İçeriğe atla

Bedreddin Lülü

Bedreddin Lülü
Bedreddin Lülü, Abu al -Feraj al-Isfahani'nin Kitāb al-Aghānī'sinden (Feyzullah Kütüphanesi No. 1566, İstanbul) el yazması illüstrasyon. Türk elbisesi giyiyor ve țirāz bandolarında adıyla anılıyor.[1]
Musul Emiri
Görev süresi
1234-1259
Kişisel bilgiler
Ölüm 1259
Milliyeti Ermeni
Dini İslam

Bedreddin Lülü (Arapça: بَدْر الدِّين لُؤْلُؤ) (ö. 1259) (Lülü adı 'İnci' anlamına gelir, köle kökenli olduğunun göstergesidir), Nasır ad-Din Mahmud'un ölümünün ardından 1234'ten 1259'a kadar çeşitli kapasitelerde hüküm sürdüğü Musul'un Zengi emirlerinin halefiydi. Köleliği aşan ve kendi başına bir emir olan ilk memlûktü ve Bahrî Memlûkler'inin yirmi yıl içinde Mısır saltanatına yükselişinin habercisiydi. Çeşitli zamanlarda Eyyûbî, Anadolu Selçuklu Devleti ve Moğol derebeylerini tanıyan daha büyük komşu güçlere bir dizi taktik teslimiyet yoluyla El Cezire'nin kontrolünü korudu. Moğollara teslim olması, Musul'u Mezopotamya'daki diğer yerleşim yerlerinin yaşadığı yıkımdan kurtardı.

İktidara yükselmesi

Bedreddin Lülü Sikkesi, Musul, 1210–1259. British Museum

Lülü, İslam'a geçen bir Ermeni[2] ve Zengi hükümdarı I. Nureddin Arslan Şah'ın evinde azat edilmiş bir kölesiydi. Bir yönetici olarak yetenekleriyle tanınan atabeg rütbesine yükseldi ve 1211'den sonra Musul'un ardışık çocuk hükümdarları II. Nureddin Arslan Şah ve küçük kardeşi Nasıreddin Mahmud'un atabeyliğine atandı. Her iki hükümdar da Erbil Emiri Gökböri'nin torunlarıydı ve bu muhtemelen onunla Lülü arasındaki düşmanlığı açıklıyor. 1226'da Gökböri, Şamlı Muazzam ile ittifak halinde Musul'a saldırdı. Bu askeri baskı sonucunda Lülü, Muazzam'a boyun eğmek zorunda kaldı. Musul'un son Zengi hükümdarı olan Nasıreddin Mahmud, Gökböri'nin ölümünden kısa bir süre sonra kayıtlardan kaybolur. Lülü tarafından boğularak veya aç bırakılarak öldürüldü ve katili daha sonra resmen Musul'da kendi başına hüküm sürmeye başladı.[3][4]

Amadiya Ulu Camii'nin ahşap kapısı (13. yüzyıl); yazıtta, mutlu padişah ve merhametli kral olan padişah Bedreddin bin Lülü bin Abdullah yazar.

Musul Hükümdarı

1234'te Lülü kendi adına ilk madeni paraları bastı. Gasp etmesinin ardından, Musul hükümdarı olarak yeni konumu, kendisine el-Melik al-Rahim (Merhametli Kral) övgü adını veren Abbasi Halifesi Müstansır tarafından tanındı. Saltanatı sırasında, diğer yerel şehzadelerle olan anlaşmazlıklarında birbirini izleyen Eyyûbî hükümdarlarının yanında yer aldı. 1237'de Lülü, Harezmşahların eski ordusu tarafından savaşta yenildi ve kampı tamamen yağmalandı. Lülü, topraklarında Yezîdîler ile çatışma halindeydi, 1254'te bir Yezidi lideri, Hasan bin Adi ve 200 müritinin idam edilmesini emretti. Mezopotamya'nın Moğollar tarafından kesin işgalinden kısa bir süre sonra öldü.[5][6]

