İçeriğe atla

Bellek aktarımı

Bellek aktarımı, 1960'larda James V. McConnell ve diğerleri tarafından önerilen biyolojik bir süreçtir. Hafıza aktarımı, bozulmamış bir sinir sistemi yerine etten aşağı aktarılabilen bellek RNA'sı adı verilen hafıza için kimyasal bir altyapı önerir. RNA bilgiyi[1] kodladığından, canlı hücreler dış olaylara tepki olarak kendi RNA'larını üretir ve değiştirir, nöronlarda uyaranları kaydetmek için de kullanılabilir.[2][3][4] Bu, McConnell'in planaryanların rejenerasyondan sonra edinilen bilgilerin hafızasını koruduğu deneylerinin sonuçlarını açıkladı. Bellek RNA'sı yoluyla bellek aktarımı şu anda pek kabul gören bir açıklama değildir ve McConnell'in deneylerinin büyük ölçüde yeniden üretilemez olduğu kanıtlanmıştır.[5]

McConnell deneylerinde, planaryaları, ışığa maruz kaldıklarında elektrik şokuyla eşleştirerek vücutlarını kasmaya klasik olarak şartlandırdı.[5][6] Planaryalar, orijinal eğitilmiş planaryanın hiçbirinin bulunmadığı bir planarya üretmek için birden fazla dilimlemeden (Planarya parçalara ayrılabilir ve her parça tam bir organizmaya dönüşebilir) sonra bile, dilimlendikten ve yeniden oluşturulduktan sonra bu edinimiş bilgileri korudular.[5] Planaryalar öğütüldükten ve genellikle Dugesia dorotocephala olmak üzere eğitimsiz yamyam planaryalara yem olarak verildikten sonra da aynı şey geçerliydi.[5][7] Sinir sistemi parçalanmış ancak nükleik asitler parçalanmamış olduğundan, bu durum bellek RNA'sının varlığını gösteriyor gibi görünüyordu,[5] ancak daha sonra yalnızca hassaslaşmanın aktarıldığı,[6] veya hiçbir aktarımın meydana gelmediği ve etkinin, donördeki stres hormonları veya kirli laboratuvar camında bırakılan feromon izlerinden kaynaklandığı ileri sürüldü.[2] Bununla birlikte, diğer deneyler, bazı anıların beynin dışında depolanabileceğine dair orijinal bulguları destekliyor gibi görünmektedir.[8][9][10]

Kaynaklar

  1. ^ Tan, Loh Teng-Hern; Ser, Hooi-Leng; Ong, Yong Sze; Khaw, Kooi Yeong; Pusparajah, Priyia; Chan, Kok-Gan; Lee, Learn-Han; Goh, Bey-Hing (2020). "Reckoning the Unresolved Scientific Question on Memory Transfer". Progress in Drug Discovery & Biomedical Science. 3 (1). doi:10.36877/pddbs.a0000105. 
  2. ^ a b Bob Kentridge. "Investigations of the cellular bases of memory". University of Durham. 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2011. 
  3. ^ McFarling,STAT, Usha Lee. "Memory Transferred between Snails, Challenging Standard Theory of How the Brain Remembers". Scientific American (İngilizce). 15 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2019. 
  4. ^ Dave, Shivani (14 Mayıs 2018). "'Memory transplant' achieved in snails" (İngilizce). 8 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2019. 
  5. ^ a b c d e "The memory-transfer episode". www.apa.org. 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
  6. ^ a b William L. Mikulas. "Physiology of Learning". University of West Florida. 27 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2011. 
  7. ^ James, McConnell (1965). "A Manual of Psychological Experimentation on Planarians" (PDF). The Worm Runner's Digest: 5, 7. 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2023https://www.tufts.edu/ vasıtasıyla. 
  8. ^ Duhaime-Ross (17 Eylül 2013). "Flatworms Recall Familiar Environs, Even after Losing Their Heads". Scientific American. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015. 
  9. ^ "An automated training paradigm reveals long-term memory in planaria and its persistence through head regeneration". The Journal of Experimental Biology. 216 (20): 3799-3810. 2 Temmuz 2013. doi:10.1242/jeb.087809. PMID 23821717. 
  10. ^ Tan (2020). "Reckoning the Unresolved Scientific Question on Memory Transfer". Progress in Drug Discovery & Biomedical Science. 3. doi:10.36877/pddbs.a0000105. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Kısa süreli bellek, kısa bir süre için aktif, hazır bir durumda az miktarda bilgiyi işlemeden akılda tutma yetisidir. Örneğin, kısa süreli bellek, kısa bir süre önce söylenen bir telefon numarasını hatırlamak için kullanılabilir. Kısa süreli hafızanın süresinin saniyeler düzeyinde olduğuna inanılmaktadır. En çok bahsedilen kapasite, Miller'ın kendisinin figürün "bir şakadan biraz daha fazlası" olarak tasarlandığını belirtmesine rağmen, Büyülü Sayı Yedi, Artı veya Eksi İki' dir ve Cowan'ın (2001) daha gerçekçi bir figürün 4 ± 1 birim olduğuna dair kanıt sağlamıştır. Buna karşılık, uzun süreli bellek bilgileri süresiz olarak tutabilir.

