İçeriğe atla

Bekcan Rahmanov

Bekcan Rahmanov (Özbekçe: Bekjon Rahmonov; 1887-1929), yaygın olarak Molla Bekcan olarak bilinen, Özbek ve Sovyet devlet adamı, siyasi ve halk figürü, eğitimci, dilbilimci,[1] gazeteciydi. Harezm Cedid hareketinin ve Genç Hivanların en önde gelen isimlerinden biriydi.[2]

Erken dönem

1887'de Hiva Hanlığı'nın başkenti Hiva'da doğan Rakhmonov, Sünni İslami ve kısmen laik bir eğitim aldığı Hiva Medresesi'nden mezun oldu. 1912'de 26 yaşında İran üzerinden Osmanlı İmparatorluğu'na gitti, 1913'te İstanbul Üniversitesi'ne girdi. İstanbul'da bulunduğu süre içinde Cedid fikriyle tanışmış ve hareket içinde birçok dostluk ve bağlantı kurmuştur. 1918'de İstanbul'da eğitimini tamamlayarak Hiva'ya döndü. Yerli Özbekçe'ye ek olarak, Rakhmonov Türkmence, Farsça ve Türkçe bilmektedir. Hayatının ilerleyen yıllarında Rusça öğrendi.[3]

Siyasi kariyer

Hiva'ya döndükten sonra Rakhmonov, Hiva ve çevresinden Cedidlerle bir araya gelerek hareketlerine katıldı. Daha sonra Hiva'da monarşinin kaldırılması için savaşan Genç Hivanlara katıldı. Hivan Devrimi ve monarşinin kovulmasından sonra Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti kuruldu (KPSR). Rakhmonov, KPSR kurulduğunda oradaydı ve yeni devletin hazırlanmasına katıldı. KPSR'nin eski Hanlık topraklarında kurulmasından hemen sonra, Rakhmonov Eğitim Bakanı olarak atandı. 1921'de KPSR Merkez Devrimci Komitesi Başkanı oldu. 1920-1921'de aynı zamanda Cumhuriyet gazetesi Inqilob Quyoshi'nin (Devrim Güneşi) editörlüğünü yaptı. Onun çabaları sayesinde KPSR genelinde Özbek ve Türkmen dillerini Arapça-Farsça yazı sistemiyle öğreten birçok okul açıldı. 1921'de Orta Asya'daki ilk üniversitelerden biri olan Hiva Ulusal Üniversitesi'ni (şimdi Urgenç Devlet Üniversitesi) açtı.[4][5]

1925'te, Orta Asya'nın ulusal-bölgesel sınırlarının belirlenmesinden sonra, Rakhmonov, 1926'ya kadar çalıştığı Özbek SSR'sinin Harezm Eyaleti Eğitim Dairesi başkanı oldu. Ayrıca daha küçük görevlerde bulundu. Özbek ve Türkmen dillerinin kullanılmasını savundu, nüfusun kendi ana dillerinde eğitim görme haklarını savundu. Özbek halk müziği üzerine birçok eser yazdı ve halk müziği aletlerini çalabiliyordu. Cedid hareketinin aktif bir destekçisi olarak hâlâ onlarla yakın temas halindeydi.[6]

Ölüm

İnançları nedeniyle Rakhmonov'un birçok düşmanı vardı. 1929'da, Urgenç yakınlarındaki Amudarya Nehri üzerindeki bir gemide, SSCB'nin Ortak Devlet Siyasi Müdürlüğü çalışanları tarafından belirsiz koşullarda öldürüldü. 42 yaşındaydı. Cinayetinde, görüşleri ve inançları nedeniyle tarihçiler tarafından siyasi saik olduğu düşünülmektedir.

