İçeriğe atla

Beklenen yaşam süresi

Ayrıca bakınız: Yaşlanma
WHO'ya göre 2019 yılında dünyanın çeşitli ülkelerinde yaşam beklentisi ve sağlıklı yaşam beklentisi
Cinsiyete göre yaşam beklentisi ve sağlıklı yaşam beklentisi
1960'tan bu yana dünyanın bazı büyük ülkelerinde yaşam beklentisi gelişimi
1950 ile 2050 yılları arasında bölgeye göre ölçülen doğumda beklenen yaşam süresi
Dünya bölgelerine göre yaşam beklentisi, 1770'den 2018'e
“Gender Die Gap”: 2019 için WHO tarafından tanımlandığı şekliyle, ülkeler ve bölgeler için doğumda kadınlardaki küresel yaşam beklentisi farkı. Orijinal svg-file dosyasını açın ve verilerini göstermek için bir balonun üzerine gelin. Baloncukların karesi BM'nin tahminine göre ülke nüfusuyla orantılıdır.

Beklenen yaşam süresi bir canlının ortalama ne kadar yaşadığını ortaya koyan istatistiki bir ölçüttür.

Beklenen yaşam süresi genel olarak farklı cinsiyetler ve coğrafyalar için ayrı ayrı hesaplanır. Bu ölçüt genel olarak doğumda bir insanın ortalama ne kadar yaşayabileceğini belirtmek için kullanılır ve bu değer ölüm anındaki yaşa eşittir. Bununla beraber "beklenen yaşam süresi" teknik olarak her yaş için hesaplanabilir ve insanın kalan yaşam süresini verebilir.

Beklenen yaşam süresi, hesaplamak için seçilen gruba göre büyük değişiklik gösterebilir. Örneğin yüksek çocuk ölümlerinin yaşandığı bir ülkede beklenen yaşam süresi yaşamın ilk birkaç senesinde çok hassastır. Bundan dolayı 5 yaşından sonrası için hesaplanan beklenen yaşam süresi kullanılabilir ve bu ölçüt çocuk ölümleri haricindeki etkilerin incelenmesinde kolaylık sağlar.

Terim genellikle insan bağlamında ama aynı zamanda bitki veya hayvanlar için de kullanılır. Üretilen nesneler için de kullanılan terim gıdalarda raf ömrü olarak da anılmaktadır.

Ülkelere göre yaşam süreleri

Ana madde: Beklenen yaşam süresine göre ülkeler listesi
CIA World Factbook 2008'e göre dünya üzerinde yaşam süreleri (yaş).
  80 üzeri
  77.5-80
  75-77.5
  72.5-75
  70-72.5
  67.5-70
  65-67.5
  60-65
  55-60
  50-55
  45-50
  40-45
  40 altı
  veri yok

İnsanlarda ortalama yaşam süresi ülkelere göre farklılıklar gösterebilmektedir. Esvatini'de 39,5 yıl [1] olan yaşam süresi Japonya'da 81 yıldır.[2] Andorra ise 83,5 yıl ile dünyanın en uzun ortalama yaşam süresine sahip ülkesidir. Türkiye'de ise 2008 yılı itibarıyla beklenen yaşam süresi TÜİK tarafından 73.6 yıl olarak açıklanmıştır.[3]

Bilinen en uzun yaşamış insan ise 128 yıl ile Türk kadın Halim Solmaz'dır. Dünyada yaşam süresi, çoğunlukla halk sağlığı, tıbbi bakım ve diyetlere göre ülkeden ülkeye büyük farklılıklar gösterir. Ölümler yoksul ülkelerde çoğunlukla savaş, açlık ve hastalıklardan (AIDS, Sıtma, vb) kaynaklanmaktadır.

