İçeriğe atla

Bediüzzaman Mirza

Bediüzzaman Mirza (1469 - 12 Ağustos 1515), Herat'ta Timurlar Devleti hükümdarı Hüseyin Baykara'nın oğlu ve son Timurlular Devleti hükümdarı.

Hüseyin Baykara 1457'de Horasan'da ortaya çıkan karmaşık durumda uzun süren bir dönem biraz istikrar kazandırmak için büyük çabalar harcadıktan sonra 1469'da Horasan'ın merkezi Herat'ı eline geçirerek tüm Horasan'da tek Timurlar Devleti kurarak bu devlet hükümdarı olmuştu. Fakat 1490'lı yıllarda kendi oğullarının giderek bağımsız bir tutuma yönelmesi bu devletin egemenliğini sarsmaya başladı. Sultan Hüseyin Baykara büyük oğlu Bediüzzaman Mirza'yı (modern Gurgan'da bulunan) Asterabad valiliğinden alıp onu Belh valisi yaptı. Fakat Hüseyin Baykara torunu ve Bediüzzaman Mirza'nın oğlu olan Muhammad Mumin'i geleneklere göre Asterabad valisi yapması beklenmekte iken bu atanma yapılmadı. Bundan gocunan Bediüzzaman Mirza 1490'da babasına karşı bir ayaklanma çıkarttı. Ama Bediüzzaman Mirza'nin bu ayaklanması da başarısız kaldı ve ayaklanma bastırıldı. Fakat aynı zamanda oğlu Muhammad Mumin Herat'ta tutuklu olarak hapiste idi ve dedesi Hüseyin Baykara emri ile idam edildi. Bundan sonra Hüseyin Baykara ile oğlu Bediüzzaman Mirza arasında bir barış anlaşması imzalandı ama baba-oğul arasındaki gerginlik ve husumet devam etti, Hatta 1499'da Bediüzzaman Mirza Herat'a saldırıp kaleyi kuşattı.

1506;da Hüseyin Baykara öldükten sonra Herat merkezli Timurlar Devleti hükümdarlığı onun en büyük yaşayan oğlu olan Bediüzzaman Mirza'ya geçti. Bediüzzaman Mirza Herat'taki Timurlar Devleti hükümdarı oldu. Fakat Bediüzzaman Mirza'nın küçük kardeşi olan Muzaffer Hüseyin kardeşine karşı isyan çıkarttı.

Bediüzzaman Mirza bu isyanla uğraşmakta iken idaresi altına olan topraklara göz diken Muhammed Şeybani idaresindeki Özbekler tehdidi altında kaldı. Kabul'da hüküm süren Babür Şah Muzaffer Hüseyin tarafını tuttu. Babür bu desteği sağlamak üzere Kabil'den ordusu ile Herat üzerine yürüdü. Babür Şah burada Hüseyin Baykara oğullarının Horasan hükümdarlığını idare edecek yetenekleri ve Özbeklerle savaşacak nitelikte asker kaynakları bulunmadığını anladı. Babür Şah Özbeklerle hiç çatışmaya geçmeden Herat'tan ayrıldı.

Ertesi yıl Muhammed Şeybani komutasındaki Özbekler Horasan ve Herat'a saldırıya geçtiler. Herat'ı ellerine geçirerek Herat ve Horasan'da hüküm sürmekte olan Horasan'daki Herat merkezli Timurlar Devleti'ne son verdiler. Horasan ve Herat Şeybani Hanlığı'nin bir parçası oldu.

Bediüzzaman Mirza ise, Kandehar'a geçti. Orada yeni bir ordu topladı ve bu ordu ile Özbekler üzerine yürüdü. Fakat Özbekler ordusu ile yaptığı muharebeyi kaybetti ve yeni ordusu da dağıldı.

