İçeriğe atla

Belgesel film

Box kamera - fotoaparat oko 1930

Belgesel filmler belli konular üzerinde yapılan araştırmaların sonuçlarının estetik kaygılarla seyirciye yansıtılmasına dayanan sinema yöntemidir.

Tanım

Belgesel sinemasının ustası Türk yönetmen Suha Arın, belgesel sinema, bilim ve sanatın buluştuğu bir kavşak noktasıdır. Bu yüzden belgeselci hem bilim insanı hem de sanatçı olmalıdır. Belgeselin bilim ve sanatı birleştiren yaratıcı yaklaşımını çözümlemektir. Arın öncesinde gerçekleştirilen belgesellerin büyük çoğunluğu, sinema estetiğinin geri planda olduğu birtakım öğretici yapımlardır. Sinemanın teorisiyle de ilgilenen Arın, bu tür çalışmaları, “bilgisel” olarak adlandırmanın daha doğru olacağını ifade etmiştir.

Tarih araştırmacı Türk belgesel yapımcısı ve yönetmeni Tekin Gün, Belgesel film gerçekliğin yaratıcı bir şekilde ele alınması ve yaşamı olduğu gibi materyaller ile bir araya getirilip kurgusal niteliklerden uzak tutulduğu görsel çalışma yöntemidir. Yapısındaki temel documentary belgeleyen konu ile izleyici arasında açık bir diyalog üretme biçimi olarak yoğrulmalı ve reel olguyu üreterek ele alınması, ''bilimsel'' amaç ile yorumlanarak aktarılması gerekmektedir. Ayrıca amaçlanan konu üzerinde belgeli araştırmaların sonucunda görsel anlatı seyirci (İzleyici) arasında gözlemsel eğitici, bilgilendirici becerisini arttırdığı gözükmektedir.[1]

Belgesel Filmin İşlevi

Belgeseller, belli bir amaca hizmet etmektedirler. Bu bir propaganda gereksinimi nedeniyle olabildiği gibi, modern deneyimlerin yüzeyinin ortaya konulması şeklinde de olabilmektedir. Örneğin, belgeselin diyalektik amaçla kullanımını ele aldığımız zaman, bugünkü mirasımızın kaynaklarına inmek olanaklı olabilmektedir. Çeşitli görünümler belgeseller ile dramatik şekillerde vurgulanmaktadır. İnsan zihnindeki temel duyumlar, çok amaçlı olarak çözümlenebilmekte ve parçalara ayrılabilmektedir. Belgesel yöntemler ile, modern düşüncenin tüm görünümleri açıklanabilmektedir. Daha net çözümlemeler sonrasında kesin sonuçlara varılır..[2] Belgesel film birçok işleve sahiptir. Bu işlevleri üç ayrı zaman diliminde toplamak mümkündür: Geçmişte yaşanılanlara bugünden bakabilmek, şimdiyi kaydedebilmek ve bugünün kaydıyla yarına bir köprü kurup yarına aktarımda bulunabilmek gibi dün, bugün ve yarın bağlamında işlevselliği vardır.[2]

İlk denemeler

Tarihteki ilk belgesel denemeleri ve tanımı yapan Polonyalı film yapımcısı Bolesław Matuszewski belgesel değerini dikkate alan ilk yazılı çalışması olarak kabul ediliyor. Yazılı eserler arasında geçen en eski metinleri 1898 yılında Fransızca olarak yayınlandı. Matuszewski belgesel film ve fotoğraf arşiv oluşturmayı güvenli görsel materyalleri toplanarak saklandığını öneren ilk film yapımcılarından ve belgesel filmin tarzını belirleyenler arasında yer almaktadır.