Türkiye'de ortalama yaşam süresi

Akdeniz Üniversitesi Gerontoloji (Yaşlılık Bilimi) bölümünce sürdürülen araştırmalara göre, il ve ilçelere göre yapılan değerlendirmede Türkiye'de en uzun ömürlülerin Nazilli'de, en kısa ömürlülerin ise Yozgat'ta olduğu ortaya çıkmıştır.[4]

Türkiye'nin en uzun ömürlü ama en sağlıklı insanlarının büyük çoğunlukta yaşadığı ilin Aydın, ilçenin ise Nazilli olduğu ortaya çıkmıştır. 2009 yılı itibarıyla her 100 kişiden 23'ü 60 yaş üzerinde, 90 yaş üzeri 161 sağlıklı yaşlı bulunmaktadır.

Aynı araştırmaya göre, TÜİK verilerine göre Yozgat ve çevresinde 65-75 yaş aralığında ölümlere daha sık rastlandığını, 80-90 ve üzeri yaş gruplarına çok yoğun rastlanmadığı ortaya çıkmıştır. Bölgelerin yaşam sürelerine göre yapılan ölçümlerde en uzun ömürlülerin Karadeniz Bölgesi'nde, en kısa ömürlülerin Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olduğu görülmüştür.

Türkiye'de ortalama yaşam süresi [5]

DönemiOrtalama Yaşam SüresiKadın Ortalama Yaşam SüresiErkek Ortalama Yaşam Süresi
2020[6]78.6 81.3 75.9
2012*757872
200873.675.871.4

Zaman içindeki değişim

Aşağıdaki bilgiler 1961 Encyclopædia Britannica ve diğer kaynaklardan elde edilmiş olup bazıları şüpheli doğruluktadır. Aksi belirtilmediği sürece bir bütün olarak dünya nüfusunun yaşam beklentilerini temsil eder. Çoğu durumda yaşam beklentisi, sınıf ve cinsiyete göre önemli ölçüde değişmiştir.

Doğumda beklenen yaşam süresi bebek ölüm oranı hesaba katılır ancak doğum öncesi ölüm oranını dikkate almaz.

ÇağDoğumdan itibaren beklenen ömür süresi, (Yıl)Notlar
Paleolitik33Modern avcı-toplayıcı nüfuslardan elde edilen verilere dayanarak 15 yaşında yaşam beklentisinin ilave 39 yıl (toplam 54 yaş) olduğu ve % 60 olasılıkla 15'e ulaştığı tahmin edilmektedir.[7]
Neolitik20[8] - 33[9]Erken Neolitik verilere göre 15 yaşında toplam yaşam beklentisi 28-33 yıldır.[10]
Bronz Çağı ve Demir Çağı[11]26Erken ve Orta Tunç Çağı verilerine göre 15'te toplam yaşam beklentisi 28-36 yıldır.[10]
Klasik Yunanistan[12]25[13] - 28[14]Atina Agora ve Korint verilerine göre 15 yaşında toplam yaşam beklentisi 37-41 yıldır.[10]
Klasik Roma20 - 30Veriler eksiktir ancak bilgisayar modelleri tahmin vermektedir. Bir insan 20 yaşına kadar hayatta kalırsa yaklaşık 30 yıl daha yaşamayı bekleyebilirdi. Kadınlar için yaşam beklentisi muhtemelen erkeklerden biraz daha uzundu.[15]
İslam'ın Altın Çağı[16]35+|tarih=Ağustos 2019}}Akademisyenlerin ortalama ömrü 59-84,3 yıldı.[17][18][19][20]
Kolomb-öncesi Mezoamerika[21]25–30 
Ortaçağ sonu İngiliz asilleri[22][23]3021 yaşında bir aristokratın yaşam beklentisi 43 yıldı (toplam 64 yaş).[24] 
Erken modern İngiltere[11]33–4018. yüzyılda erkekler için 34 yıl.[25]
Pre-Champlain Kanadalı Denizcileri[26]60 Samuel de Champlain, Mi'kmaq ve Huron topluluklarına yaptığı ziyaretlerde 100 yaşın üzerinde insanlarla tanıştığını yazdı. Daniel Paul, bölgedeki inanılmaz yaşam süresini az strese ve yağsız ete, çeşitli sebzelere ve baklagillerden oluşan sağlıklı bir diyete bağlar.[27]
18.-yüzyıl Prusya[25]24.7Erkekler için.[25]
18.-yüzyıl Fransa[25]27.5–30Erkekler için.[25]
18.-yüzyıl Çin devleti[25]39.6Erkekler için.[25]
18.-yüzyıl Edo Japonya[25]41.1Erkekler için.[25]
19.-yüzyıl İngiliz Hindistanı[28]25.4
19.-yüzyıl başı İngiltere[11]40
1900 dünya ortalaması[29]31 
1950 dünya ortalaması[29]48 
2017 dünya ortalaması[30]72.2

