İçeriğe atla

Benito Cereno

Benito Cereno
Benito Cereno
Herman Melville'in 1860 yılındaki fotoğrafı
YazarHerman Melville
ÜlkeABD
Dilİngilizce
TürÖykü
Yayım1855
The Piazza Tales serisi

Benito Cereno, Amerikalı yazar Herman Melville'in yazdığı bir uzun öyküdür. İlk olarak Putnam's Monthly Magazine dergisinde 1855 yılında dizi olarak yayımlanmıştır.[1]

Konusu

1799 yılında, fok avlama gemisi Bachelor's Delight'ın kaptanı Amasa Delano, Şili'nin Concepcion kenti açıklarındaki Santa Maria Adasına doğru sürüklenen başka bir gemi görür. Geminin tehlikede olup olmadığını merak eden Delano, tekneyle yanaştığı gemiyi ziyaret eder. Geminin adının San Dominick olduğunu öğrenir ve kaptanı Don Benito Cereno ile tanışır. Delano, gemideki İspanyol mürettebat tarafından karşılanır. Gemideki zencilerin sayıca beyazlardan çok fazla olduğunu gören Delano, bu durumdan rahatsız olur. Senegalli kölesi Babo'nun yanından ayrılmadığı Cereno, Delano'nun sorusu üzerine, kölelerin sahibi olan Alexandro Aranda'nın ve mürettebattan birçok kişinin yolculuk sırasında salgın hastalıktan öldüğünü söyler.

Zencilerin gemideki tavırları ve taşkınlıklarına karşın Cereno tarafından cezalandırılmamasına şaşıran Delano, zencilerden birinin beyaz birini kafasından bıçakladığını Cereno'nun görmezden gelmesi ve Cereno ile Babo'nun fısıltılı konuşmalarından rahatsız olur. Delano, Cereno'nun zaman zaman belirginleşen endişeli halini, gemidekilerin kısık sesle konuşmasını, mürettebat ve zenciler arasındaki olağandışı ilişkiyi görüp daha da kuşkulanır, fakat bir şey sormaz. Üstüne, kendi gemisindeki mürettebat, silah ve erzak miktarı hakkında Cereno'dan gelen soruları dürüstlükle yanıtlar.

Delano, yaklaşmış olan gemisine adım attığında Cereno ve üç İspanyol, bir anda küpeşteden atlayıp Delano'nun ayaklarının dibine düşer. Babo elinde hançerle peşlerinden atlar. Delano, başta Babo'nun kendisine saldıracağını düşünse de, Babo'nun hedefinin Cereno olduğu anlaşılır. Delano'nun adamları araya girip Cereno'yu kurtarır. Gemideki diğer İspanyolların da silahlı zencilerden kaçıp Delano'nun gemisine sığınır. Bu sırada gemibaşındaki örtü düşer ve Alexandro Aranda'nın cesedi ortaya çıkar. Babo etkisiz hale getirilir, Delano'nun adamları da zencilere saldırır.

Öykü, Lima'daki mahkeme sahnesiyle devam eder. Gerçekte San Dominick gemisinde salgın hastalık yaşanmamış, zenciler isyan edip mürettebatın çoğunu öldürmüş, kalan İspanyolları da esir almıştır ve isyanlarının anlaşılmaması için geminin kontrolünün beyazlarda olduğu algısı yaratmışlardır. Babo kendini savunmaz, birkaç ay sonra idam edilir. Başı kazığa oturtulup kent meydanında sergilenir, vücudu yakılır. Benito Cereno da serbest kaldıktan üç ay sonra yakındaki bir manastırda ölür.

Yapısı

Amasa Delano'nun 1817 yılında basılan portresi

Benito Cereno, Kaptan Amasa Delano'nun 1817 tarihli anı kitabı "A Narrative of Voyages and Travels"a dayanmaktadır. Burada Delano, 1805'te bir İspanyol köle gemisi olan Tryal ile karşılaşmasını anlatır. Melville bu eserin bazı bölümlerini değiştirip kendi eserine uyarlamış; gemilerin betimlemesi, adlarının değiştirilmesi ve yeni olaylar ve karakterlerin tanıtılması dahil olmak üzere birçok önemli ekleme yapmıştır.