Uzun süreli bellek ya da Uzun dönemli hafıza, iki depolama hafıza modeli teorisinin bir parçası olarak, öğeler arasındaki ilişkilerin depolandığı bellektir. Teoriye göre uzun süreli bellek, kısa süreli bellekten farklı işlevlere sahiptir. Bu da kısa süreli belleğin 20 ila 30 saniye içerisindeki bilgileri çağırmasından farklı olarak, depolanmış bilgileri uzun sürelerde tekrar, tekrar çağırabilmesidir. Bu iki bellek arasında bir fark görünmüyor gibi olsa da, her ikisi bilgiyi farklı yer ve alanlarda depolamaları bağlamında modelleri farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Amigdala</span> Beyin lobu

Amigdala beynin medial temporal lobunun derinlerinde yerleşen nöronların oluşturduğu badem şeklindeki beyin bölümü. Amigdala terimi ilk olarak 1822'de Karl Friedrich Burdach tarafından kullanılmıştır. Amigdala adı, yapının badem benzeri şekli nedeniyle "badem" anlamına gelen Yunanca amigdale kelimesinden türemiştir. Duygusal hafıza ve duygusal tepkilerin oluşmasındaki birincil role sahip bölge. Limbik sistemin bir parçasıdır.

Hafıza güçlendirme ilk ediniminden sonra bazı bilgilerin hafızaya yerleşmesi için sürdürülen sürecin bütünüdür. Hafıza izi, bir şeyin ezberlenmesi sonucu sinir sisteminde meydana gelen değişikliktir. Hafızanın sağlamlaşması iki özel sürece ayrılır. Geç faz uzun vadeli güçlenmeye karşılık geldiği düşünülen ilk sinaptik güçlendirme, öğrenmeden sonraki ilk birkaç saatte sinaptik bağlantılarda ve sinir devrelerinde küçük ölçekte olur.

Epizodik bellek, açıkça belirtilebilen veya bir araya getirilebilen günlük olayların hafızasıdır. Belirli zamanlarda ve yerlerde meydana gelen geçmiş kişisel deneyimlerin toplanmasıdır; örneğin, kişinin 7. doğum günündeki parti gibi. Semantik bellek ile birlikte, uzun süreli hafızanın iki ana bölümünden biri olan açık belleği oluşturur(diğeri örtük bellek).

Flaş bellek, duygusal olarak uyarıcı bir anın veya olayların detaylandırılmış ve son derece can alıcı parçalarının 'enstantene' resmidir. Flaş bellek terimi şaşkınlık uyandıran, gelişigüzel aydınlanmalar, detay, görüntünün özü gibi kelimeleri akla getirir. Bununla beraber flaş bellekler bir parça gelişigüzel ve tamamlanmışlıktan da uzaktır. İnsanlar genellikle hatıralarından bir hayli emin de olsalar, araştırmalar bu hatıraların birçok detayının unutulduğunu göstermektedir.