Kaynakça

  1. ^ news.bbc.co.uk 5 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC Ülke Profil: Svaziland (BM referans veri)
  2. ^ Ansley J. Coale and Judith Banister. Five Decades of Missing Females in China 26 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Proceedings of the American Philosophical Society 140 (4): 421-450
  3. ^ TÜİK Verileri []
  4. ^ http://arsiv.sabah.com.tr/2009/04/20/haber,6D93CEE29AF445AD9786C6371B5EED03.html 1 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. En uzun yaşam Nazilli'de
  5. ^ http://www.tuik.gov.tr/Gosterge.do?id=3712&sayfa=giris& [] metot=IlgiliGosterge
  6. ^ "Türkiye'de beklenen yaşam süresi uzadı". 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ Hillard Kaplan; Kim Hill; Jane Lancaster; A. Magdalena Hurtado (2000). "A Theory of Human Life History Evolution: Diet, Intelligence and Longevity" (PDF). Evolutionary Anthropology. 9 (4): 156-185. doi:10.1002/1520-6505(2000)9:4<156::AID-EVAN5>3.0.CO;2-7. 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Eylül 2010. 
  8. ^ Galor, Oded; Moav, Omer (2007). "The Neolithic Revolution and Contemporary Variations in Life Expectancy" (PDF). Brown University Working Paper. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010. 
  9. ^ Angel Lawrence J. (1984), "Health as a crucial factor in the changes from hunting to developed farming in the eastern Mediterranean", Proceedings of Meeting on Paleopathology at the Origins of Agriculture, ss. 51-73 
  10. ^ a b c J. Lawrence Angel (May 1969). "The bases of paleodemography". American Journal of Physical Anthropology. 30 (3): 427-437. doi:10.1002/ajpa.1330300314. PMID 5791021. 
  11. ^ a b c Galor, Oded; Moav, Omer (2005). "Natural Selection and the Evolution of Life Expectancy" (PDF). Brown University Working Paper. 9 Ekim 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010. 
  12. ^ Morris, Ian (2004). "Economic Growth in Ancient Greece". Journal of Institutional and Theoretical Economics (Jite) / Zeitschrift für die Gesamte Staatswissenschaft. 160 (4): 709-742. JSTOR 40752487. 
  13. ^ Mogens Herman Hansen, The Shotgun Method, p. 55.
  14. ^ "Mortality". Britannica.com. 5 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010. 
  15. ^ Frier, Bruce (2009). "Chapter 27: Demographics". The Cambridge Ancient History XI: The High Empire, A.D. 70–192. Cambridge University Press. ss. 788-789. ISBN 9781139054393. 
  16. ^ Conrad, Lawrence I. (2006). The Western Medical Tradition. Cambridge University Press. s. 137. ISBN 978-0-521-47564-8. 
  17. ^ Jaques, R. Kevin (2006). Authority, Conflict, and the Transmission of Diversity in Medieval Islamic Law. Brill Publishers. s. 188. ISBN 9789004147454. 1 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020. 