Melville'in değişiklikleri, Cereno'nun karakterini öne çıkarmış ve Babo'yu saf kötülüğün bir yansıması olarak betimlemiştir. Yazar ayrıca keşişler ve manastırlarla ilgili bir imge ağı kurmuş,[2] yamyamlık ve Columbus imajı gibi unsurları kullanmıştır. Benzer şekilde, Melville'in öyküsü, yer, zaman aralığı ve karakter sayısındaki değişikliklerle orijinal anıdan önemli ölçüde ayrım göstermiştir. Benito Cereno'daki yasal belgeler bölümü ise, Melville'in kendi icadı ile Delano'nun anılarından uyarlanmış belgelerin bir karışımını içerir.

Bazı kaynaklar, Melville'in Delano'nun anı kitabının diğer bölümlerinden öğeler kullandığını ve Ashantee kültürünü öyküye dahil ettiğini öne sürmektedir.[3]

Yazım biçemi

Benito Cereno, Amerikalı bir denizci olan Kaptan Amasa Delano'nun bakış açısıyla, sınırlı olarak üçüncü şahıs ağzından anlatılır. Delano'nun bakış açısı, İspanyol köle gemisi San Dominick'teki ırksal dinamiklere ilişkin yanlış algılarıyla şekillenir, çünkü Cereno'nun kontrolü altında olduğunu varsaydığı zenciler aslında isyan etmiş ve geminin kontrolünü ele geçirmiştir. Bu bağlamda öykü, isyanla ilgili önemli bilgileri daha sonraya kadar saklayarak gerilimi korur.[4]

Melville'in düzyazı ritmi, Delano'nun şüphe ve güvence arasında gidip gelen ruh halinin betimlemesinde gerilimi artırıp azaltarak ilerler. Öykünün sonu ise, ani, sade ve gerçekçi bir tarzda sunulur. Öte yandan öykü, gemiyi ve mürettebatı bir manastıra benzeterek, aldatma ve karanlık temalarını vurgular.

Örgeler

Kölelik ve ırkçılık

Öykü, kölelik ve ırkçılıkla ilgili farklı yorumları işlerken, bu durum bazıları tarafından ırkçılık karşıtı olarak görülmüş, bazıları tarafındansa ırkçı ve kölelik yanlısı olarak görülmüştür.[5] Görece ileri zamanda yapılan eleştiriler ise, köle lideri Babo'yu çağdaş ırksal klişelere meydan okuyan trajik bir kahraman olarak yorumlamıştır.[6]

Algının doğası

Kaptan Delano'nun önyargılı görüşleri gemideki köle isyanının gerçek doğasını anlamasını engellediğinden, hikâye algı meselesini derinlemesine incelemektedir. Örneğin Babo'nun Don Benito'yu tıraş ettiği sahne, karakterler arasındaki güç dinamiklerini ve öznelliği simgeleyerek Delano'nun kendini kandırma kapasitesini ortaya koymaktadır.[7]

Transatlantik zıtlıklar

Öykü, köleliğin gölgesi altında Amerikan iyimserliği (Delano tarafından temsil edilir) ile Avrupa karamsarlığı (Cereno tarafından temsil edilir) arasındaki zıtlığı vurgulayarak, kolonyal güç ve suç ortaklığı hakkında sorgulamalar yapar.[8]

Basım tarihçesi

Melville'in Benito Cereno'yu 1854-55 kışında yazdığı tahmin edilmektedir. Öykü, ilk olarak Putnam's Monthly Magazine'de Ekim'den 1855'ten Aralık 1855'e kadar üç parça halinde anonim olarak tefrika edildi. Daha sonra Mayıs 1856'da ABD'de ve Haziran'da İngiltere'de "The Piazza Tales" koleksiyonunda yayımlandı. İlk kez tek başına basılması ise Nonesuch Yayınevi'nin 1926 yılındaki baskısıyla oldu.

Türkçe çevirisi

Benito Cereno Türkçeye Lale Eren, Alkım Doğan ve Pelin Arda tarafından olmak üzere üç kez çevrilmiştir.