Bundan sonra Bediüzzaman Mirza Tebriz merkezli Safeviler Devleti'ne sığındı ve bu devletin kurucusu olan Şah I. İsmail tarafından gayet iyi karşılandı ve Bediüzzaman Mirza I. İsmail 'in sarayında önemli bir danışman oldu. Şah İsmail Bediüzzaman Mirza'ya. yıllık 3630 altın dinar gelir bağladı ve Tebriz etrafında bulunan epeyce büyük arazinin sahipliliği de Bediüzzaman Mirza'ya ihdas olundu. Bediüzzaman Mirza 1510'da Şah İsmail'in Horasan'a Özbekler üstüne açtığı seferde ona danışmalık yaptı ve Şah İsmail'in başarısının bir kısmının Bediüzzaman tavsiyeleri nedeni olduğu kabul edilmektedir.

Bediüzzaman Mirza Şah İsmail Safevi'ye yanında Tebriz'de yedi yıl kaldı. Yavuz Sultan Selim Safevi Şahı İ. İsmail'i Çaldıran Muharebesi'nde yenip Tebriz'i eline geçirmesinden sonra oradan ayrılıp İstanbul'a geldi.

Yavuz Sultan Selim'in misafiri oldu. Bediüzzaman'ın atası Timur, Bayezid'i vaktiyle esir almıştı. Ama Yavuz; Timur'un torununa saygı gösterdi, ona Büyük Türk Hakanı muamelesi yaptı ve yanına kurdurduğu bir tahta oturttu. Bediüzzaman, babası gibi Türkçe şiirler yazan şairdi. 12 Ağustos 1515'te, henüz 46 yaşında iken İstanbul'da taun hastalığından öldü ve Eyüp Sultan'daki türbesine gömüldü.

Kaynakca

Dış kaynaklar

  • Lütfi Paşa, (ed. Ali)(1923/23/Hic. 1341} Tevârih-i 'Al-i Osman, Istanbul, . {Osmanlica)
    • Atik, Kayhan, (2001) Lütfi Paşa ve Tevârıh-i Âl-i Osman, Ankara:Başbakanlık Basımevi.
  • Gazi Zahireddin Babur Şah, Baburname
    • (Tr. ed.: Reşit Rahmeti Arat)) Baburname: Babur'un Hatıratı Ankara: Kültür Bakanlığı 1000 Temel Eser Dizisi isbn:975-17-2404-X
    • (Tr.ed.) Baburname Istanbul: Kabalcı Yayınevi isbn: 9789759970741
    • (Ing. caev,: A. S. Beveridge), Bābor-nāma, Leiden, 1905. (İngilizce)

Dış bağlantılar

  • Subtelny, M.E. (1988 rev.:2011), "Badi-al-Zaman", Encyclopaedia Iranica, Cilt:3, NO: 4, sayfa:377 On-line:[1] 17 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Bediüzzaman Mirza
Timurlar Devleti (Herat'da)
Doğumu: 469 Ölümü: 1515
Resmî unvanlar
Önce gelen
Sultan Hüseyin Baykara
Timur Sultanı (Herat'ta)
1506-1507
Sonra gelen
Muhammed Şaybani
Buhara Hanlığı ( Şibanoğulları Hanlığı) hükümdarı olarak

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Safevîler</span> 1501–1736 arasında İranda varlığını sürdürmüş devlet

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Timur İmparatorluğu</span> Asyada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk

Timur İmparatorluğu, Timurlu Devleti, Timurlular veya Turan İmparatorluğu, Fars ve İslam medeniyeti unsurları ile Türk-Moğol devlet ve askeri teşkilat unsurlarını bünyesinde barındıran Emir Timur tarafından kurulmuş bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Şîr Nevaî</span> 15. yüzyıl Özbek şairi şiirleri

Nizamüddin Ali Şîr Nevaî veya yaygın adıyla Ali Şîr Nevaî, 15. yüzyıl Türk şairi.

<span class="mw-page-title-main">I. İsmail</span> Safevî Devletinin kurucusu ve ilk hükümdarı

I. İsmail, bilinen adıyla Şah İsmail veya tam unvanıyla Ebu'l-Muzaffer Bahadır el-Hüseynî, Safevî Tarikatı'nın lideri, Safevî Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarıdır. Alevilik ve Bektaşilikte Yedi Ulu Ozan'dan birisi olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Babür</span> Babür İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı

Babür ve Bebür veya tam adıyla Zahîreddîn Muhammed Bâbur Türk lider, Babür İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarı. Soyu, baba tarafından Timur anne tarafından Cengiz Han'a dayanan Babür Şah, 1519'dan itibaren Hindistan'a düzenlediği seferler sonunda bütün Kuzey Hindistan'ı kontrol altına alıp 1526'da Delhi Sultanlığı'na son vererek günümüzdeki Afganistan, Pakistan ve Hindistan'ın kuzeyini kapsayan topraklar üzerinde Babür İmparatorluğu'nu kurdu.