  18. ^ Ahmad, Ahmad Atif (2007), "Authority, Conflict, and the Transmission of Diversity in Medieval Islamic Law by R. Kevin Jaques", Journal of Islamic Studies, 18 (2), ss. 246-248 [246], doi:10.1093/jis/etm005 
  19. ^ Bulliet, Richard W. (1983), "The Age Structure of Medieval Islamic Education", Studia Islamica, 57 (57), ss. 105-117 [111], doi:10.2307/1595484, JSTOR 1595484 
  20. ^ Shatzmiller, Maya (1994), Labour in the Medieval Islamic World, Brill Publishers, s. 66, ISBN 978-9004098961 
  21. ^ "Pre-European Exploration, Prehistory through 1540". Encyclopediaofarkansas.net. 5 Ekim 2010. 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010. 
  22. ^ "Time traveller's guide to Medieval Britain". Channel4.com. 1 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010. 
  23. ^ "A millennium of health improvement". BBC News. 27 Aralık 1998. 16 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010. 
  24. ^ "Expectations of Life" by H.O. Lancaster 19 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (page 8)
  25. ^ a b c d e f g h i Pomeranz, Kenneth (2000), The Great Divergence: China, Europe, and the Making of the Modern World Economy, Princeton University Press, s. 37, ISBN 978-0-691-09010-8 
  26. ^ Francis, Daniel (2006). Voices and Visions: A Story of Canada. Canada: Oxford University Press. s. 21. ISBN 978-0-19-542169-9. 
  27. ^ Paul, Daniel N. (1993). We Were Not the Savages: A Micmac Perspective on the Collision of European and Aboriginal Civilizations (1. bas.). Nimbus. ISBN 978-1-55109-056-6. 
  28. ^ "Life expectancy". Our World in Data. 29 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2018. 
  29. ^ a b Prentice, Thomson. "Health, history and hard choices: Funding dilemmas in a fast-changing world" (PDF). World Health Organization: Global Health Histories. 10 Kasım 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010. 
  30. ^ "Life expectancy at birth, total (years) - Data". data.worldbank.org. 23 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Yaygın kullanımda ve tıpta sağlık, Dünya Sağlık Örgütüne göre, "yalnızca hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel, zihinsel ve sosyal açıdan tam bir iyilik halidir". Zaman içinde farklı amaçlar için çeşitli tanımlar kullanılmıştır. Sağlık, düzenli fiziksel egzersiz ve yeterli uyku gibi sağlıklı faaliyetlerin teşvik edilmesi ve sigara veya aşırı stres gibi sağlıksız faaliyetlerin veya durumların azaltılması veya bunlardan kaçınılması yoluyla teşvik edilebilir. Sağlığı etkileyen bazı faktörler, yüksek riskli bir davranışta bulunup bulunmama gibi bireysel seçimlerden kaynaklanırken diğerleri toplumun insanların gerekli sağlık hizmetlerini almasını kolaylaştıracak veya zorlaştıracak şekilde düzenlenmiş olması gibi yapısal nedenlerden kaynaklanmaktadır. Genetik bozukluklar gibi diğer faktörler ise hem bireysel hem de grup seçimlerinin ötesindedir.