Uyarlamalar

  • Şair Robert Lowell, öyküyü 1964 yılında The Old Glory kapsamında sahneye uyarlamıştır. Oyun, 1976'da Broadway'de sahnelenmiştir.
  • Fransız yönetmen Serge Roullet'nin öyküyle aynı adı taşıyan sinema uyarlaması 1969'da vizyona girmiştir.
  • Stephen Douglas Burton, öyküyü 1975 yılında tek perdelik opera çalışmasına uyarlamıştır.
  • Şair Yusef Komunyakaa'nın "Kaptan Amaso Delano'nun İkilemi" başlıklı şiiri 1996 yılında American Poetry Review'de yayımlanmıştır.
  • Gary J. Whitehead'in "Babo Lima'dan Konuşuyor" başlıklı şiiri 2003 yılında Leviathan: A Journal of Melville Studies kapsamında yayımlanmıştır.

Kaynakça

  1. ^ "Story Summary". www.cliffsnotes.com. 1 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2023. 
  2. ^ Feltenstein, Rosalie (1947). "Melville's 'Benito Cereno.'" American Literature: A Journal of Literary History, Criticism, and Bibliography 19.3, 245-55.
  3. ^ Stuckey, Sterling (1998). "The Tambourine in Glory: African Culture and Melville's Art." The Cambridge Companion to Herman Melville. Ed. Robert S. Levine. Cambridge Companions to Literature. Cambridge, UK & New York: Cambridge University Press.
  4. ^ Berthoff, Warner (1962). The Example of Melville. Reprinted 1972, New York: W.W. Norton.
  5. ^ Blum, Hester (2006). "Atlantic Trade." A Companion to Herman Melville. Edited by Wyn Kelley. Wiley/Blackwell.
  6. ^ Robertson-Lorant, Laurie (1996). Melville: A Biography. New York: Clarkson Potter/Publishers. ISBN 0-517-59314-9
  7. ^ Bryant, John (2001). "Herman Melville: A Writer in Process" and "Notes." Herman Melville, Tales, Poems, and Other Writings. Edited, with an Introduction and Notes, by John Bryant. New York: The Modern Library. ISBN 0-679-64105-X
  8. ^ Parker, Hershel (2002). Herman Melville: A Biography. Volume 2, 1851-1891. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-6892-0

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ferdinand Macellan</span> dünyanın çevresini ilk kez dolaşan Portekizli kaşif

Ferdinand Macellan, 1519'dan 1522'ye kadar Doğu Hint Adaları'na beraber sefer düzenlediği dostu Juan Sebastián Elcano ile birlikte, dünyanın çevresini dolaşan ilk insan olan Portekizli kaptan ve kâşiftir. İspanyol İmparatorluğu'nun desteğiyle denize açıldı. Hikâyesi, bu seyahate eşlik eden Antonio Pigafetta'nın anılarını yazması sayesinde günümüze ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gemi</span> Ulaşım aracı

Gemi dünya denizlerini, okyanuslarını, nehir, göl ve diğer yeterince derin su yollarını dolaşan, mal ve yolcu taşıyan veya savunma, araştırma ve balıkçılık gibi özel görevleri yapan büyük bir deniz taşıtı’dır. Gemiler genellikle boyut, şekil, yük kapasitesi ve amaca göre teknelerden ayrılır. Yelken çağı'nda "gemi", en az üç Kabasorta arma‘lı direkleri ve tam cıvadra yelken planıyla yelkenli gemi olarak tanımlanır.

<i>Yavuz</i> (muharebe kruvazörü) Osmanlı İmparatorluğunun I. Dünya Savaşına girmesinde önemli rol oynayan savaş gemisi

Yavuz, Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girmesinde önemli rol oynayan savaş gemisidir.

<span class="mw-page-title-main">Moby Dick</span>

Moby Dick, Amerikalı yazar Herman Melville'in dünyaca ünlü romanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Jack Sparrow</span> Karayip Korsanları adlı film serisinden bir kurgusal karakter

Kaptan Jack Sparrow, Gore Verbinski tarafından yönetilen Walt Disney yapımı Karayip Korsanları film serisinde Johnny Depp tarafından canlandırılan kurgusal bir karakter.

