İçeriğe atla

Belgeleme

Belgeleme veya dokümantasyon, ses bandı veya CD'ler gibi dijital ya da analog medyaların olduğu kağıt üzerinde saklanan biçimidir. Kullanım kılavuzları, beyaz kâğıtlar, çevrimiçi yardım, hızlı başvuru kılavuzları belgeleme örnekleri arasında sayılabilir. Belgeler, web siteleri, yazılım ürünleri ve diğer çevrimiçi uygulamalar ile dağıtılmaktadır.

Belgeleme teriminin ilk kullanıcılarından Paul Otlet ve Henri La Fontaine, çalışmalarının başlangıç aşamasında belgelemeyi "belgeler hakkında bilgi toplama ve bunları rasyonel bir şekilde organize etme" işi olarak tanımlamışlardır. Otlet 1934 yılında hazırladığı "Traité de Documentation" başlıklı çalışmasında önceki tanımının sınırlarını oldukça genişletmiş ve belgelemeyi "belgenin, yazanın kaleminden çıktığı andan başlayarak okuyanın ya da bilgi edinenin dimağına girene değin izleyen bir süreç" olarak ifade etmiştir.

Dokümanlar dört genel grupta incelenir:

  • Kitap cinsinden olanlar (kitap, broşür, ansiklopedi, dergi, gazete, tez, rapor, vb.)
  • Grafik belgeler (haritalar, planlar, gravürler, fotoğraflar, afişler, vb.)
  • Kitap yerine geçen belgeler (modeller, maketler, ders araçları, görsel-işitsel araçlar, vb.)
  • İdari belgeler (yazışmalar, notlar, resmi kayıtlar, listeler, vb.)

Belgelemenin amacı

Belgeleme bilim adamlarının ve araştırmacıların bilimsel ve teknik güncel bilgilere ulaşmasını sağlamaktadır. Bilgi kaynaklarının artması ve teknolojideki gelişmeler belgelemenin geniş kitlelere yayılmasını sağlamıştır. II. Dünya Savaşı'ndan sonra, bilim insanı ve araştırmacılara daha iyi hizmet vermek amacıyla sorumluluk alanını genişleterek enformasyon merkezi olarak yapılandırılmıştır. Bu merkezler genellikle kütüphane altyapısı üzerine oluşturulmuş ve bazı konularda kullanıcılarına özel bilgi sağlamayan uzman kişilerce denetlenen kuruluşlardır.

Belgeleme tarihi

Belgeleme 18. yüzyılın sonlarında ortaya çıkmıştır. Uluslararası belgeleme alanındaki ilk çalışma 1878'de Fransa'da yapılmıştır. 1 Temmuz 1878 tarihinde uluslararası bibliyografik kuruluşlar bir araya gelerek bütün araştırmacılara gerekli ve güvenilir bilgi sağlamak için bibliyografik kaynakların toplanmasına karar vermiştir. 2 Eylül 1895'te Belçika'da yapılan ikinci konferansın ardından Uluslararası Bibliyografya Enstitüsü (IIB) kurulmuştur. 1937'de ismi Uluslararası Belgeleme Federasyonu olarak değiştirilmiştir. FID'in temel amacı, uluslararası işbirliği ve dayanışma yoluyla belgeleme ve enformasyon çalışmalarını yönlendirmek ve geliştirmektir. Bu bağlamda; belgeleme konusuyla ilgilenen kuruluşların çalışmalarını koordine etmek, üye örgütler arasında bilgi alışverişini sağlamak, yayınlar çıkarmak ve ilgili konularda uzmanların yetiştirilmesine öncülük etmek görevleri arasında yer almaktadır. Halen 90 ülkeden 350 ulusal, kurumsal ve bireysel düzeyde üyesi bulunmaktadır.