Kaynakça

  1. ^ İsmet Çetin; Ayşe Yücel (2002). Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı: bildiriler, 26-28 Mayıs 2000. T.C. Kültür Bakanlığı. ISBN 978-975-17-3060-2. 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  3. ^ Bekjon Ramonov - National Encyclopedia of Uzbekistan . - Tashkent, 2000-2005.
  4. ^ Validiy, Bўlinganni bўri er (Hotiralar), Tashkent, 1997.
  5. ^ M. Matkarimov, Khorezm Republic: Davlat Tuzilishi, Nozirllari wa Itisodi, Urgench, 1993.
  6. ^ - Bekjon Raxmonov (1887-1929)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkmenistan</span> Orta Asyada yer alan bir ülke

Türkmenistan, Orta Asya'da bağımsız bir Türk devletidir. Kuzeybatısında Kazakistan, kuzeyinde ve doğusunda Özbekistan, güneydoğusunda Afganistan, güneybatısında İran bulunan; batısında Hazar Denizi olan Ülkenin başkenti, aynı zamanda en gelişmiş şehri olan Aşkabat'tır. Ülkenin 7 milyon nüfusu ile Orta Asya cumhuriyetleri arasında nüfusu en düşük olan devlet Türkmenistan'dır. Ülkenin çoğunluğu ise Karakum Çölü'yle kaplıdır.

<span class="mw-page-title-main">Özbekler</span> Orta Asyada yaşayan bir Türk halkı

Özbekler, Batı Türkistan'da Harezm'den Fergana'ya kadar uzanan bölgede yaşayan ve Orta Asya'daki en kalabalık Türk halkıdır. Özbeklerle ilgili tarihî kaynaklarda "Türk" ve "Sart" şeklinde adlandırıldıkları da görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan</span> Orta Asyada bir ülke

Özbekistan, resmî adıyla Özbekistan Cumhuriyeti, Orta Asya'da bir ülkedir. Yedi bağımsız Türk devletinden biridir. Kuzeyde Kazakistan, kuzeydoğuda Kırgızistan, güneydoğuda Tacikistan, güneyde Afganistan ve güneybatıda Türkmenistan ile komşudur. Lihtenştayn ile birlikte sadece denize kıyısı olmayan ülkelere sınırı bulunan iki ülkeden biridir. Seküler ve üniter bir cumhuriyet olan Özbekistan 12 il ve bir özerk cumhuriyete (Karakalpakistan) ayrılmıştır. Başkenti Taşkent'tir. Ülke tarihî önemi ve stratejik konumu nedeniyle zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Halkın %85'i Özbekçe konuşur. Rusça, yönetimde ve ülkenin farklı etnik grupları arasında ortak dil olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Tacik ve Kazak azınlıklar bulunur. Ülkede İslam en yaygın dindir, bunu %5 ile Rus Ortodoksluğu takip eder. Müslümanların çoğu Hanefilik mezhebindendir.

<span class="mw-page-title-main">Türkmence</span> Türkmenistanın resmî dili olan Türk dili

Türkmence, çoğunluğu Türkmenistan'da yaşayan Türkmenlerin konuştuğu Türk dil ailesine bağlı Doğu Oğuz dili. Dil, Türkmenistan'daki yaklaşık 7 milyon konuşuru ile resmî dil olup, çevresindeki Afganistan ile İran'ın sınır bölgelerinde de konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Hokand Hanlığı</span> Türkistan coğrafyasında toprakları olmuş eski bir monarşi

Hokand Hanlığı,, bugünkü Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan ve Doğu Türkistan'ı da kapsayan bölgede 1709 ile 1876 yılları arasında hüküm sürmüş Mangıt-Ming Hanedanlığı. Buhara Hanlığı ve Hive Hanlığı ile birlikte Buhara Hanlıkları olarak anılmıştır. Başkenti Hokand olan hanlığın yönetimi içerisinde Tacikler, Özbekler, Kırgızlar, Kazaklar, Farslar, Kıpçaklar, Soğdlar, Uygurlar bulunmaktaydı. Yönettiği şehirler arasında; Hokand, Taşkent, Buhara, Semerkand, Margilan, Namangan, Fergana, Andican, Türkistan, Çimkent, Taraz(Talas), Bişkek, Oş, Zaferabad, İsfara, Aksu, Kaşgar, Hoten vb şehirler bulunmaktaydı.,