<span class="mw-page-title-main">William Kidd</span>

William “Captain” Kidd, İskoç denizci.

<span class="mw-page-title-main">Uçan Hollandalı</span> efsanevî hayalet gemi

Uçan Hollandalı, eski bir denizci efsanesidir.

<i>Denizin Altında 20.000 Fersah</i> (film, 1954)

Denizin Altında 20.000 Fersah, 1954 ABD yapımı bilimkurgu macera filmidir. Özgün adı 20,000 Leagues Under the Sea olan film 1955-1956 sinema sezonunda Türkiye'de başlıktaki isimle gösterilmiştir. Sonraki bazı gösterimlerde "Deniz Altında 20,000 Fersah" adı da kullanılmıştır.

<i>Ambardaki Kömür</i>

Ambardaki Kömür Tenten'in Maceraları adlı çizgi roman serisinin 19. macerasıdır. Belçikalı yazar ve çizer Hergé tarafından yaratılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kara Sakal</span> İngiliz Korsan

Edward Teach ya da Edward Thatch, Blackbeard (Karasakal) ismiyle bilinir. 18. yüzyılın başları boyunca West Indies ve doğu sahillerindeki Amerikan kolonileri civarında faaliyet gösteren İngiliz korsan olarak ün salmıştır.

Sid Meier's Pirates! Live the Life 2004 yılında yayınlanan strateji/aksiyon/macera oyunudur. Firaxis Games tarafından geliştirilmiş olup Atari şirketi tarafından yayınlanmıştır. 1987'de yayınlanan Sid Meier's Pirates! adlı oyunun yenilenmiş halidir. Orijinal oyuna göre önemli geliştirmeler söz konusudur, bunlardan birisi de 3B oyun motoru kullanmasıdır. Yeni eklenen özelliklerden bazıları sıra tabanlı savaş ve dövüş sistemi, oda danslarıdır.

<i>Nantucketlı Arthur Gordon Pymin Öyküsü</i>

Nantucketlı Arthur Gordon Pym'in Öyküsü, Amerikalı yazar Edgar Allan Poe'nun tamamlanmış tek romanıdır. 1838 tarihli eserde genç Arthur Gordon Pym'in Grampus isimli balina avı gemisinde yaşadıkları anlatılır. Pym, başına gelen gemi kazası, isyan ve yamyamlık gibi olayların ardından, Jane Guy isimli başka bir geminin mürettebatı tarafından kurtarılır. Bu gemi ile Pym ve denizci arkadaşı Dirk Peters maceralarına daha güneyde devam ederler. Karaya çıktıkları bir bölgede, saldırgan siyah derili yerlilerle karşılaşırlar ve gemiye geri kaçarlar. Roman Pym ile Peters'ın Güney Kutbu'na doğru yolculuğu sırasında birden sona erer.

<i>Mary Celeste</i> 1872de Atlantik Okyanusunda terk edilmiş olarak bulunan gemi

Mary Celeste 4 Aralık 1872 tarihinde Atlantik Okyanusu'nda terk edilmiş olarak bulunduğundan beri gizemini koruyan bir ticari gemidir. Gemi bulunduğunda bir filikası kayıptı ve iyi bir durumdaydı, rüzgarın da etkisiyle Cebelitarık Boğazı'na doğru ilerliyordu. Yaklaşık bir ay önce yola çıkmıştı ve halihazırda güvertesinde altı aylık su ve erzak mevcut idi. Kargosuna dokunulmamıştı, yolcu ve tayfaların da şahsi eşyaları yerlerinde duruyordu. Gemi mürettebatı bir daha hiç bulunamadı ve hiç haber alınamadı. Bu terk edilmiş ve başıboş gemi denizcilik tarihinin en gizemli hikâyelerinden biri olarak hala çözümlenememiş sebepsel teorilere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Üç köşeli ticaret</span> Üç liman veya bölge arasında ticaret