Toplumsal hafıza, grup kimliğiyle önemli ölçüde ilişkili olguların grup üzerindeki bellek ve bilgi havuzunu ifade eden bir kavramdır. Kavram ilk kez 19. yüzyılın ikinci yarısında "la mémoire collective" olarak ortaya çıkmıştır. Filozof ve sosyolog Maurice Halbwachs toplumsal hafıza kavramını 1925'te yayımladığı Les cadres sociaux de la mémoire kitabıyla çözümledi ve geliştirdi. Kolektif hafıza, büyük ve küçük toplumsal gruplar tarafından oluşturulabilir, paylaşılabilir ve aktarılabilir. Söz konusu toplumsal gruplar ulusları, kuşakları, cemiyetleri içerebilir. Kolektif hafıza, psikoloji, sosyoloji, tarih, felsefe ve antropoloji dahil olmak üzere bir dizi disiplinde ilgi ve araştırma konusu olmuştur.

Geçmişe dönüş ya da istemsiz tekrar eden bellek, bireylerin eski deneyimleri ya da eski deneyimlerin ögelerini ani ve genellikle güçlü bir şekilde yeniden deneyimlediği psikolojik fenomendir. Bu deneyimler sevindirici, üzgün, heyecan verici veya herhangi başka bir duygu olabilir. Geçmişe dönüş terimi, özellikle, anı istemsiz hatırlandığında ve/veya bu anı insanın tekrar yaşayabileceği kadar yoğun olduğunda, bunun gerçek zamanda yaşanmadığını, sadece bir anı olduğunu fark edemeyeceği durumlarda kullanılır.

Eidetik hafıza bir görüntüyü yalnızca bir kez gördükten sonra ve anımsatıcı bir cihaz kullanmadan kısa bir süre için yüksek hassasiyetle bellek ten geri çağırma yeteneğidir. Eidetik bellek ve fotoğrafik bellek terimleri popüler olarak birbirinin yerine kullanılsa da, eidetik bellek, bir nesneyi artık yok olduktan sonra birkaç dakika boyunca görme yeteneğidir. Fotoğrafik bellek ise metin, sayı veya benzeri sayfaların çok ayrıntılı olarak hatırlanma yeteneğidir. Kavramlar ayırt edildiğinde, eidetik belleğin az sayıda çocukta meydana geldiği ve genellikle yetişkinlerde bulunmadığı bildirilirken gerçek fotoğrafik belleğin var olduğu hiçbir zaman kanıtlanmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hafıza ve yaşlanma</span>

Bazen "normal yaşlanma" olarak tanımlanan yaşa bağlı hafıza kaybı, Alzheimer hastalığı gibi demans türleriyle ilişkili hafıza kaybından niteliksel olarak farklıdır ve farklı bir beyin mekanizmasına sahip olduğuna inanılır.

<span class="mw-page-title-main">Santral dogma (moleküler biyoloji)</span> Biyolojik bir sistem içindeki genetik bilgi akışının açıklanması

Moleküler biyolojinin santral (merkezi) dogması, biyolojik bir sistem içindeki genetik bilgi akışının bir açıklamasıdır. Orijinal anlamı bu olmasa da, genellikle "DNA RNA'yı, RNA proteini yapar" şeklinde ifade edilir İlk olarak 1957'de Francis Crick tarafından ifade edilmiş, 1958'de ise yayınlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">U-50488</span>

U-50488, oldukça seçici bir κ-opioid agonisti olarak işlev gören, ancak herhangi bir μ-opioid antagonist etkisi olmayan bir ilaçtır. Analjezik, idrar söktürücü ve öksürük kesici etkileri vardır ve antikolinerjik ilaçlar tarafından üretilen hafıza bozukluğunu tersine çevirir. U-50488, icat edilen ilk seçici kappa agonistlerinden biridir ve türevleri üzerine yapılan araştırmalar, ilgili bileşikler ailesinin geliştirilmesine yol açmıştır. Bu bileşik hiçbir zaman FDA onayı almamıştır.

İkonik hafıza, görsel alanla ilgili görsel duyusal bellek kaydı ve hızla bozulan görsel bilgi deposudur. Görsel kısa süreli bellek (VSTM) ve uzun süreli bellek (LTM) içeren görsel bellek sisteminin bir bileşenidir. İkonik bellek, çok kısa, kategori öncesi, yüksek kapasiteli bellek deposu olarak tanımlanır. Çok kısa bir süre için tüm görsel algımızın tutarlı bir temsilini sağlayarak görsel kısa süreli belleğe katkıda bulunur. İkonik hafıza, sakkadlar sırasında değişim körlüğü ve deneyimin sürekliliği gibi fenomenleri açıklamaya yardımcı olur. İkonik hafıza artık tek bir varlık olarak düşünülmemekte bunun yerine en az iki ayırt edici bileşenden oluşmaktadır. Sperling'in kısmi rapor paradigmasının yanı sıra modern teknikleri içeren klasik deneyler bu duysal hafıza deposunun doğası hakkında fikir vermeye devam etmektedir.

