Benyamin (Yakub'un oğlu)
 |
Antik İsrail |
Benyamin (İbranice: בִּנְיָמִין, romanize: Binyāmîn), Tekvin'e göre Yakup'un on iki oğlunun sonucusu ve Rahel'in iki oğlunun sonuncusudur.[1] Benyamin kabilesinin kurucusudur. Eski Ahit'te anlatılana göre, Rahel'in büyük oğlu Yusuf'un aksine Benyamin Kenan topraklarında doğmuştur. MÖ 1443 yılında, İbrani takvimine göre aynı zamanda doğum günü olan 11 Heşvan'da 111 yaşında öldü. Kur'an'da Benyamin için, abileri Yusuf'a tuzak kurarken onun yanında kaldığı için dürüst genç evlat denir.
İsim
Ben, İbranicede "oğul" demektir, fakat Benyamin "sağ elimin oğlu" (gözde oğul) demektir. Tevrat'a göre, doğumdan hemen sonra ölen annesi Rahel, ölmeden önce acı çektiği için, "acımın oğlu" anlamına gelen "Benoni" adını verdi fakat Yakup bu ismi biraz değiştirip Benyamin ismini kullanmayı tercih etti.[2] Metinsel uzmanlara göre bu iki farklı isim, Yahvist ve Elohist olmak üzere iki farklı kaynaktan gelmektedir.[3]
Benyamin isminin kökeni tartışma konusudur, buna rağmen ben (oğlu) ve yamin olarak iki parçadan oluştuğu konusunda uzmanlar hemfikirdir. Benyamin'in tam edebi karşılığı "sağ'ın oğlu"dur ve bu genelde "sağ elimin oğlu" olarak algılanır; fakat bazen "sağ tarafın oğlu" olarak da yorumlandığı görülmüştür.
Geleneksel olarak, sağ tarafla bağdaştırılmak güç ve fazilet işaretidir. Fakat bu tek edebi tercüme değildir. Sağ kelimesinin kökü güney ile aynıdır, dolayısıyla edebi anlamından bir tanesi de "güney'in oğlu"dur. Bazı rabinik kaynakların bu görüşü savunmasının nedeni kuzeydeki Aram'da doğan abilerinin yerine kendisinin güneydeki Kenan topraklarında doğmuş olmasıdır.[4] Modern uzmanlara göre ise bu isim sadece bir metafordur ve daha dominant olan Efraim kabilesinin buyruğunda olduğunu göstermektedir.[4]
Samarit Tevrat'ında ise bu isim için "günlerin oğlu" anlamına gelen "Benyamim" ismi kullanılır. Bazı klasik rabinik edebiyata göre, Benyamim bu ismin orijinalidir ve sebebi Benyamin doğduğunda babası Yakup'un yaşlı olmasıdır.[4]
Klasik rabinik kaynaklara göre, Benyamin, bir çocuk sahibi daha olmak isteyen annesi Rahel uzun bir süre oruç tuttuktan sonra doğmuştur. Bu zamanda Yakup 100 yaşını geçmişti.[4] Ahitsel hikâyelerde Benyamin en genç çocuk olarak tasvir edildi,[4] fakat beklenmedik bir yerde on oğlun babası olarak tasvir edildi.[5] Metinsel uzmanlara göre, bunun sebebi, bu pasajın Yahvist ve Elohist kaynaklardan çok sonra gelen Nesiller kitabından alınmış olmasıdır.[4]
Mısır'da İsrailoğulları
Tevrat'taki Yusuf hikâyesine göre, kardeşleri tarafından tanınmayan Yusuf, kardeşlerinin karakterlerinin değişip değişmediğini kontrol etmek için kardeşlerini, gizlice Benyamin'in çantasına gümüş bir kadeh koyarak, sonra alenen bardağı bularak ve Benyamin'i hırsızlık ile suçlayıp onu köle yaparak test etmiştir.[6] Hikâyeye göre, Yahuda kendisi ve kardeşleri adına Yusu'tan Benyamin'i köle etmemesini onun yerine kendisini köle yapması için yalvarmıştır, çünkü yoksa bu durum babası Yakup'un kalbini kıracaktı. Bu durum, Yusuf'un, planından cayıp gerçek kimliğini açıklamasına sebep olmuştur.[6] Midraş kitabı Yaşar'a göre, kimliğini açıklamadan önce Benyamin'den, kayıp kardeşini (Yusuf'u) usturlab tarzı alet kullanarak astroloji yoluyla bulmasını istedi;[4] Benyamin de Yusuf taht'ta oturan adam olduğu kehanetinde bulundu, bunun üzerine Benyamin'e gerçek kimliğini tanıttı fakat diğer kardeşlerine tanıtmayıp onlara az önce bahsedilen testi uyguladı.[4] Fakat, bazı raibink kaynaklara göre Yusuf'un kendisini tanıtmasının sebebi farklıdır.[4] Bu kaynaklara göre, Benyamin hırsızlık yapmadığına dair abisi Yusuf'un anısına yemin etti; bu yeminin onun için neden önemnli olduğu sorulduğunda, Benyamin, Yusuf'un kendisi için önemli olduğunu ve hatta onun onuruna oğluna Yusuf adı verdiğini dile getirdi;[4] bu kaynaklara göre Benyamin'in yemini Yusuf'u etkilemiş ve Yusuf daha fazla yabancı taklidi yapamamıştır.[4]