Üç köşeli ticaret veya üç kenarlı ticaret veya üçgen ticaret bir birinci bölgeden ihraç edilebilen mallar için ikinci bir bölgede (limanda) ithal için talep olmadığı, ama aynı zamanda bu ikinci bölgenin ihraç edebileciği mallar için birinci bölgede ithal talebi olduğu hallerde ortaya çıkar. Üç köşeli ticaret sisteminde üçüncü bir bölge bulunur ve bu bölgede gereken nitelik birinci bölgenin ihraç mallarına talep olması ve aynı zamanda ikinci bölgeye ihraç edebileceği mallar olmasıdir. Üç köşeli ticaret sistemi genel bir ticaret şekli olmakla beraber, pratikte bu tip ticarete en bariz örnek 16. yüzyıllar sonlarından 19. yüzyıl başlarına kadar olan dönemde Avrupa, Batı-Afrika, Kuzey Amerika üçgeni üzerinde olan ve Batı Afrika-Kuzey Amerika "orta pasajı"'nda ticari malın "Afrikalı köleler" olduğu ticaret sistemidir.

Uzun Sandık, Edgar Allan Poe tarafından yazılan ve ilk defa 1844'te The Philadelphia Dollar Newspaper'da yayımlanan korku öyküsü.

<span class="mw-page-title-main">Kaptan Flint</span>

Kaptan J. Flint, Define Adası romanındaki imgesel korsan. Black Sails dizisi, onun maceraları hakkındadır. Bu dizide Kaptan Flint'i, aktör Toby Stephens canlandırmıştır. Başka filmlerde de onu, Donald Sutherland gibi oyuncular oynamıştır. 1971'de Japon animasyon (anime) yapımcısı Hayao Miyazaki, kendi çektiği Define Adası uyarlaması olan Doubutsu Takarajima 'da hikâyeye, yeni bir karakter olan Kaptan Flint'in torunu Kathy Flint adlı küçük bir kız korsan eklemiştir. Define Adası romanında hikâye başlamadan ölmüş olsa da başka karakterlerin onunla ilgili anlattıklarıyla okurun karşısına çıkar. Bazı Define Adası devam filmlerinde, aslında gerçekte ölmemiş olarak gösterilir. Bazı Define Adası filmlerindeyse hayalet olarak ortaya çıkar. Disney'in Define Gezegeni filminde de hazinenin bulunduğu mağarada cesedi bulunur. Başka korsan hikâyelerinde de gibi sık sık anılır. Walrus adındaki bir geminin kaptanıdır. Billy Bones yardımcısı, Long John Silver baş subayı, Israel Hands nişancısı ve topçusu, Kör Pew da dümenicisidir. Diğer tayfalarından bazıları George Merry, Job Anderson, Kara Köpek, Bill Jukes, Dirk Jones, Ben Gunn, Johnny, Tom Morgan, William O'Brien, Allardyce ve Darby M'Graw'dır. Bir gemiye yaptıkları bir saldırıda Silver sol bacağını, Pew ise gözlerini kaybetmiştir. Hazinesini, kendi keşfettiği ticaret yolları üzerinde bulunan, ileride Define Adası olarak bilinecek adaya gömmüştür. Altı adamıyla karaya çıkan Flint, hazinesini gömdükten sonra yardım eden altı adamını öldürmüş, bunlardan Allardyce'ın cesedini hazinenin yerini gösterecek bir işaret olarak bırakmıştır. Squire Trelawney, binmiş olduğu bir geminin Walrus tarafından takip edildiklerini, korkak kaptanlarının da ancak bir İspanyol limanına sığınarak kurtulabilmelerini sağladığını anlatır. Adamlarından vücudu dövmeyle kaplı Bill Jukes'ün elinden, ona vermediği bir kese Portekiz altınını, ona ancak altı düzine kırbaç attıktan sonra almıştır. Flint'in mürettebatındaki herkes kendisinden korksa da, kendisi Barbekü lakaplı baş subayı Long John Silver'dan korkmuştur. Adamlarından bazıları başka kaptanların mürettebatlarına katılır. Örneğin Kara Sakal'ın eskiden marinelbaşılığını yapmış olan Kaptan James Hook'un gemisi Jolly Roger'a katılan Bill Jukes gibi. Black Sails'ın önermesine göre Nassau'daki Korsan Cumhuriyeti'ni sık sık ziyaret etmiştir. Yaşlanan Flint Amerika'nın doğu sahilinde Georgia'nın Savannah Bölgesi'ne sığınır. Aşırı rom içmekten hastalanıp yüzü mosmor olmuştur.1754'te ölüm döşeğinde tayfası Darby M'Graw'dan son kez rom ister ve yardımcısı Billy Bones'u başucuna çağırır. Bones'a hazinesinin yerini gösteren haritayı bırakır ve ölür. Dobutsu Takarajima'ya göre ardında Kathy adlı bir kız torun bırakmıştır. Flint'in ölümünden sonra hazinenin paylaşımı hakkında korsan mürettebatı arasında anlaşmazlık çıkar ve bu Define Adası romanının ana konusunu oluşturur. Televizyon dizisi Define Adasına Dönüş gibi bazı devam hikâyelerinde aslında ölmemiş olduğu ortaya çıkar. Sinema, tiyatro ve televizyonda Donald Sutherland, David J.Nicholls, Toby Stephens, Valery Chiglyayev, Peter Cullen ve Yuri Nevgamonny gibi oyuncular tarafından canlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Essex (balina avlama gemisi)</span>