Türkiye'de belgesel sinema

Türkiye'de belgesel sinema çalışmaları dönemlere ayırdığımızda sıralama şöyle,

  • 1914-1950
  • 1950-1960
  • 1960 sonrası

İlk yıllar

(1914-1934)

Türkiye'de belgesel filmin başlangıcı konusunda net bir tarih tahmin etmek zor olsa da, sinematograf'la kaydedilen ilk görüntülerin belge niteliğine sahip olduğu kabul edilmektedir. Fuat Uzkınay 14 Kasım 1914 yılında Ayastefanos’taki Rus anıtının yıkılışını gösteren film çalışması tarihi kayıtlarda Türk belgesel filmci olarak kayıtlarda yer almaktadır. Aradan geçen 1 yıl sonrası 1915 te Merkez Ordu Sinema Dairesi kurulmuş,1917 yılında yarı askeri bir kurum olan Müdafaa-I Milliye Cemiyeti izlemiştir.[3] Fuat Uzkınay Türk belgesel filmci olarak kabul edilmektedir. 1915 yılında ise Merkez Ordu Sinema Dairesi kurulmuş, bunu 1917 yılında yarı askeri bir kurum olan Müdafaa-I Milliye Cemiyeti izlemiştir. Sırasıyla 1915 yılında Çanakkale Savaşlarını yansıtan “Anagartalar Muharebesinde İtilaf Ordularının Püskürtülmesi, Galiçya Harekatı, Galiçya’da On dokuzuncu Süvari Müfrezesi” gibi belgeselleri çekilmiştir.[1]

Belgesel türleri

  • Etnografik belgeseller
  • Doğa belgeselleri
  • Bilimsel belgeseller
  • Sanat belgeselleri
  • Şiirsel belgesel[1]

Belgesel türleri hakkında yazılmış makale ve araştırmalara bakıldığında belgesel film türü ayırımında belli sorunlar yaşandığı gözükmektedir. Belgesel eleştirmeni ve yönetmen Tekin Gün, belgesel film türlerinin bu türün örneklerinde görüldüğü gibi ilk amacın bilgilendirmek olduğu anlaşılmaktadır. Fakat yapılan çalışmalar belgesel filmlerin kendi içinde belgesel materyalin türlere ayırma konusunda benzer sorunlar yaşandığını göstermektedir. Ayrıca Belgeselci tanımı ve anlamı, belgesel konulu reel filmleri belge niteliğinde bilgilendiren, üreten - (Çeken), barındıran görsel ve işitsel materyallerin bir araya gelmesini sağlayan, Documentary ile ilgili çalışan kimselerdir.[1]

Belgeselci

Tanım

TDK ya göre Belgeselci tanımı, ''Belgesel filmleri çeken veya bunun üzerinde çalışan kişiler''

Anlamı

TDK'ya göre Belgeselci anlamı, ''Belgesel niteliğindeki eserleri seven veya bunlarla ilgilenen kimse''[4]

Kaynakça

  1. ^ a b c d GÜN, Gültekin (2012). Belgeseller ve uygulanabilecekleri/Türkiye'deki ilkler. Türkiye’deki Belgesel Tarihi-academia.edu. ss. 1,4. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2021. 
  2. ^ a b ARDA, Özlem (2021). Belgesel Film-Radyo Televizyon ve Sinema Lisans Programı (PDF). İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim. s. 11. 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Ekim 2021. 
  3. ^ "Türkiye'de Belgesel Sinema". Türkiye'de belgesel sinema tarih. Kamera arkası makaleler, 24 Haziran,2010. 12 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Belgeselci ne demek". TDK Uyumlu Güncel Türkçe Sözlük. Nedirara - Belgeselci, 22 Nisan 2021. 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali, 1998'den beri gerçekleştirilen Türkiye'nin ilk kadın filmleri festivalidir.

<span class="mw-page-title-main">Film yönetmeni</span> film yöneten kişi

Film yönetmeni veya yönetmen, herhangi bir kuruluş veya oluşumu, sinema ya da diziyi yöneten kimse anlamına gelir. Bir tiyatro veya film yönetmeni, Türk Dil Kurumu tanımına göre, oyunlarda "oyuncuların rollerini dağıtıp oyunu düzenleyen ve ilgili rollerin tümünün hazırlanan objeye uyumundan ve düzeninden sorumlu kimsedir".^ Yönetmene rejisör de denir. Film yönetmeni bir senaryo temelinde, filmin artistik ve dramatik yapısını düzenler.

