İçeriğe atla

Ben Ezra Sinagogu

Koordinatlar: 30°00′21″K 31°13′52″D / 30.00583°K 31.23111°D / 30.00583; 31.23111
Ben Ezra Sinagogu
בית כנסת בן עזרא‎
Ben Ezra Sinagogu'nun Mısır Yahudi Mirası Kütüphanesi'nin uzantısı, Fustat
Harita
Temel bilgiler
KonumMısır Fustat, Kahire, Mısır
Koordinatlar30°00′21″K 31°13′52″D / 30.00583°K 31.23111°D / 30.00583; 31.23111
İnançYahudilik
MezhepSefarad Ortodoks
Mimari
Tamamlanma1892
Özellikler
Genişlik17m x 11.3m

El-Geniza Sinagogu (İbraniceבית כנסת אל גניזה, Beyt Kneset El Geniza) olarak da bilinen Ben Ezra Sinagogu (İbraniceבית כנסת בן עזרא Beyt Kneset Ben Ezra, Arapçaمعبد بن عزرا) Koptik Kahire, Mısır'da bulunur. Geleneğe göre bebek Musa'nın bulunduğu yerdir.[1] Sinagogun bulunduğu topraklar 882'de Kudüslü Abraham ibn Ezra tarafından 20,000 dinar karşılığında alınmıştır. Sinagog son şeklini 1892'de almıştır.

19. yüzyılda bu sinagogun genizasında hazine değerinde terkedilmiş dini ve laik İbrani metinler bulundu. Bu koleksyon bugün Kahire Genizası olarak bilinir ve Solomon Schechter'in önerisiyle Cambridge, İngiltere'ye gönderildi.

Tarihçe

Çalkantılı bir geçmişe sahip olan sinagog tarihinin efsanesine göre Firavun'un kızı Musa'yı burada bulup yetiştirdi.

Babil Kralı Nebukadnezar hakimiyeti altında Yahudiler Yeremya önderliğinde ülkelerine geri döndüler. Yeremya, gayri ihtiyadi de olsa Musa'nın Mısır'dan çıkarken aldığı yolu kullandığına inanılır. Sinagog'un genizasında Tora tomarları Ezra Yazıtları gibi tarihi metinler bulunmuştur. Sinagogun doğusunda bulunan Abu Sergius Kilisesindeki tarihi bir metine göre Kudüs valisi Hirodes ilk doğan erkek çocuklarının öldürülmesini istemiştir. İsa'nın ailesi ise Gize'ye dindaşlarının yanına sığınmıştır. Bu da Eski Kahire'de yaklaşık iki bin yıldır Yahudilerin yaşadığının kanıtıdır.

Tudela'lı Benjamin 1170'teki, İtalyan Yahudi Vittelina Jacob'un, 14. yüzyılda tarihçi al-Makrizi'nin ve 1630'da Rabi Youssef'in eserlerinde bu sinagogun varlığından bahsedilir.

Önce Musa'nın sonra Yeremya'nın ayak bastığı sinagogun toprakları M.Ö. 30'da Romalıların 641'de Amr Bin El-as önderliğinde Arapların eline geçti. 1115'te Kudüs'ten Mısır'a sinagogu görmeye gelen Abraham ibn Ezra, sinagogu 20,000 Dinar karşılığında satın aldı. Bugün dahi sinagog için onun adı kullanılmaktadır.