<span class="mw-page-title-main">Hunlar</span> MS 4-6. yüzyıllar arasında Avrasyada yaşamış göçebe halk

Hunlar, MS 4-6. yüzyıllar arasında Orta Asya, Kafkaslar ve Doğu Avrupa'da yaşayan göçebe bir halktır. İlk olarak Volga'nın doğusunda, o zamanlar İskitya'nın bir parçası olan bir bölgede yaşadıkları tahmin edilmektedir. MS 370 yılına gelindiğinde Hunlar Volga bölgesine varmış ve 430 yılına gelindiğinde ise Avrupa'da kısa ömürlü de olsa geniş bir hakimiyet kurmuşlardır. Gotları ve Roma sınırları dışında yaşayan diğer birçok Cermen halkını fethetmiş ve diğerlerinin Roma topraklarına kaçmasına neden olmuştu. Hunlar, özellikle Attila döneminde Doğu Roma İmparatorluğu'na sık ve yıkıcı baskınlar yaptılar. 451'de Hunlar, Batı Roma eyaleti Galya'yı işgal ettiler ve burada Katalonya Tarlaları Savaşı'nda Romalılar ve Vizigotlardan oluşan birleşik bir orduyla savaştılar ve 452'de İtalya'yı işgal ettiler. 453'te Attila'nın ölümünden sonra Hunlar Roma için büyük bir tehdit olmaktan çıkmış ve Nedao Savaşı'ndan sonra imparatorluklarının çoğunu kaybetmişlerdir (454?). Hun isminin varyantları Kafkasya'da 8. yüzyılın başlarına kadar kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ölüm</span> yaşamsal fonksiyonların kalıcı olarak durması

Ölüm, bir organizmayı ayakta tutan tüm biyolojik işlevlerin geri döndürülemez bir şekilde sona ermesidir. Beyni olan organizmalar için ölüm, beyinsapı da dahil olmak üzere tüm beynin işlevinin geri döndürülemez bir şekilde sona ermesi olarak da tanımlanabilir ve beyin ölümü bazen ölümün yasal tanımı olarak kullanılır. Eski bir organizmanın kalıntıları normalde ölümden kısa bir süre sonra çürümeye başlar. Ölüm, önünde sonunda tüm organizmalarda meydana gelen kaçınılmaz bir süreçtir. Turritopsis dohrnii gibi bazı organizmalar biyolojik olarak ölümsüzdür. Ancak yine de yaşlanma dışında başka nedenlerle de ölebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Yaşam</span> biyolojik süreçler gösteren canlıların bir özelliği

Yaşam veya hayat sinyalizasyon ve kendi kendini idame ettirme süreçleri gibi biyolojik süreçlere sahip olan maddeyi, bu özelliklere sahip olmayan maddeden ayıran bir niteliktir ve büyüme, uyaranlara tepki verme, metabolizma, enerji dönüşümü ve üreme kapasitesi ile tanımlanır. Bitkiler, hayvanlar, mantarlar, protistler, arkealar ve bakteriler gibi çeşitli yaşam biçimleri mevcuttur. Biyoloji, yaşamı inceleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">İnsani Gelişme Endeksi</span> Yaşam beklentisi, eğitim ve gelir endekslerinin birleşik istatistiği

İnsani Gelişme Endeksi, Dünya'daki ülkeler için yaşam uzunluğu, okur yazar oranı, eğitim ve yaşam düzeyi doğrultusunda hazırlanan bir ölçümdür. İnsanların düzgün yaşaması, özellikle çocuk hakları için bir ölçün teşkil eder. Bu araştırma sonucunda bir ülkenin gelişmiş, gelişmekte olan ya da gelişmemiş bir ülke olduğu; bunun yanı sıra ekonomisindeki etkinin yaşam niteliği ne düzeyde etkilediğini gösterir. Dağılım ilk olarak 1990 yılında Pakistanlı ekonomist Mahbub ul Haq tarafından geliştirilmiştir ve 1993 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından yıllık Gelişme Raporu'nda sunulur.

İslam tıbbı, İslam peygamberi Muhammed dönemindeki geleneksel Arap tıbbından olduğu kadar, Eski Roma tıbbı Unani'den, Eski Hint tıbbı Ayurveda'dan ve Eski İran tıbbından etkilenmiştir.

