Behzat Butak
Behzat Hâki Butak | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 16 Ekim 1889 Bursa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 26 Ekim 1963 (74 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Meslek | Tiyatro ve sinema oyuncusu, para koleksiyoneri |
| Etkin yıllar | 1917-1963 |
Behzat Hâki Butak (16 Ekim 1889, Bursa - 26 Ekim 1963, İstanbul),[1] Türk tiyatro oyuncusuydu.
Cumhuriyet döneminde Türk tiyatrosunun en önemli isimlerinden birisi olan sanatçı, tiyatro çevrelerinde “Büyük Behzad” veya “Baba Behzad” olarak tanındı. Darülbedayi Osmani’nin (Şehir Tiyatroları) ilk katılımcılarından biri idi. Bu kurumda oyuncu, yönetmen, yönetici, dekoratör, turne düzenleyicisi, mâlî koordinatör olarak hizmet verdi.[2] Kayseri Gülleri başlıklı oyundaki Bodos Ağa rolü ile ünlendi. Tiyatroculuğunun yanı sıra 36 filmde çeşitli roller alarak sinema oyunculuğu yaptı.
Eski para koleksiyonu yapan sanatçı, Türk nümismatik tarihi açısından önemli isimler arasında yer alır.
Hayatı
1889[3] yılında Bursa'da doğdu. Babası Bursa Islahhanesi Başkâtibi Halil Hâki Bey idi. Tiyatroyla ilk karşılaşması Mihaliç'e gelen "Gavril Tiyatro ve Cambaz Kumpanyası"nı seyretmesiyle oldu.[4]
1906'da babasının ölümü üzerine İstanbul'a giderek Mercan İdadisi'ne girdi. Namık Kemal'in yapıtlarını getirdiği için okuldan uzaklaştırılınca[5] ve Ticaret Okulu'na geçti. Resim ve tiyatroya ilgi duyuyordu. Hem ressam, hem de orta oyuncusu olan Ressam Muazzez'den resim Vahram Papazyan'dan oyunculuk dersleri aldı.
1908 Temmuz’unda amatör bir orta oyunu temsiline çıkarak tiyatro yaşamına ayak bastı. Hayatının ilk rolü: “Kavuklu arkası” idi.[3] Ardından Muazzez'in kurduğu "Sahne-i heves" adlı toplulukla profesyonel oldu. Aynı yıl Sanayi-i Nefise Mektebi'ne girerek orada bir tiyatro meydana getirdi. Şehzadebaşı'nda Letafet Apartmanı karşısında "Osmanağa" tiyatrosunda Victor Hugo'dan çevrilen "Ancelo Mari Piyer" piyesini oynadılar. Seyirci bulamayan grup dağılmak zorunda kaldı.[4]
1909 yılında Hariciye Nezareti Behzat'ın da içinde bulunduğu dört kişilik bir öğrenci grubunu, elektrik mühendisliği eğitimi için İtalya'ya gönderdi. Ancak gittikleri fabrika grevde olduğundan eğitim göremediler. Behzat, iki aylık süre içinde Roma ve Napoli’deki tiyatroları inceledi.
İstanbul’a dönüşünde "Darüttemsili Osmani” grubunda yer aldı. Fazıl Reşit ve Aktör Hüseyin Kâni Bey'in yazdıkları "Ramses" piyesinde "Kahin" rolünü oynadı. Abdürrezzak Abdi Efendi'den Tulûat tekniklerini öğrendi. Ardından Şark Dram Kumpanyası’na girdi. 1910'da Otello Kâmil ve Komik Ali Rıza Efendi'nin de bulunduğu bir toplulukla Karadeniz turnesine çıktı, ancak Giresun'da saldırıya uğradı ve canını kurtarabilmek için gizlice bir gemiye binip İstanbul'a kaçtı.[5]
1912’de çıkan Balkan Harbi’ne gönüllü katıldı. Döndüğünde çeşitli tiyatro topluluklarında kısa süreli çalıştı. Bir oyunu oynamaya giderken Mahmud Şevket Paşa'nın suikast anını gördü.
Sigmund Weinberg'ün talebi üzerine 1914'te başlanan Himmet Ağa'nın İzdivacı filminde rol aldı. Aynı yıl Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk konservatuvarı olan Darülbedâyi'nin kurulması üzerine sınavlara girip kazandı. Ancak I. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine savaşa gönüllü katıldı. Çanakkale cephesi’nde savaştı ve kolundan yaralandı.
Mütarekeden sonra yeniden Darülbedâyi çalışmalarına katıldı. “Kayseri Gülleri” oyunundaki “Bodos Ağa” rolü ile büyük ün kazandı.[3] 1920 de Raşit Rıza Samako ve İbnürrefik Ahmet Sekizinci'in kurdukları "Yeni Sahne''ye geçti. Raşit Rıza'nın kurduğu ''Türk Tiyatrosu''nda çalıştı. 1923 yılında tekrar Darülbedayi'ye döndü. Bu süreç içerisinde Ahmet Fehim, Galip Arcan, M. Kemal Küçük, Vasfi Rıza Zobu ve Bedia Muvahhit gibi isimlerle aynı sahneyi paylaştı. Ardından uzunca bir süre Muhsin Ertuğrul'la beraber çalıştı. Ertuğrul, anılarında kendisi için “Ne yaparsa yapsın, yapılması gerekenin en iyisini yapmıştır ve yapacaktır, sahne dışındaki yaşamında da her yaptığı işi kılı kırk yararcasına inceleyerek başarırdı'' demiştir.
