hava alınmadığında solunumda gerekli olan gaz değişimi için gerçekleşir. Artan bir karbondioksit konsantrasyonuna (hiperkapni) ve solunum asidozuna neden olur. Hipoventilasyon solunum durması ile eş anlamlı değildir. Solunumun durması hipoksiye daha sonrasında anoksiye neden olur. Anoksi sonucu dakikalar içerisinde ölüm gerçekleşir. Hipoventilasyon hipoksinin öncüsü olarak da değerlendirilebilir

Benzodiazepin bağımlılığı, DSM-IV'e göre kişinin tolerans, yoksunluk belirtileri, zararlı etkilere rağmen sürekli kullanım gibi ilaç arama davranışları ve uyumsuz madde kullanım modellerinden bir veya daha fazlasını geliştirdiği bir durumu tanımlar. Bununla birlikte, benzodiazepin bağımlılığı durumunda, sürekli kullanım, ilacın zevkli etkilerinden ziyade, hoş olmayan yoksunluk reaksiyonlarından kaçınma ile ilişkili görünmektedir. Benzodiazepin bağımlılığı, açıklanan bağımlılık davranışı olmadan, düşük terapötik dozlarda bile uzun süreli kullanımla gelişir.

<span class="mw-page-title-main">İlaç toleransı</span>

İlaç toleransı, bir ilacın düzenli olarak veya uzun bir süre boyunca alındığında, vücudun ilaca olan tepkisinin azalması durumudur. İlk dozlar etkili olabilirken, zamanla aynı dozun aynı etkiyi sağlamamasıyla karakterizedir. İlaç toleransı, ilacın etkisine karşı vücudun fizyolojik bir adaptasyonunun sonucudur. Bu adaptasyon, ilacın etkisini azaltan veya ortadan kaldıran çeşitli mekanizmalar yoluyla gerçekleşebilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.