Türkiye'de belgeleme

Türkiye 1956'da Uluslararası Belgeleme Federasyonu'na (FID) üye olmuştur. Türkiye'de 1967'de TÜBİTAK bünyesi altında Belgeleme Merkezi (TURDOK) kurulmuştur. 1988 yılında Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Dokümantasyon Dairesi Başkanlığı kurulmuştur. Bu kurumun amacı, ihtiyaç duyulan bilgi ve belgeyi daha sağlıklı bir şekilde bulmak, üretilen her türlü yayını uluslararası standartlara göre kataloglamak, sınıflandırmak, indekslemek ve hizmete sunmaktır.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">ISO</span> uluslararası ölçü standart kurumu

ISO, Uluslararası Standartlar Teşkilatı, Uluslararası Elektroteknik Komisyonu'nun çalışma sahasına giren elektrik ve elektronik mühendisliği konuları dışında, bütün teknik ve teknik dışı dallardaki standartların belirlenmesi çalışmalarını yürütmek gayesiyle resmi olarak 23 Şubat 1947 tarihinde Cenevre'de kurulan uluslararası teşkilât.

"International Organization for Standardization" İngilizce açılımı kısaltılınca "ISO", Fransızca da Organisation internationale de normalisation kısaltılırsa "OIN" olmasından dolayı yunanca "eşit" anlamına gelen "isos" tan türetilerek şu an kullanılan "ISO" olarak adlandırılmıştır. Uluslararası alanda uygulanacak kalite sistem standardı çalışmaları ilk kez merkezi Cenevre'de olan Uluslararası Standartlar Organizasyonu ISO (standart) tarafından başlatılmıştır. ISO (standart), 23 Şubat 1947 tarihinde kurulmuş olup, 135 üye ülkeden oluşmaktadır. Her ülkeden bir üye bulunmaktadır ve her üye eşit oy hakkına sahiptir. Bu amaçla ISO (standart)'nun aktif üyeleri olan ABD, İngiltere, Kanada tarafından bu çalışmaları yürütmek üzere Teknik Komite oluşturulmuştur. Bu komitenin çalışmaları sonucu ISO 9000 Kalite Sistem Standartları Mart 1987'de yayınlanmış ve birçok ülke tarafından benimsenerek uygulamaya geçilmiştir.

Uluslararası Hastalık Sınıflaması ; epidemiyoloji, sağlık yönetimi ve klinik amaçlarla dünya çapında kullanılan bir tanılama aracıdır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından derlenir. ICD'nin resmi ve tam adı "Hastalıkların ve İlgili Sağlık Sorunlarının Uluslararası İstatistiksel Sınıflaması"dır.

<span class="mw-page-title-main">Kitap</span> ciltli veya ciltsiz olarak bir araya getirilmiş, basılı veya yazılı kâğıt yaprakların bütünü

Kitap ya da betik, bir kenarından birleştirilerek dışına kapak takılmış, yani ciltlenmiş kâğıt, parşömen, vb. malzemeden üretilmiş üzeri baskılı sayfaların bir araya gelmesiyle oluşan okumalıktır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye İstatistik Kurumu</span> Türkiyede sayısal verilerin toplanıp işlenmesinden sorumlu kamu kurumu

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığıyla ilişkili bir araştırma kurumu.

Dünya Doğayı Koruma Birliği veya tam adıyla Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği doğal kaynakların korunması amacı ile kurulmuş uluslararası bir organizasyondur. Merkezi Gland, İsviçre'de bulunur. IUCN dünya çapında 160 ülkeden 1.400'ün üzerinde devlet kuruluşu ve sivil toplum örgütünü aynı çatı altında toplamaktadır.

Farklı kuruluşlardaki uygulamalar arasında yapısal veri değişimidir.İş dünyasında kullanılan kâğıt belge değişiminin yerine geçmektedir.Bu yönü sebebiyle Elektronik Ticaret'le de alakalıdır.EDI uygulamalarında veri, yapısal bir formatta transfer edilmektedir.Dünya çapında ticaretin kolaylaştırılması amacıyla kurulan BM 4.Çalışma Grubunun bir girişimi olan bu formata EDIFACT adı verilir.Girişim ticari verilere elektronik yoldan ulaşmak için bir dünya standardına gereksinim duyulmuş ve on yıl evvel, uluslararası ticaretin etkinliğini artırmak için başlatılmıştır.Standartlaşma 1987 yılında başlamıştır. EDI organizasyonlar arası bilgi paylaşma ve değişim yeteneğine sahip olan bir iletişim paketi kullanılarak, bir bilgisayar ve diğeri arasında elektronik olarak bilgi değişiminin yapıldığı bir sistemdir.