<i>El-Kanun fit-Tıb</i> İbn-i Sinanın tıp kitabı

El-Kanun fi't-Tıb veya Latince ismiyle Canon medicinae, Batı'da Avicenna olarak da bilinen İbn-i Sina'nın 14 ciltlik tıp ansiklopedisidir. Arapça yazılmış olan eser 1025 yılında tamamlanmıştır. Eserin içeriği İbn-i Sina'nın kendi hekimlik deneyimlerine, Orta Çağ İslam tıbbına, antik Yunan hekim Galen'in yazılarına, antik Hint tıp geleneğinin hekimlerinden Suşruta ve Çaraka'ya ve antik Arap ve Pers tıp geleneklerine dayanmaktadır. Eser sıklıkla tıp tarihindeki en ünlü eserlerden birisi olarak adlandırılır. Eserin en eski bilinen nüshası 1052 tarihlidir ve Ağa Han koleksiyonunda yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Manuil</span> Bizans İmparatoru

I. Manuil Komninos, 1143-1180 yılları arasında tahtta kalan Bizans imparatorudur.

<span class="mw-page-title-main">İnsani Gelişme Endeksi'ne göre ülkeler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), yıllık İnsani Gelişme Raporunda 191 ülkenin İnsani Gelişme Endeksini (İGE) derliyor. Endeks, belirli bir ülkedeki sağlık, eğitim ve geliri, ülkeler arasında ve zaman içinde karşılaştırılabilir bir insani gelişme ölçüsü sağlamak için dikkate alır.

<span class="mw-page-title-main">Kardiyovasküler hastalık</span> kalp veya kan damarlarının hastalıkları

Kardiyovasküler hastalık, kalp veya kan damarlarının hastalıklarını içeren gruba verilen genel bir isimlendirmedir. Kardiyovasküler hastalık dolaşım sistemini etkileyen herhangi bir hastalığı tanımlar. Özellikle kalp hastalıkları, beyin ve böbrek damarlarını etkileyen hastalıklar ve periferik damar hastalıkları bu gruba girer. Kardiyovasküler hastalıklarının nedenleri çeşitlilik göstermesine rağmen en sık nedenler ateroskleroz ve / veya hipertansiyon olarak görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İslam'da kadın</span> İslam toplumlarında kadının yeri

Müslüman kadınların deneyimleri farklı toplumlarda ve aynı toplum içinde büyük farklılıklar gösterir. Ortak yönleri ise, hayatlarını değişen derecelerde etkileyen, aralarındaki geniş kültürel, sosyal ve ekonomik farklılıklar arasında köprü kurmaya hizmet edebilecek ortak bir kimlik veren İslam dinine bağlılıklarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Beklenen yaşam süresine göre ülkeler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste ülkelerin doğumda beklenen yaşam süresine göre sıralamasını içermektedir.

Patricia Crone, Danimarkalı-Amerikalı yazar, tarihçi ve oryantalist. 1994'ten beri İslam tarihi araştırmaları yapmaktadır. Lisans ve lisansüstü çalışmalarını Londra Üniversitesinde tamamlamıştır. 1977'de Oxford Üniversitesinde İslam Tarihi alanında öğretim görevlisi olmuştur. 1997'de Princeton İleri Araştırmalar Enstitüsünde profesör olmuştur. 11 Temmuz 2015'te ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ İslam dünyasında astronomi</span>

İslam astronomisi, özellikle İslam'ın Altın Çağı sırasında, İslam dünyasında yapılan astronomik gelişmeleri kapsar ve çoğunlukla Arapça yazılmış eserlerden oluşur. Bu gelişmeler özellikle Uzak Doğu ve Hindistan'da daha sonra Orta Doğu, Orta Asya, Endülüs ve Kuzey Afrika'da gerçekleşti. Orta Çağ İslam astronomisi, yabancı dildeki kaynakların özümsenmesi ve bu kaynakların birbiriyle benzeşmeyen unsurlarının İslami özelliklere sahip bir bilim yaratmak için birleştirilmesi gibi yönleri nedeniyle diğer İslami bilimlerin doğuşuyla paralellik gösterir. Bu kaynaklar özellikle Arapça diline tercüme edilmiş ve üzerine çalışmalar gerçekleştirilmiş Yunan, Sasani ve Hint eserlerinden oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ İskoçyası'nda kadınlar</span>