Geniza'dan çıkan belgeler

  • Ben Ezra el yazması.
  • Rambam'ın oğlu Avraham Maymonides'in evlilik belgesi.
  • Mişna Tora ve Talmud yazıları.
  • Mucizevi Kaya'nın ve Yeremya Mezarının haritası.
  • M.Ö. 457'de gazel derisine yazılmış Tora.
  • Amr Bin El-as'ın ziyaretini simgeleyen ahşap üzerine kabartma.
  • Şam belgelerinin iki kopyası. Bundan 50 yıl sonra Ölü Deniz'de devamı bulundu.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Finally, there is the Ben Ezra Synagogue, with its cool marble floors. Lore has it that the Nile once flowed up behind the synagogue, and there, in the reeds, baby Moses was hidden." Slackman, Michael. "36 Hours in Cairo" 20 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The New York Times, February 3, 2008.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yahudilik</span> tek tanrılı etnik bir İbrahimî din

Yahudilik, Yahudi milletinin kolektif inancını, kültürünü, hukukî kurallarını ve medeniyetini içeren etnik bir dindir. İlk İbrahimî din olmasının yanı sıra insanlık tarihindeki en eski dinler arasında da yer alan Yahudilik, monoteizm temelli dinlerin ilk örneğidir. Yahudilik, riayetkâr Yahudiler tarafından "Avraham'ın YHVH ile yaptıkları sözleşmenin bir ifadesi" olarak yorumlanır. Geniş metinleri ve uygulamaları, çeşitli teolojik pozisyonları ve örgütlenme biçimlerini kapsayan Yahudilik, bir İbrani felsefi görüşü olmakla birlikte aynı zamanda bir dünya görüşüdür. Torah, Tanah'ın bir parçasıdır ve Midraş ile Talmud gibi ikincil metinlerle birlikte temsil edilen tamamlayıcı bir sözlü geleneğin parçasıdır. Dünya çapındaki toplam 14 ila 15 milyon takipçisi ile Yahudilik, en büyük onuncu dindir.

<span class="mw-page-title-main">Tevrat</span> Tanahın ilk beş kitabı

Tevrat, İbrani Kutsal Kitabı'nın ilk beş kitabının, yani Tekvin, Çıkış, Levililer, Sayılar ve Tesniye kitaplarının derlemesidir.

<span class="mw-page-title-main">Eski Ahit</span> Kitâb-ı Mukaddesin ilk kısmı

Eski Ahit veya Eski Antlaşma, Kutsal Kitap'ın İbranice kaleme alınmış olan ilk kısmına Hristiyanların verdiği isimdir. Yahudilerin Tanah ve Müslümanların Tevrat ve Zebur olarak kabul ettikleri kitapları içinde barındırır. Kutsal Kitap'ın birinci yüzyılda Grekçe kaleme alınan yazılarına "Yeni Ahit" adı verildi. İnançlı Yahudilerce "Yeni Ahit" kabul edilmez. Toplam 39 bölümden oluşur. Eski Ahit; Tevrat, Tarihsel Kitaplar, Şiirsel Kitaplar, Peygamberlik Kitapları olarak 4 temel bölüme ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Tanah</span> Yahudiliğin ana kutsal metinlerini oluşturan kitapların kanonik bir koleksiyonu

Tanah/Tanak, Yahudiliğin ana mukaddes metinlerini oluşturan kitapların kanonik bir koleksiyonudur. Hristiyanlar tarafından İbranice Mukaddes Kitap ya da Eski Ahit denir. Metinlerin neredeyse tamamı Kutsal İbranice ile yazılmış olup, ufak bir bölümü de Kutsal Aramiceyle yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sinagog</span> Musevi ibadethanesi

Sinagog veya havra, Yahudilik inancına inanan Yahudi ve Samirilerin ibadet etmek için gittikleri ibadethane.

<span class="mw-page-title-main">Musa bin Meymun</span> Yahudi bilgin, haham ve filozof (1135–1204)

Musa bin Meymūn 30 Mart 1135 – 13 Aralık 1204) Sefaradi Yahudisi filozof, hahambaşı, Talmud bilgini ve çoğaltıcısı. Orta Çağ'ın tartışmasız en önemli Yahudi düşünürüdür. Yahudi bilginler arasında İkinci Musa lakâbıyla veya adının baş harflerinden oluşan RaMBaM adıyla bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Asara BaTevet</span>

Asara BeTevet, İbrani takviminin Tevet ayının onuncu günüdür; Yahudiliğin küçük fakat önemli bir orucudur. Yahudiliğin diğer oruçlarından farklı olarak gün doğumundan gün batımına kadar tutulan kısa bir oruçtur. Hanuka bayramıyla bir ilgisi olmamasına rağmen bu bayramdan bir hafta sonrasına denk gelir.