MÜ-YAP, Türkiye'de fonogram yapımcılarının bir araya gelerek oluşturduğu, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu' nun 42. maddesi gereğince kurulmuş olan bir meslek birliğidir.

MEDLINE, 1950 yılına kadar uzanan gazete ve dergi makalelerine yapılmış atıflara ait bir bibliyografik veri tabanıdır. Veritabanı, klinik tıp ve biyomedikal araştırmalarına ait 4,600’den fazla uluslararası yayını içermekte olup, aynı zamanda diş hekimliği, hemşirelik, kimya, farmakoloji, biyoloji, fizik, beslenme, sağlık teslimat, psikiyatri, psikoloji, çevre sağlığı, sosyal bilimler ve eğitim konularını da kapsar. Medline veritabanı, kayıtlardan oluşan koleksiyonu tarama özelliğine sahip olmanın yanı sıra, 13 milyon’dan daha fazla atıfı içerdiği için de etkili bir biçimde tarama yapmak önemlidir.

Dijitalleştirme, özellikle eski yazılı kaynakların OCR ve benzeri uygulamalarla dijital ortama aktarılma işlemidir. Dijitalleştirme görsel veya işitsel ögelerin bilgisayara tanımlanabilmesi, işlenebilmesi ve saklanabilmesi amacıyla sayısal kodlara dönüştürülmesidir. Bu işlemin amacı belgenin bütünlüğünü, içeriğini ve fiziksel özelliklerini koruyarak gelecek nesillere aktarmaktır.

İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), eski merkezi İstanbul'da Yıldız Sarayı'ndaki Seyir köşkü'nde bulunan yeni yeri Alemdar Caddesi, No. 15, Bâbıâlî Girişi, Cağaloğlu, Fatih'te olan ve İslâm kültürünü araştıran uluslararası bir kuruluştur.

<span class="mw-page-title-main">OCLC</span> kütüphane konsorsiyum kaynak paylaşımı ve araştırma organizasyonu

OCLC Online Computer Library Center, Inc. (OCLC) (Türkçe: Çevrimiçi Bilgisayar Kütüphanesi Merkezi), kâr amacı gütmeyen, üyelikli bir bilgisayar kütüphanesi hizmeti ve dünyadaki daha fazla bilgiye daha ucuza ulaşmayı hedefleyen bir araştırma kuruluşudur. 1967 yılında Ohio College Library Center (Ohio Üniversitesi Kütüphane Merkezi) adıyla kurulan OCLC ve üye kütüphaneleri dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat'i üretmekte ve geliştirmektedir.

Bilgi yönetimi geçmişten günümüze gelişen teknoloji ile birlikte kişisel hayatımızda başlayıp da sosyal hayatımıza kadar birçok alanda artan bilgi miktarı her alanda rekabeti ortaya çıkarmıştır. Bu yüzden örgütler teknoloji ile birlikte ortaya çıkan bilgi yığınlarını denetim altına alarak var olabilirler ve varlıklarını devam ettirebilirler. Bilgi yönetimi bu kadar etkin olmasına rağmen 20. Yüzyılın sonlarına doğru kavram olarak ortaya çıkmıştır. Bilgi yönetiminin bir kavram olarak ortaya çıkmasının nedeni “ürünlerin ve hizmetlerin bilgi içeriğinin artması, e-ticarette, eğitimde, vb. olduğu gibi teknolojinin üretim ve hizmetlerin niteliğini ve yapılış tarzını tümden değiştirmesi onu kendi yapısı içerisinde yapılandırması, bilimsel çalışmaların önemli ölçüde rekabet unsuru haline gelmesi, çalışanların niteliklerinin değişmesi, bilişim ve telekomünikasyon teknolojilerinin enformasyon ve yönetimindeki etkinliğin artması. ” olarak tanımlanmıştır. Bunlarla birlikte yönetim kavramı ortaya çıkmış ve günümüzde hala gelişim göstermektedir

Bilgi erişim, kişinin istediği bilgiye ulaşmak için bilgi toplama, veri tarama, sınıflama eylemleri ve aranan bilgiye ulaşmak için izlediği yolların tamamı olarak tanımlanabilir. Terim ilk kez Calvin N. Mooers tarafından 1950 yılında kullanılmıştır. Bilgi erişim, kişinin ihtiyaç duyduğu bilgiye ulaşma amacıyla bilgiyi toplama, sınıflama, kataloglama, depolama, büyük miktardaki verilerden arama yapma ve bu verilerden istenilen bilgiyi üretme tekniği ve sürecidir.