<i>Ayastefanostaki Rus Abidesinin Yıkılışı</i> 1914te gösterime giren ilk Türk filmi

Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı, Fuat Bey tarafından 14 Kasım 1914'te çekilen ve Türk sinema tarihinin başlangıcı kabul edilen Osmanlı kısa belgesel filmi. Ayastefanos yakınlarındaki Kalitarya'da 93 Harbi'nin anısına Ruslar tarafından inşa edilen Ayastefanos Rus Abidesi'nin yıkılışının konu edildiği film Avusturya-Macaristan şirketi Sascha-Meßter-Film'in teknik desteğiyle Osmanlı ordusu adına 150 metrelik filme siyah-beyaz olarak çekilmiştir.

Sağlık Müzesi, İstanbul'da Sultanahmet'te bulunan bir müzedir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan sineması</span>

Azerbaycan sineması, Azerbaycan'ın uluslararası film kültürü ve sinematografisinin bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Roberto Rossellini</span>

Roberto Rossellini, İtalyan senaryo yazarı ve yönetmen. Yeni Gerçekçilik akımının en önemli yönetmenlerindendir. İlk yeni gerçekçi film Roma, Açık Şehir'in yönetmenidir.

<span class="mw-page-title-main">Fuat Uzkınay</span> Türk film yapımcısı

Fuat Uzkınay tam adı ile Ali Fuat Uzkınay, Türk yönetmen ve yapımcı. Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışını filme alarak Türk sinema tarihinde film çeken ilk kişi oldu.

<span class="mw-page-title-main">Türk sineması</span> Türkiyede sinemaya genel bakış

Türk sineması, Türkiye sineması veya eski adıyla Yeşilçam, Türkiye'deki film endüstrisine dair faaliyetleri ve sinema kültürünü kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ayastefanos Rus Abidesi</span>

Ayastefanos Rus Abidesi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda ölen Rus askerlerinin anısına yaptırılmış anıttır. Şenlikköy'de Galitaria'da yapıldığı bilinen anıt bugün mevcut değildir.

Ankara Sinema Derneği (ASD), Ankara'da yerleşik olan bir Sivil toplum kuruluşu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Tomris Giritlioğlu</span> Türk sanatçı

Tomris Arcak Giritlioğlu, yönetmen, senaryo yazarı, yapımcı, proje tasarımcısı. Bir süre kanser tedavisi gören Giritlioğlu, 23 Eylül 2024 tarihinde hayatını kaybetti.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde sinema</span>

Sovyetler Birliği'nde sinema veya Sovyet sineması veya Devrim sineması diye Sovyetler Birliği'nde üretilen sinema filmleri adlandırılır.

Himmet Ağanın İzdivacı, 1914 yılında çekilmeye başlanan ve 1918 yılında gösterime giren Türk filmi. Filmin oyuncuları, çekimler sırasında savaştan dolayı askere alındığından çekimler yarım kalmış ve o süre içinde Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı çekilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Raoul Walsh</span> Amerikalı film yönetmeni ve sinema oyuncusu (1887 – 1980)

Raoul Walsh Amerikalı sinema yönetmeni, oyuncu, yapımcı ve senarist.

<i>Türkiyenin Kalbi Ankara</i>

Türkiye'nin Kalbi Ankara, 1934 Sovyetler Birliği yapımı siyah beyaz belgesel filmdir.

Politik sinema ya da siyasal sinema, din, devlet, siyaset, birey başta olmak üzere bütün siyasi kavramları kullanır. Birçok filmde devletin işleyişi, bireyin devletle karşı karşıya gelmesi, ahlaki sorunlar, askerlik ve savaş, vatanseverlik, devlet içinde devlet, terör, totaliterlik, bağımsızlık mücadelesi işlenmiştir.

Sigmund Weinberg (d. 1868 - ö. 1954) Polonya Yahudisi, Rumen uyruklu Osmanlı'nın ilk sinemacısı, yapımcı, senarist ve yönetmen. Pathe Sineması'nın sahibi.

Yamagata Uluslararası Belgesel Film Festivali, Japonya'nın Yamagata kentinde her iki yılda bir ekim ayında düzenlenen Asya'nın ilk uluslararası belgesel film festivali.

Belgeselci, Belgesel film çeken veya bunun üzerinde çalışan kimse ya da kimseler.

Harbiye Nazırının Kıta Teftişi ve Batum Manzarası, Fuat Uzkınay'ın 1915 yılında çektiği belgesel türündeki Türk filmi. Enver Paşa'nın kurduğu Merkez Ordu Sinema Dairesi tarafından çekilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.