<span class="mw-page-title-main">Leviler</span> Antik kabile

Yahudilik geleneğine göre Levi kabilesi İsrailoğullarından Levi'nin soyundan gelenlere denir. İsrailoğulları Yeşu önderliğinde Kenan topraklarına girdiği zaman Levi kabilesine yönetmesi için toprak verilmedi, onun yerine şehirler takdis edildi çünkü "onların mirası İsrail'in Tanrısı Rab'bin kendisidir". Levi kabilesinin diğer İsrail kabileleri adına yaptıkları dini ve bazı politik görevleri vardı bunun karşılığında ise kendilerine Maaser Rişon ya da Levi vergisi denen aşar vergisi ödeniyordu.

<span class="mw-page-title-main">Sukot</span>

Barakaların Festivali veya Çadırların Festivali olarak adlandırılan, Sukot, kutsal bir bayramdır ve Tişri ayının 15. günü kutlanır. Yahudilerin Kudüs’teki tapınağa hac ettikleri üç kutsal festivalden biridir

<span class="mw-page-title-main">Geniza</span> sinagog ve mezarlıklarda bulunan, yıpranmış dinî metinlerin saklandığı depolar

Geniza sinagog ve mezarlıklarda bulunan depolardır. Eskimiş ve aşınmış İbranice metinlerin dini törenle gömülmeden evvel saklandığı yerdir. Tanrı'nın ismi yazılı metinlerin çöpe atılması günah olduğundan törenle gömülürler. Dini metinlerin yanı sıra anlaşmalar ve hatta laik metinlerde Tanrı'nın adı geçebileceğinden İbranice yazılmış metinler Genizalarda toplanır. İbranice yazıların yanı sıra Yahudi Arapçası, Cidi, Ladino ve Yidiş gibi İbranice olmayan fakat İbrani alfabesiyle yazılmış metinler de genizalarda depolanır.

Kahire Genizası, Eski Kahire'nin doğusunda Basatin mezarlığında, Fustat'ın Ben Ezra Sinagogu'nun genizasıdır. Burada 280.000 adet Yahudi el yazması parçalar bulunmuştur. Bu parçalar başta Cambridge ve Manchester olmak üzere üniversite kütüphanelerine dağıtılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aşkelon Karay ihtiyarlarının mektubu</span>

Aşkelon Karay ihtiyarlarının mektubu (~1100), Aşkelon Karay cemaatinden altı ihtiyarın, Birinci Haçlı seferinin ardından Kudüs'ün düşüşünden dokuz ay sonra İskenderiye'deki dindaşlarıyla yaptığı mektuplaşmadır. Mektupta, Aşkelon ihtiyar heyetinin, Haçlıların elindeki Kudüs'te rehin tutulan Yahudiler ve dini nesneler için toplanan fidye parası, mülteciler salıverildikten sonra yaşananlar ve diğer rehinlerin kurtarılabilmesi için maddi yardım isteği ile ilgili bilgiler bulunur. Bu mektup Yahudi Arapçasıyla yani İbrani alfabesi kullanılarak dönemin Arapçasıyla yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Lübnan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Lübnan Yahudileri geleneksel olarak bir Mizrahi cemaati olup genelde Lübnan'ın Beyrut şehrinde veya çevresinde yaşayan veya yaşamış olan Yahudilerdir. Cemaatin hemen hemen hepsi İsrail, Fransa ve Kuzey Amerika'ya göç etmiştir. Ülkede bugün 20 ila 40 arası Yahudi kalmıştır. Lübnan Yahudileri toplumla sıkıca entegre oldukları ve vatanlarını terk etme hissi duymadıkları için Lübnan'ın 1958'de yaşadığı iç savaşta dahi büyük oranda dış göç olmamıştır. Fakat, 1975'teki Lübnan İç Savaşı ve 1982'deki İsrail'in Lübnan'a girme harekâtıyla dış göçler hızlanmıştır.