Essex, Nantucket, Massachusetts, ABD'ye kayıtlı 1799 yılında suya indirilen balina avlama gemisiydi. 1820 yılında Pasifik Okyanusu'nun güney bölgesinde Kaptan George Pollard Jr. komutasında avlanırken bir İspermeçet balinasının saldırısına uğrar ve batar. 20 kişilik mürettebat, Güney Amerika sahillerinden binlerce km uzakta çok az miktarda su ve yiyecekle okyanusun ortasında kalır. Açık denizde aç ve susuz kalan denizciler, ölen arkadaşlarını yemek zorunda kalırlar. Bu da yeterli olmayınca aralarında kura çekip, diğerlerinin hayatta kalması için kimin öldürüleceğine karar verirler. Toplamda mürettebattan yedi kişi bu şekilde yenmiştir. Geminin batmasından yaklaşık üç ay sonra kalan sekiz denizci kurtulmuştur. İkinci kaptan Owen Chase ve miço Thomas Nickerson başlarından geçenleri daha sonra kaleme almıştır. Yaşanan trajedinin uluslararası yankıları olmuştur. Herman Melville 1851 yılında yayınladığı ünlü romanı Moby Dick için ilham kaynağını bu olaydan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hayalet Gemiler</span>

Hayalet gemiler, içinde yaşayan mürettebatı olmayan bir gemidir ; Uçan Hollandalı gibi kurgusal bir hayalet gemi veya Mary Celeste gibi mürettebatı kayıp veya ölü olarak başıboş bulunan fiziksel olarak terk edilmiş olabilir. Terim bazen hizmetten çıkarılmış ancak henüz hurdaya çıkarılmamış gemiler ile halatlarından kopup rüzgar veya dalgalar tarafından sürüklendikten sonra bulunan sürüklenen gemiler için de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Olivier van Noort</span>

Olivier van Noort, Hollandalı bir tüccar kaptan ve korsandı ve dünyanın çevresini dolaşan ilk Hollandalıydı.

<i>Uzay Yolu VIII: İlk Temas</i>

Star Trek: İlk Temas, ilk kez sahneye çıkan sinema yönetmeni Jonathan Frakes'in 1996 yapımı Amerikan bilimkurgu filmidir. Star Trek serisinin sekizinci filmi ve Star Trek: The Next Generation dizisinin oyuncu kadrosunun başrol oynadığı ikinci filmdir. Filmde sibernetik Borg, insanlarla uzaylı Vulkanlar arasındaki ilk teması engelleyerek Dünya'yı fethetmeye çalışır, ancak planları onları 21. yüzyılın ortalarına kadar takip eden USS Enterprise mürettebatı tarafından bozulur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.