Lülü kendi bölgesinde kapsamlı bir şekilde inşa etti, Musul'un tahkimatlarını geliştirdi, düzeneğini taşıyan Sincar Kapısı 20. yüzyıla kadar ayakta kaldı ve dini yapılar ve kervansaraylar inşa etti. İmam Yahya (1239) ve Evnüddin'in (1248) türbelerini yaptırdı. Kara Saray (1233-1259) olarak bilinen saray kompleksinin kalıntıları 1980'lere kadar görülebiliyordu.[7]

Ailesi

  • Bedreddin Lülü'nün oğlu İsmail bin Lülü, Musul'u sadece üç yıl (1259 - 1262) yönetti ve şehri Moğollar ele geçirdi.[8]
  • Lülü'nün bir kızı, Şecerüddür'dan sonra ikinci eşi olarak Aybeg ile nişanlandı. Ancak nikah gerçekleşemeden Aybeg öldürülmüştür.

Kaynakça

Özel
  1. ^ Flood, Finbarr Barry (2017). A Turk in the Dukhang? Comparative Perspectives on Elite Dress in Medieval Ladakh and the Caucasus. Austrian Academy of Science Press. s. 231 & 246. 31 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023. 
  2. ^ Islamic art and architecture 650-1250 By Richard Ettinghausen, Oleg Grabar, Marilyn Jenkins, pg, 134
  3. ^ Gibb, pp. 700-701
  4. ^ Patton, pp.152-155
  5. ^ Kreyenbroek and Rashow, p. 4
  6. ^ Bloom and Blair (eds.), pp. 249, 499
  7. ^ Bloom and Blair (eds.), p. 249
  8. ^ Spengler and Sayles, p. 140
Genel
  • Bloom, J.M. and Blair, S.S. (eds.) (2009) The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture, Volume I: Abarquh to Dawlat Qatar, Oxford University Press, Oxford
  • Gibb, H.A.R. (1969) [1962]. "The Aiyubids". Setton, Kenneth M.; Wolff, Robert Lee; Hazard, Harry W. (Ed.). A History of the Crusades, Volume II: The Later Crusades, 1189–1311 (İngilizce) (İkinci bas.). Madison, Milwaukee ve Londra: University of Wisconsin Press. ss. 693–714. ISBN 0-299-04844-6. 
  • Kreyenbroek, P.G. and Rashow, K.J. (2005) God and Sheik Adi are Perfect, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden
  • Patton, D. (1988) Ibn al-Sāʿi's Account of the Last of the Zangids, Zeitschrift der Deutschen, Morgenländischen Gesellschaft, Vol. 138, No. 1, pp. 148–158, Harrassowitz Verlag Stable URL: https://www.jstor.org/stable/43377738 25 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [1]
  • Spengler, W.F. and Sayles, W.G. (1992) Turkoman Figural Bronze Coins and Their Iconography: The Artuquids, Clio's Cabinet, Lodi

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Memlûk Devleti</span> Geç dönem Orta Çağda Mısır ve Suriyede hüküm sürmüş olan bir devlet (1250–1517)

Memlûk Devleti resmî adıyla ed-Devletü't-Türkiyye, Eyyûbîlerin çöküşü ile Osmanlı İmparatorluğu'nun Mısır'ı ele geçirmesi arasında geçen üç yüzyıla yakın zaman diliminde Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş olan devlet. Memlûk Devleti'ni 1250 ve 1382 yılları arasında kurucu aile Bahrî Memlûkler idare etmiş, 1517 yılına kadar ise Burcî Memlûkler yönetimi ele almıştır. Tarihyazınında devlet bu iki hâne başlıkları altında incelenmiş olup Bahrî Memlûklerin Türk kökenli olması dolayısıyla bu devirde yöneticiler daha çok Türklerden oluşurken daha sonraki dönemde Çerkesler asıl unsur olmuşlardır. Tarihçiler arasında; Memlûk devletinin Türk sultanlar döneminde askeri ve siyasi olarak doruğa ulaştığı, ardından ise Çerkesler döneminde uzun süreli bir gerileme dönemine girdiğine dair evrensel bir fikir birliği vardır.