Yusef Abad Sinagogu İran'ın başkenti Tahran'daki en büyük sinagoglardan biridir. Sinagogun resmi adı Sukat Şalom Sinagogudur. Sinagoga ev sahipliği yapan ilk bina 1950'lerin başında tamamlanmıştı. Yusef Abad bölgesi başta olmak üzere başkentteki Yahudi nüfusu artınca yeni bir binaya ihtiyaç duyuldu. Avraham Yusian önderliğindeki yerel cemaat liderlerinin yardımlarıyla yeni bina Ekim 1965'te tamamlandı. Sinagogun kapıları, İbrani takvimine göre 5726 yılına girilen Roş Aşana bayramında açıldı.

Musta'arabi Yahudiler, bugün Mizrahi olarak adlandırılan Arapça konuşan Yahudilere denir. Bu Yahudiler, 1492'de İspanya'dan kovulan Ladino konuşan Yahudilerin dindaşları olan Musta'arabilerin yanına varmasından önce, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'daki geniş Arap Dünyası'nda yaşadılar.

Suriye'deki Yahudileri, ilk çağlardan beri Suriye'de yaşayan Yahudiler ile 1492'de İspanya'dan kovulan Sefaradlar oluşturur. Halep, Şam ve Kamışlı'da asırlar boyunca büyük Yahudi cemaatleri var olmuştur. 20. yüzyılın başlarında Suriye Yahudilerinin büyük bir yüzdesi ABD, Orta ve Güney Amerika ve İsrail'e göç etti. Bugün Suriye'de çok az Yahudi yaşamaktadır. Suriye Yahudilerinin oluşturduğu en büyük cemaat 75.000 kişilik nüfusuyla Brooklyn, New York'tadır.

Mısır Yahudileri, dünyanın hem en eski hem en yeni cemaatini oluşturur. Tam bir nüfus bilgisi bulunmasa da Mısır'daki Yahudi nüfusunun 2004 itibarıyla 100'den az olduğu düşünülür, bu sayı 1922'de 75 ila 80 bin arasındaydı. Tarihi yerli cemaatin çekirdeğini Rabinik ve Karay Yahudileri oluşturur. İspanya'dan kovulmanın ardından Mısır'a daha çok Sefarad ve Karay yerleşmiştir. Nüfus, Süveyş Kanalının açılmasının ardından artan ticaret olanakları sebebiyle yükselişe geçti. Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı topraklarda yaşayan Yahudiler Mısır'ın ana şehirlerine yerleşip modern cemaatin ticari ve kültürel elit tabakasına girdiler. 19. yüzyılın sonlarında Avrupa'da yaşanan pogromlardan kaçan Aşkenaz cemaati çoğunlukla Kahire'nin Darb el Barabira çeyreğinde toplanmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Dohány Sokağı Sinagogu</span> Budapeştede sinagog

Dohány Sokağı Sinagogu ya da diğer adlarıyla Büyük Sinagog veya Tabakgasse Sinagogu, Budapeşte'nin 7. idari bölgesi olan Erzsébetváros'ta yer almaktadır. Avrupa'nın en büyük ve dünyanın beşinci büyük sinagogudur. 3000 sandalyeli tapınak Neolog Yahudiliği'nin merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Tiferet Yisrael Sinagogu</span>

Tiferet Yisrael Sinagogu, çoğunlukla Tiferet İsrail olarak yazılır, kurucularından birisi olan Nisan Bak'ın adına istinaden Nisan Bak Shul olarak da bilinir, 1872 ve 1948 yılları arasında Kudüs'ün Eski Şehri'nin Yahudi Mahallesi'nde yer alan önemli bir sinagogdu.