<span class="mw-page-title-main">Harezmşahlar Devleti</span> Orta Asyanın Harezm bölgesinde kurulu eski bir Türk devleti (1077–1231)

Harezmşahlar veya Harzemşahlar Devleti, Orta Asya'da Harezm bölgesinde Kutbeddin Muhammed Harezmşah tarafından kurulan Türk-İran geleneğine dayalı bir devlettir. Bu devlet, Anadolu Selçuklu Devleti ile 1230 yılında yapılan Yassıçemen Muharebesi sonucunda iyice zayıflamış, 1231 yılında Celaleddin Harezmşah'ın ölümü ile yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Altın Orda Devleti</span> Türk-Moğol hanlığı

Altın Orda, Altın Ordu Devleti, Uluğ Ulus veya Kıpçak Hanlığı bir Türk hanlığıdır. Cengiz Han ölmeden önce topraklarını oğulları arasında paylaştırmış ve Seyhun Irmağı ile Balkaş Gölü'nün batısındaki yerleri büyük oğlu Cuci Han'a vermişti. Cuci Han'ın küçük oğlu Batu Han, batıya doğru giriştiği seferlerle bu toprakları genişletti. Cuci'nin toprakları sonradan Batu Han ile ağabeyi Orda Han arasında paylaşıldı. Balkaş ile Aral gölleri arasındaki ve Seyhun Irmağı'nın güneyindeki yerler Orda'ya verildi. Harezm ve yeni alınan topraklarsa Batu'nun yönetimine bırakıldı. Orda'nın yönetimindeki doğu bölgesine Ak Orda, Batu'un yönetimindeki batı bölgesine de Gök Orda adı verildi. Gök Orda sonradan Altın Orda olarak adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan bayrağı</span> Ulusal bayrak

Özbekistan bayrağı, Özbekistan'ın resmî devlet bayrağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Harezm</span>

Harezm, Ceyhun Nehri'nin Aral Gölü'ne döküldüğü yerin her iki yanında yer alan tarihsel bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span> Sovyetler Birliğine bağlı özerk devlet

Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, diğer ismiyle Özbekistan SSC, 1917 Ekim Devrimi ile kurulan Sovyetler Birliği'ni oluşturan 15 cumhuriyetten biriydi. Cumhuriyet, 1924 yılında kuruldu. 1991 yılında Özbekistan Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığını ilan ederek Sovyetler Birliği'nden ayrıldı.

<span class="mw-page-title-main">Hive Hanlığı</span> Orta Asyada 1512-1920 yılları arasında var olmuş Özbek devleti

Hiva Hanlığı, günümüz Özbekistan, Türkmenistan ve Kazakistan sınırları içinde kalan bir alanda, 1512-1920 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan Özbek devleti. Buhara Hanlığı ve Hokand Hanlığı ile birlikte "Özbek üç hanlığı" olarak anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cuci</span>

Cuci, Cengiz Han'ın en büyük oğlu. Bazı kaynaklarda Cuci Han olarak geçse de Cengiz Han'dan önce öldüğü için hanedan, kardeşleri ve oğullarıyla sürmüştür, kendisi han olmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Türkistan İslam Konseyi</span>

Türkistan İslam Konseyi, 1917 yılında Mustafa Çokay önderliğinde Taşkentte düzenlenmiş ve Türk-Müslüman halkların katıldığı konsey. 1-11 Mayıs 1917 tarihlerinde Moskova'da yapılan Rusya Müslümanları Genel Kurultayı'na hazırlık mahiyetindedir.