Bilgi merkezleri Bilgi merkezleri bilginin kayıt altına alınmasıyla başlayan ve zaman içinde gelişerek çok farklı kullanıcı gruplarına hizmet vermişlerdir.[1] Bilgi merkezlerinin amacı bilgi gereksinimi duyan kullanıcıya çeşitli yollarla bilgiye ulaşarak kaliteli bilgi hizmeti sunmaktır.[2] Bu merkezler: halk kütüphaneleri, çocuk kütüphaneleri, gezici kütüphaneler, okul kütüphaneleri, araştırma kütüphaneleri, üniversite kütüphaneleri, özel kütüphaneler, arşiv kurumları, dokümantasyon ve enformasyon merkezleridir. Genel bir tanımla bilgi merkezleri; bilgi taşıyıcılarının belli bir amaca yönelik olarak toplandığı hiçbir kayba uğramaksızın korunduğu, arandığında en kolay bulunabilecek tarzda düzenlendiği ve optimum kullanımı ile bilgi akışının kesintisiz oluşumunun sağlandığı merkezlerdir.[3]

Otorite kontrolü, bilgi biliminde kütüphanecilikte katalog ve bibliyografik bilgilerin tek ve eşsiz bir ad verilerek düzenlenmesi sürecine verilen isimdir. Otorite kontrolündeki otorite kelimesi, insanların, yerlerin, şeylerin ve kavramların isimlerinin yetkilendirildiği, yani belirli bir biçimde oluşturulduğu fikrinden türemiştir. Farklı adlarla anılan aynı kişinin ya da aynı isme sahip farklı kişilerin tek bir eşsiz numara ile tanımlanarak karışıklıkların önlenmesini amaçlar. Bazı ülke ve kuruluşlar kendilerine özgü otorite kontrol sistemleri geliştirmişlerdir. Bu türünün tek örneği olan başlıklar veya tanımlayıcılar, ilgili otorite dosyasını kullanan kataloglar boyunca tutarlı bir şekilde uygulanır ve bağlantılar ve çapraz referanslar gibi diğer veri düzenleme yöntemleri için uygulanır. Her kontrollü giriş, kapsamı ve kullanımı açısından bir otorite kaydında tanımlanır ve bu düzenleme, kütüphane personelinin kataloğu korumasına ve araştırmacılar için uygun hale getirmesine yardımcı olur.

Elektronik Belge Sağlama, bilgiye ihtiyaç duyan kişiyi o bilgiyle ilgili kaynağa ulaştırmayı hedef alan yazılı, basılı, elektronik her türlü kaynağın ihtiyaç sahibi kişiye ulaşmasını sağlar. Belge sağlamanın temel amacı, kullanıcı taleplerinin karşılanmasında hangi politikaların izleneceği ve hangi kaynaklardan faydalanacağı üzerine odaklanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kütüphaneci</span> bir kütüphanede profesyonel olarak çalışan ve genellikle kütüphanecilik eğitimi almış kişi, kütüphanede bilgi hizmeti veren kişi

Kütüphaneci, üniversitelerin bilgi ve belge yönetimi bölümünden mezun olup kütüphanelerde çalışan personellerdir. "Bilgi uzmanı", "bilgi profesyoneli", "kütüphane personeli", "kütüphane uzmanı", "kütüphane öğretmeni" ve "bilgi yöneticisi" gibi unvanlarla da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Millî ve Üniversite Kütüphanesi (Zagreb)</span> Hırvatistanın Millî kütüphanesi ve Zagreb Üniversitesini merkez kütüphanesidir.

Millî ve Üniversite Kütüphanesi (Zagreb) (NSK), Hırvatistan'ın Millî kütüphanesi ve Zagreb Üniversitesi'ni merkez kütüphanesidir.