<span class="mw-page-title-main">I. Baybars</span> 1260-1277 arasında Memlûk Devleti sultânı

I. Baybars ya da tam künyesiyle el-Melikü'z-Zâhir Rüknüddîn Baybars el-Bundukdârî, Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş Kıpçak asıllı Memlûk Devleti sultanıdır. Baybars, muhtemelen 15 yaşında köle olarak satın alınıp bir memlûk olarak yetiştirilmiş, yeteneği sayesinde hızla terfi ederek emirliğe kadar yükselmiştir. Mansure Muharebesi ve Ayn Calut Muharebesi'ni başarılı sevk ve idaresiyle bu muharebelerin kazanılmasında başrol oynamış ve ün kazanmıştır. Mısır Eyyûbî sultanı Turanşah'ı bir suikastla öldürmesinden sonra Kutuz sultan olmuş, Baybars çeşitli nedenlerle onu da öldürerek Memluk Sultanlığı hükümdarı olmuştur. Devletin gerçek anlamda kurucusu olarak kabul edilir. Pek çok Haçlı kalesini ve kentini ele geçirmiş, Levant'daki Haçlı varlığını birkaç sahil kentine kadar daraltmış, İlhanlılar'ın Kuzey Suriye'deki varlığına son vermiştir. Anadolu Selçuklu Devleti'ni İlhanlı işgalinden kurtarmak için Anadolu'ya bir sefer düzenlemiş olmasına rağmen Anadolu Selçuklu yöneticilerinden vadedilen desteği göremeyince ülkesine geri dönmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Krallığı</span> Orta Çağda kurulmuş Gürcü krallığı

Gürcistan Krallığı ya da Gürcü İmparatorluğu, Orta Çağ'da kurulmuş olan Gürcü devleti. Gürcistan pek çok alanda, Altın Çağ olarak adlandırılan dönemi bu krallık zamanında yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çift başlı kartal</span> Güç, soyluluk, kötü güçlerden arınma gibi kavramları temsil eden bir figür

Çift başlı kartal, arma bilimi ve bayrakbilim'de imparatorluklar ile ilişkilendirilmiş bir semboldür. Modern dönemde kullanılan sembollerin çoğu Bizans İmparatorluğu döneminde hüküm sürmüş Paleologos Hanedanı arması ile bağlantılıdır. Kutsal Roma İmparatorluğu ve diğer Ortodoks beyliklerinde kullanılmaya başlayan bu semboller Yeni Çağ döneminde kabul edilip günümüze kadar gelmeyi sürdürdü. Bunun yanında Aquila adı verilen tek başlı kartal ve üç başlı kartal formları da kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">Artuklu Beyliği</span> Güneydoğu Anadoluda hüküm sürmüş bir Türk beyliği (1102–1409)

Artuklu Beyliği ya da diğer adıyla Artuklular, Harput, Mardin ve Hasankeyf bölgelerinde 1102-1409 yılları arasında hüküm sürmüş bir Oğuz Türkmen beyliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Zengîler</span>

Zengîler, 12. ve 13. yüzyıllarda Mezopotamya ve Suriye'de hüküm sürmüş Türk devletidir. İlk hükümdarı İmâdüddin Zengî'dir.