1928 de Darülbedayi'e dönen sanatçı hayatının sonuna kadar bu kurumda çalışıp, değişik karakterleri canlandırdı. "Pinti" piyesindeki "Yahudi Azarya", "Venedikli Tâcir"deki "Şaylok" ve nihayet "Mum Söndü"deki "Şetaret Bacı" sanat hayatının en unutulmaz rolleri oldu.
Savaştan sonra Himmet Ağa'nın İzdivacı filmi ile yeniden kamera önüne geçen sanatçı; Leblebici Horhor filmi ile ününe ün kattı.
Sedef kakmacılığından, cilt tezhibine, mozaikçilikten çiniciliğe kadar pek çok sanat dalına ilgi ve yeteneği vardı.[3] Bir süre Beyoğlu'ndaki Butak Pastanesi'ni işletti.[2] Para koleksiyonerliği yapan sanatçı, Türk nümismatik tarihi açısından önemli isimler arasında yer alır.[6] Zahir Güvemli'nin aracılığıyla “Resimli Türk Paraları" (1947) isminde Nümizmatik bir kitap yayımlamıştır.
Son olarak 1960 yılında Tepebaşı Dram Tiyatrosu’nda Aydın Gün’ün kurduğu İstanbul Operası’nda sözlü rol aldı.[2] 1962’de Yıldız Kenter ile birlikte İlhan İskender Tiyatro Ödülü’nü kazandı.[7] 1963 yılında hayatını kaybetti. Suat Taşer ölümünden sonra Cumhuriyet gazetesindeki köşe yazısında “Aktörün ölümü yıldız kaymasına ne kadar benziyor! Kayma sırasında hızla uzanan ışıktan bir yol, sonra hemen ardından, hiçbir şey olmamış gibi kopkoyu, zifiri bir karanlık... ” diye yazıyordu.[8]
Filmografisi
| Yıl | İsim | Rol | Notlar |
|---|---|---|---|
| 1917 | Bican Efendi Vekilharç | ||
| 1918 | Himmet Ağa'nın İzdivacı | ||
| 1919 | Mürebbiye | Tosun Ağa | |
| 1921 | Bican Efendi'nin Rüyası | ||
| 1921 | Bican Efendi Mektep Hocası | ||
| 1922 | Boğaziçi Esrarı / Nur Baba | ||
| 1922 | İstanbul'da Bir Facia-i Aşk | ||
| 1923 | Leblebici Horhor | Leblebici Horhor | |
| 1923 | Ateşten Gömlek | ||
| 1924 | Sözde Kızlar | ||
| 1928 | Ankara Postası | ||
| 1929 | Kaçakçılar | ||
| 1931 | İstanbul Sokaklarında | ||
| 1932 | Bir Millet Uyanıyor | ||
| 1933 | Leblebici Horhor Ağa | ||
| 1933 | Karım Beni Aldatırsa | ||
| 1934 | Aysel Bataklı Damın Kızı | ||
| 1938 | Aynaroz Kadısı | ||
| 1939 | Allahın Cenneti | ||
| 1941 | Kahveci Güzeli | ||
| 1942 | Kıskanç | ||
| 1945 | Yayla Kartalı | ||
| 1946 | Kızılırmak-Karakoyun | ||
| 1946 | Domaniç Yolcusu / Unutulan Sır | ||
| 1946 | Sonsuz Acı | ||
| 1948 | Harmankaya | ||
| 1950 | Zülfikârın Gölgesinde | ||
| 1951 | İstanbul Kan Ağlarken | ||
| 1952 | Yavuz Sultan Selim Ağlıyor | ||
| 1954 | Paydos | ||
| 1954 | Bozkurt Obası | ||
| 1955 | Son Beste | Mustafa | |
| 1959 | Ölmeyen Aşk | ||
| 1962 | Billur Köşk | ||
| 1963 | Bahçevan | Tahir Baba |
Kaynakça
- ^ "50 yıl önce "Baba Behzat"ı kaybettik". Atlas Tarih, 22. sayı.
- ^ a b c Tansu Bele, Tiyatromuzun Behzad Baba’sını Saygıyla Anıyoruz, Sanathayati.tv 06.10.2014[]
- ^ a b c d "Vasfi Rıza Zobu, Türk Tiyatrosu'ndan Portreler:Büyük Behzad, Türk Tiyatrosu dergisi" (PDF). 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ağustos 2015.
- ^ a b "Tiyatronun Behzat Baba'sı, Tiyatromuzesi.org sitesi, Erişim tarihi:15.08.2015". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2015.
- ^ a b "Butak,Behzat Hâki, Bursa Gazeteciler Cemiyeti web sitesi, Erişim tarihi:15.08.2015". 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2015.
- ^ "Paranın Tarihi, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü web sitesi, Erişim tarihi:15.08.2015". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2015.
- ^ "İlhan İskender ödülünü Yıldız Kenter ve Behzat Butak kazandı, Ses dergisi, 1962". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2015.
- ^ ŞAHİN, Hilmi Zafer (Per, 08/24/2023 - 10:06). "Dolu dolu bir yaşam: Behzat Haki Butak". www.istdergi.com. 25 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2024. Tarih değerini gözden geçirin:
|tarih=(yardım)
Dış bağlantılar
- IMDb'de Behzat Butak