Çoklu Mağaza veya Modal Model olarak da bilinen Atkinson-Shiffrin Modeli, 1968 yılında psikolog Richard Atkinson ve Richard Shiffrin tarafından önerilen bir bellek modelidir. Modele göre insan hafızasının üç ayrı bileşeni vardır:

  1. Duyusal Kayıt adı verilen duyusal bilgilerin belleğe girdiği bileşen
  2. Hem duyusal kayıttan hem de uzun vadeli bellekten girdi alan ve tutan Kısa Süreli Depo
  3. Kısa süreli depoda tekrarlayarak, prova yaparak hatırlanan, bilgilerin süresiz olarak tutulduğu Uzun Süreli Depo
<span class="mw-page-title-main">Larry Squire</span> Amerikalı psikolog

Larry Ryan Squire, California Üniversitesi, San Diego'da psikiyatri, sinirbilim ve psikoloji profesörü ve San Diego Gazi İşleri Tıp Merkezi'nde Kıdemli Araştırmacıdır. Hayvan modelleri ve hafıza bozukluğu olan insan hastalarla hafızanın nörolojik temelleri üzerine çalışmış ve bu alanda önde gelen araştırmacılarından birisi olmuştur.

Daniel Lawrence Schacter Amerikalı psikolog. Harvard Üniversitesi'nde Psikoloji Profesörüdür. Araştırmaları bilinçli ve bilinçsiz bellek biçimleri arasındaki ayrım, bellek ve beyin çarpıklığının beyin mekanizmaları, bellek ve gelecek simülasyonu, insan belleği ve amnezinin psikolojik ve biyolojik yönleri üzerinde yoğunlaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ivan Izquierdo</span> Arjantinli yazar

Ivan Antonio Izquierdo, Arjantinli Brezilyalı bilim insanı ve öğrenme ve hafızanın nörobiyolojisi çalışmasında öncü araştırmacıydı.

Bastırılmış hafıza, özellikle bireyleri haksız ve yanlış bir şekilde suçlamak için kullanıldığı ve önemli zararlara yol açtığı yasal bağlamlarda tartışmalı bir kavramdır. Amerikan Psikoloji Derneği çalışma grubu, "çocukken cinsel istismara uğrayan çoğu insan, başlarına gelenlerin tamamını veya bir kısmını hatırlarken, uzun süredir geçmiş istismar anılarının unutulmasının mümkün olduğunu belirtmiştir. Sigmund Freud, daha sonra teorisini revize etse de, başlangıçta çocukluk cinsel travması anılarının sıklıkla bastırıldığını ancak bu travmaların bilinçsizce davranışları ve duygusal tepkileri etkilediğini savunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">James V. McConnell</span>

James V. McConnell Amerikalı bir biyolog, hayvan psikoloğu ve yazardır. 1950'lerde ve 1960'larda planaryalarda öğrenme ve hafıza aktarımı üzerine yaptığı araştırmasıyla tanınır. McConnell ayrıca 1950'lerin ortalarında birkaç bilimkurgu kısa öyküsü de yayımladı.

Worm Runner's Digest (W.R.D.), 1959'da biyolog James V. McConnell tarafından, planarya solucanlarında bellek aktarımıyla ilgili yaptığı deneylerin bir dizi posta sorgusu oluşturmasının ardından oluşturuldu. W.R.D., hem "Straplez Bir Gece Elbisesinin Stres Analizi" gibi yergili makaleler hem de McConnell'in planarya solucanları ile yaptığı RNA hafıza transferi deneylerinin bir sonucu olan "Planaryalarda yamyamlık yoluyla bellek aktarımı" olan bilimsel makaleler yayınladı. Bu makale daha sonra OMICS Yayın Grubu'nun bir yayını olan Journal of Neuropsychiatry'de yayımlandı.