Hikâyede, testten önce, Yusuf'un kendini tanıtmadan kardeşleriyle buluştuğu ve onlara şölen düzenlediği anlatılır.[7] Bu hikâyede, Yusuf'un en gözde kardeşinin Benyamin olduğu ve onu ilk gördüğünde göz yaşlarına hakim olduğu üzerine sıkça vurgu yapılmaktadır.[8] Benyamin'e, kardeşlerine verdiğinden beş kat daha fazla yemek vermiştir.[9] Metinsel uzmanlara göre, Yahvist kaynakta şölenin, Yusuf kendisini tanıttıktan sonra verildiğini, Elohist kaynakta ise Benyamin ile Yusuf arasındaki bağın kısa tutulup Benyamin'in köle yapıldığı anlatıldığına inanılır.[4]
Kökeni
Ahit uzmanları, gerek Tevrat'taki pasajlardan gerekse coğrafik konumlarından Efraim kabilesi ile Menaşe kabilesinin aslında Yusuf kabilesi olarak tek bir kabile olduğunu dile getirir.[10] Bazı ahit uzmanlarına göre, Benyamin kabilesi de köken olarak Yusuf kabilesine bağlıdır, fakat Ahit'te Yusuf'un onun babası olduğuyla ilgili bilgi kaybolmuştur.[10][11] Benyamin'in Kenan topraklarında doğması bu kabilenin Yusuf kabilesi Kenan'a yerleştikten sonra bu kabileden ayrılmasına bağlanır.[11] Bazı Ahit uzmanları, Mısır'a gidip gelenlerin sadece (Benyamin dahil) Yusuf kabilesi olduğunu, diğer kabilelerin aslen Kenan kabileleri olup her zaman Kenan topraklarında yaşadığını ve sonradan İsrailoğulları olarak bu kabilelerin birleştiğini iddia eder.[11][12] Bu görüşe göre, Yakup'in eş edinmek için dayısı Lavan'ın yanına gitmesi bir metafordur ve Lavan'dan elde edilen kazançların aslen Yusuf kabilesinin kazançları olduğunu simgeler.[11] Metinsel eleştiri uzmanlarına göre, Yahvist kaynaktaki Lavan hikâyesi sadece Yusuf kabilelerinden ve Rahel'den bahsedip diğer kabilelerden ve matriarklardan bahsetmemektedir.[3][11]
Benyamin'in oğulları
Genesis 46:21'e göre Benyamin'in 10 oğlu vardır: Bala, Beker, Aşbel, Gera, Naaman, Ehi, Roş, Muppim, Huppim ve Ard. Eşinin (veya eşlerinin) adı verilmemiştir. Klasik rabinik edebiyata göre her isim Yusuf'un onuruna verilmiştir:[4]
- Bala (anlam yutmak), Yusuf'un yutularak yok olmasına ithafen
- Beker (anlam ilkdoğan), Yusuf'un, Rahel'in ilk oğlu olmasına ithafen
- Aşbel (anlam tutsak), Yusuf'un tutsaklık çekmesine ithafen
- Gera (anlam tahıl), Yusuf'un yabancı topraklarda (Mısır) yaşamasına ithafen
- Naaman (anlam latif), Yusuf'un latif demeçlerine ithafen
- Ehi (anlam kardeşim), Yusuf'un, diğer kardeşlerin aksine tam-kardeşi olmasına ithafen
- Roş (anlam yaşça büyük), Yusuf'un, abisi olmasına ithafen
- Muppim (anlam çift ağız), Yusuf'un, Yakup'un anlattıklarını aktarmasına ithafen
- Huppim (anlam Hupa (Evlilik çadırı)), kendisi orada değilken, Yusuf'un Mısır'da evlenmesine ithafen
- Ard (anlam gezen/kaçak), Yusuf'un gül gibi olmasına ithafen
| Yakup | Rahel | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Yosef | Benyamin | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bela | Beker | Yadiael | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Uzzi | Yerimot | Yoaş | Elyoenay | Yeremot | Anatot | Bilhan | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etsbon | Uziyel | İyri | Zemira | Eliezer | Omri | Aviya | Alemet | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Yeuş | Benyamin | Ehud | Kenaana | Zetan | Tarşiş | Ahişahar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Özel
- ^ Tekvin 35:24
- ^ Tekvin 35:18-19
- ^ a b Richard Elliott Friedman, Who wrote the Bible?
- ^ a b c d e f g h i j k l m Jewish Encyclopedia
- ^ Tekvin 46:21
- ^ a b Tekvin 44
- ^ Tekvin 43
- ^ Tekvin 43:30
- ^ Genesis 43:34
- ^ a b Jewish Encyclopedia, Ephraim
- ^ a b c d e Peake's commentary on the Bible
- ^ Israel Finkelstein, The Bible Unearthed
- Genel
- This article incorporates text from Easton's Bible Dictionary (1897), a publication now in the public domain.
Dış bağlantılar
- The Jewish Encyclopedia, 190817 Kasım 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Sırasıyla Yakup'un eşleri ve oğulları (K = Kız çocuğu) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lea | Reuben (1) | Şimon (2) | Levi (3) | Yehuda (4) | İssakar (9) | Zebulun (10) | Dina (K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rahel | Yosef (11) | Benyamin (12) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bila (Rahel'in hizmetçisi) | Dan (5) | Naftali (6) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zilpa (Lea'nın hizmetçisi) | Gad (7) | Aşer (8) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