<span class="mw-page-title-main">İldenizliler</span> Azerbaycanda Kurulmuş Bir Türk Atabeyliği

Eldenizler, ayrıca Eldegezler, İldenizliler veya Azerbaycan Atabeyleri [Azerice: Eldənizlər] - 1136-1225'te Azerbaycan'ı, Doğu Anadolu'yu, Kuzey Irak'ı, İran'ı ve Cibal'ı yöneten tarihi bir devlet. Hanedanlığın kuruluşu Kıpçak asıllı Şemseddin İldeniz ile bağlantılıdır. Böylece Arran'ı Sultan Mesud'dan ikta olarak alan Eldeniz, gücünü kısa sürede tüm Azerbaycan'a yaydı. Eldeniz, oğulluğu Arslanşah'ı 1160 yılında hükümdar yaptıktan sonra Irak Selçuklu Devleti'nde fiilen iktidarı ele geçirdi. Şemseddin İldeniz döneminde Azerbaycan atabeylerinin toprakları Arran, Azerbaycan, Şirvan, Cibal, Hemedan, Gilan, Mazenderan, İsfahan, Rey, Musul, Kirman, Fars, Huzistan, Ahlat, Erzurum ve Meraga topraklarını içeriyordu.

Muizzuddin El-Mansur Aybeg, Mısır Memlûk Sultanlığı'nın kurucusu ve ilk sultanı olan Türkmen kökenli hükümdar. 1250 ve 1257 yılları arasında hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Song Hanedanı</span>

Song İmparatorluğu, Song Hanedanı ya da kısaca Song, 960'tan 1279'a kadar Çin'i yöneten hanedandır. Hanedan, Sonraki Zhou Hanedanı'nın verasetini gasp eden ve On Krallık'ın geri kalanını fetheden, Beş Hanedan On Krallık dönemini sona erdiren Taizu tarafından kuruldu. Song, kuzey Çin'deki çağdaş Liao, Batı Şia ve Kin hanedanlarıyla sık sık çatışırdı. Song, Kin Hanedanı'nın saldırılarının ardından Güney Çin'e çekildikten sonra sonunda Moğol İmparatorluğu'na bağlı Yuan Hanedanı tarafından fethedildi.

<span class="mw-page-title-main">Şecerüddür</span> Memlûk Sultanlığının ilk hükümdarı

Şecerüddür, Memlûk Sultanlığı'nın ilk hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">I. Amalrik</span> 1163–1174 yılları arasındaki Kudüs kralı

I. Amalrik, 1162–1174 arasında Kudüs kralı.

<span class="mw-page-title-main">Câmiu't-Tevârîh</span>

Câmiu't-Tevârîh, Mahmud Gazan'dan, Moğollar ve onların hanedanlığını, sonraları Âdem'den Reşîdüddîn Hemedanî’nin yaşadığı döneme kadar olan tüm tarihi kayıtları içeren bir kitaptır.

<span class="mw-page-title-main">İlgazi Bey</span>

İlgazi Bey veya tam ismiyle Necmeddin İlgazi bin Artuk, Türk asker ve yönetici.

<span class="mw-page-title-main">IX. Louis</span> 1226-1270 arasında Fransa kralı olarak görev alan Fransız soylu (1214-1270)

IX. Louis, Capet Hanedanı üyesi olan 9. Fransa Kralıdır. Fransa Kralı VIII. Louis ile Kastilyalı Blanche'in oğludur. Kasım 1226 – 1237 döneminde babasının Fransa Kralı olmasından sonra Artois Kontluğu'na geçmiş ve kendisi 1226'da Fransa Kralı oluncaya bu unvanı taşımıştır. 1226'da babası VIII. Louis'nin ölümü üzerine henüz 12 yaşındayken Fransa Kralı olmuş ve 1270'te Tunus'ta Sekizinci Haçlı seferini yapmakta iken ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Bağdat Kuşatması (1258)</span> Hülâgû Han komutasındaki Moğol ordusunun Abbâsîlerin başkenti Bağdatı kuşatması ve yağmalaması