<span class="mw-page-title-main">Ebu'l-Gazi Bahadır Han</span> Hive Hanlığı yapan bir han ve tarih yazarı (1603 - 1663)

Ebu'l-Gazi Bahadır Han ya da I. Ebül Gazi Bahadur Han, 1643-1663 yılları arasında Hive Hanlığı yapan bir han ve tarih yazarıdır. Han olmadan önce İran'da on yıl, çok iyi öğrenim görmüştür. Onun hükümü altında Hive altın çağını yaşamıştır. Önemli kaynak olan, Ana Asya'nın tarihi çağdaş bilgiyi içeren iki "Türkmen soyağacı" ve "Türk soyağacı" gibi kitap yazmıştır. Hive Hanları, Cengiz Han soyundan gelen Kıpçak Türkçesi konuşan Türk-Moğollardır.

<span class="mw-page-title-main">Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti</span>

Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti gelen baskının etkisiyle hanın tahttan feragat ederek Hive Hanlığı'nın halefi olarak 26 Nisan 1920 tarihinde Birinci Harzemşah Kurultay'ında (Meclis) kurulduğu ilan edildi ve 20 Ekim 1923 tarihinde Harezm Sosyalist Sovyet Cumhuriyeti'ne dönüştü.

<span class="mw-page-title-main">Hamza Hekimzade Niyazi</span>

Hamza Hekimzade Niyazi, Özbek şair, yazar ve edebi çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Türk-Moğol geleneği</span> 14. yüzyılda Asyada etnokültürel bir sentez

Türk-Moğol veya Türk-Moğol geleneği; 14. yüzyılda Asya'da, Altın Orda ve Çağatay Hanlığı'nın yönetici seçkinleri arasında ortaya çıkan bir etnokültürel sentezdi. Bu hanlıkların yöneticileri olan Moğol soyluları, sonunda fethettikleri ve yönettikleri Türk halklarına asimile oldular ve böylece Türk-Moğollar olarak bilinmeye başladılar. Bu seçkinler, Moğol siyasi ve yasal kurumlarını korurken yavaş yavaş önceki dinleri olan Tengricilik'den ayrılıp İslam'ı ve Türk dillerini benimsediler.

Şecere-i Terakime, Hiva Hanı ve tarihçi Ebu'l Gazi Bahadır Han tarafından 1659'da tamamlanan Çağatayca bir tarih eseridir.

Tacihan Taşmanovna Şadiyeva Stalin döneminde cinsiyet eşitsizliklerinin kaldırılmasına yönelik "Hücum" döneminde rol oynamış olan bir Sovyet-Özbek komünist eylemciydi. Çocuk evliliğinin kurbanı ve Fergana'da peçesini alenen çıkaran ilk ve en genç kadınlarından biri olarak, kadın kurtuluşunun lideri sıfatıyla yerel şöhrete sahip oldu. Komünist partinin aktif bir üyesi ve Yangi Yo'l kadın dergisinin editörü olmuştur. Ancak, Mart 1938'de Büyük Arınma sırasında tutuklanması ve ardından Magadan çalışma kampında hapsedilmesi nedeniyle durumu göreceli olarak belirsizliğe düştü. Sonunda, Stalin'in ölümünden sonra serbest bırakıldı ve rehabilite edildi, ödülleri ona geri verildi ve parti üyeliği eski haline getirildi. Daha sonra başkanlık yaptığı bir kolektif çiftliğin gelişimine nezaret etti ve ölümünden sonra onuruna onun adı verildi.

<span class="mw-page-title-main">Karakalpak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bayrağı</span>

Karakalpak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bayrağı 1954 yılında Karakalpak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti hükûmeti tarafından kabul edildi. Bayrak, Özbek Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin bayrağıyla aynıdır. Eski Karakalpak ÖSSC'nin 1934'ten 1992'de dağılmasına kadar kendi bayrağı vardı ve Özbek SSC'ninkine benzer şekilde gelişti. Bayrağın temel tasarımı her zaman üzerinde yazı bulunan kırmızı bir kumaştı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.