Orta Çağ İskoçyası'ndaki Kadınlar, 5. yüzyılda Kuzey Britanya'dan ayrılan Romalılar ile 16. yüzyılın başlarındaki Rönesans ve Reform hareketlerine kadar olan süreçte kadınların yaşamlarının ve toplumsal konumlarının tüm yönlerini yansıtır. Orta Çağ İskoçyası ataerkil bir toplumdu fakat ataerkilliğin pratikte tam olarak nasıl uygulandığını ayırt etmek zordur. Biyografileri hala günümüze kadar ulaşan kadınların büyük çoğunluğu İskoçya kraliyet ailesi üyesiydi. Bunlardan bazıları tarihteki önemli kişiler arasında yerini almıştır. Bu dönemde hüküm süren yalnızca tek bir İskoç Kraliçe vardı, taç giymemiş ve kısa bir hayat sürmüş olan Norveçli Prenses Margaret (1286-1290).

<span class="mw-page-title-main">HIV/AIDS pandemisi</span>

AIDS küresel bir pandemidir. 2014 yılı itibarıyla, dünyada yaklaşık 36.9 milyon insan HIV virüsüne sahiptir. 2012 yılında, yaklaşık 17.2 milyon erkek, 16.8 milyon kadın ve 3.4 milyon 15 yaşından küçük çocuk AIDS hastasıydı. 2010 yılında 1.8 milyon insan AIDS nedeniyle öldü, bu sayı 2005 yılında 2.2 milyondu. The Lancet'te yayınlanan bir raporda, 2015 Global Hastalık Yükü Çalışmasına göre HIV enfeksiyonunun 1997 yılında 3,3 milyon hastayla zirve noktasına eriştiğini tahmin ediyor. Bu sayı 1997 yılından 2005 yılına kadar hızla düşerek 2.5 milyona indi ancak 2005'ten 2015 yılına kadar sabit kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Vizigot Krallığı</span>

Vizigot Krallığı günümüzde güneybatı Fransa ile İber Yarımadası'nda 5. ile 8. yüzyıllar arasında yer alan bir krallıktır. Batı Roma İmparatorluğu'nun ardılı Cermen devletlerden biridir, başlangıçta Roma hükûmetinin güneybatı Galya'ya yerleştirdirdiği Kral Wallia yönetimindeki Vizigotlar tarafından Gallia Aquitania eyaletinde kurulmuş ve daha sonra tüm Hispania'ya fetih yoluyla genişlemiştir. Krallık, Hispanya'da Roma otoritesini yeniden kurma girişimleri sadece kısmen başarılı ve kısa ömürlü olan Doğu Roma veya Bizans İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını korumuştur.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ İslam matematiği</span> yaklaşık 622 ile 1600 yılları arasında İslam medeniyeti altında korunan ve geliştirilen matematiğin bütünü

İslam'ın Altın Çağı'nda matematik, özellikle 9. ve 10. yüzyıllarda, Yunan matematiği ve Hint matematiği üzerine inşa edilmiştir. Ondalık basamak-değer sisteminin ondalık kesirleri içerecek şekilde tam olarak geliştirilmesi, ilk sistematik cebir çalışması (Hârizmî tarafından yazılan Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap adlı eser ve geometri ve trigonometride önemli ilerlemeler kaydedilmiştir.

Aşağıda, bazı modern bilim insanları tarafından bir alanın kurucusu olarak tanımlanan Ortaçağ İslam medeniyetinin uluslararası alanda tanınan Müslüman alimlerinin bir listesi bulunmaktadır:

<span class="mw-page-title-main">Uzun ömür</span> insanların uzun yaşaması

Uzun yaşam, bir nüfusun özellikle uzun ömürlü üyelerine atıfta bulunabilirken, yaşam beklentisi istatistiksel olarak belirli bir yaşta kalan ortalama yıl sayısı olarak tanımlanır. Örneğin, bir nüfusun doğumda beklenen yaşam süresi, aynı yıl içinde doğan tüm insanların ortalama ölüm yaşıyla aynıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.