Bağdat Kuşatması, Büyük Moğol Hanı Mengü Han'ın emriyle Hülagû Han'ın komutası altında birleşen Moğol ordularının, Abbâsî Halifeliğinin başkenti Bağdat'ı almak için yaptıkları başarılı kuşatmadır. Bu kuşatma sonunda başkent Moğollar tarafında ele geçirilerek istila edilmiş, yağmalanmış ve tahrip edilmiştir. Moğol askerleri 7 gün boyunca şehirde bulunanları öldürmüştür. 200 bin ila 1 milyon arasında Bağdatlı'nın öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Abbâsî Halifeliği de bu saldırı sonrası yok edilmiştir. Son Abbasi halifesi Müstasım, kanının dökülmesinin uğursuzluk getireceğine inanılarak oğullarıyla beraber bir halıya sarılmış ve ölene kadar atlar tarafından çiğnenmiştir. Şehrin yakılıp yıkılmasından ve halifenin öldürülmesinden dolayı Bağdat, İslam dünyasındaki kültür merkezi özelliğini kaybetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kamil bin Adil</span> Eyyûbiler Devletinin Mısır Sultanı

Kamil bin Âdil (Arapça: "الملك الكامل" محمد بن سيف الدين أحمد" 1218-1238 döneminde dördüncü Eyyubiler Mısır Sultanı olarak, 1237-1238 yılları arası ise sekizinci Eyyubiler Suriye Sultanı olarak hüküm sürdü. Melik Kâmil feraseti ve siyasetteki ustalığıyla kardeşleri arasında temayüz etmiş, zekâsını ve dürüstlüğünü fark eden babası tarafından veliaht tayin edilmiştir. Sultan Adil henüz sağlığında ülkeyi oğulları arasında bölüştürmüş, Bilädü'şâm bölgesindeki Eyyübi topraklarını Melik Muazzam İsa'ya; Cezire'nin bir kısmını, Meyyafärikîn, Ahlât ve civar bölgelerini Melik Eşref Musa'ya; Ruha'yı Şihäbüddin Gâzi'ye; Caber Kalesi'ni Hafız Arslanşah'a, Mısır'ı ise Melik Kâmil'e bırakmıştır. Yemen ve Mekke, Mısır, Suriye, Anadolu ve el-Cezîre gibi çok geniş bir alanda hâkimiyet kurmayı başaran el-Melikü'l-Kâmil Mekke'de okunan bir hutbede “sultânü’l-kıbleteyn, rabbü’l-alâmeteyn, hâdimü’l-haremeyni’ş-şerîfeyn, Halîlü emîri’l-mü’minîn” lakaplarıyla anılmış ondan fazla hükümdar tarafından metbû tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Memlûk Hanedanı (Delhi)</span>

Memlûk Hanedanı, Delhi Sultanlığı'nı 1206-1290 yılları arasında yöneten ilk hanedan. Delhi Sultanlığı'nı 1526'ya kadar birbirinden bağımsız beş hanedan yönetti. Memlük hanedanı kurulmadan önce Kutbüddin Aybeg, Gurlular'ın bir komutanı olarak 1192'den 1206'ya kadar görev yaptı. Bu dönemde, Ganj ovasına akınlar düzenledi ve yeni bölgeleri hakimiyet altına aldı.

<span class="mw-page-title-main">Meyyâfârikîn Kuşatması</span>

Meyyâfârikîn Kuşatması, Moğolların son Eyyubi hükümdarı Kâmil Muhammed'e karşı Meyyāfāriqīn şehrinde 1259 ile 1260 yılları arasında yaptığı kuşatmadır. Meyyâfârikîn Kuşatması, 1258 Bağdat Kuşatması'nı yakından takip etti ve Moğolların Suriye'deki seferlerinin başlangıcı oldu.

<span class="mw-page-title-main">Nâsırüddin Mahmud</span>

Nasreddin Mahmud, 1219'dan 1234'e kadar Musul'un Zengid Emiriydi. Kardeşi II. Nureddin Arslan Şah'ın halefiydi ve tahta çıktığında sadece üç yaşındaydı. Musul'un son Zengi hükümdarıydı ve Musul atabegi Bedireddin Lülü'nün kontrolündeydi. Bedireddin Lülü'nün, genç hükümdara suikast düzenlemiş olabileceği düşünülüyor. Lülü daha sonra Musul'u kendi başına yönetmeye başladı.

Bu, Irak'ın Musul şehrinin yöneticilerinin listesidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.