<span class="mw-page-title-main">I. Tahmasb</span> 2. Safevî şahı

I. Tahmasb, Safevî Devleti'nin ikinci hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Baykara</span>

Hüseyin Baykara, lakabı Ebu'l-Gazi, tam adı Hüseyin bin Gıyaseddin Mansur bin Baykara,, Timur İmparatorluğu hükümdarı ve şair. Taht kavgaları ve savaşlarla geçen uzun saltanat döneminde bilim, sanat ve edebiyatta büyük gelişmeler sağlanmıştır.

Muhammed Hüdabende veya Hudabende, Muhammed Şah, Sultan Muhammed, 1578 ve 1587 yılları arasında hükümdarlık yapmış Safevî Devletinin 4. şahı.

<span class="mw-page-title-main">Şahruh</span>

Şahruh Mirza, Timur İmparatorluğu üçüncü hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Merv Savaşı</span>

Merv savaşı, 2 Aralık 1510 yılında meydana gelen ve Safevi devletinin, Şeybani Hanlığı üzerinde kritik bir galibiyetle tamamladığı savaştır. Sonuçta, Safeviler Horasan'ı kontrol altına aldılar.

<span class="mw-page-title-main">Miranşah</span> Timur un oğlu ve Timurluların Azerbaycan Valisi

Mirza Miranşah tam adıyla Mirza Celaleddin Miranşah Timur'un oğlu, askeri komutanı ve Azerbaycan valisidir.

<span class="mw-page-title-main">Ebu Said Mirza</span> Timurlu hükümdarı

Ebu Said Mirza, 1451-1469 yılları arasında Timurlular hükümdarı.

Gülçehre Begüm, Hindistan İmparatoru Babür'un kızı ve İmparator Hümâyun'un kız kardeşi olan Babür prensesidir. Daha sonra yeğeni Prens Celaleddin, büyük İmparator Ekber olarak imparatorluk tahtına çıktı.

Kutluk Nigar Hanım, Fergana Vadisi'nin hükümdarı Ömer Şeyh Mirza II'nin ilk karısı idi. Doğuştan Moğulistan prensesi ve Moğulistan'ın Büyük Hanı Yunus Han'ın kızıdır.

Ebu'l Kasım Babür Mirza, Horasan'da Timurlu hükümdarıdır (1449-1457). Şahruh'un oğlu Gıyasettin Baysungur'un oğlu ve dolayısıyla Emir Timur'un büyük torunuydu.

İbrahim Mirza on beşinci yüzyılda Herat'ın Timurlu hükümdarıydı. Timur'un torunlarından Alaüddevle Mirza'nın oğludur.

Sultan Ahmed Mirza, Timurlu hükümdarı olan Ebu Sa'id Mirza'nın en büyük oğluydu. Onun ölümü üzerine 1469'dan 1494'e kadar Semerkant ve Buhara'nın hükümdarlığını yapmıştır. Hükümdarlığı sırasında Karakoyunluların işgal girişimlerini başarıyla püskürttü. Horasan’ı Sultan Hüseyin Mirza Baykara’nın elinden almaya çalıştı ancak başarısız oldu. Kardeşleri Ömer Şeyh Mirza ve Sultan Mahmud Mirza ile birlikte Timurlu İç Savaşların’da rol almıştır. Fergana seferinden dönerken öldü. Erkek varisi olmadığı için yerine kardeşi Sultan Mahmud Mirza geçti.

Halil sultan Zülkadir- Şiraz hükümdarı Şah I. İsmail'in emirlerinden biri olan Zülkadir hanedanına ait bir Kızılbaş savaşçısı.

Abdi bey Şamlı veya Ebdi bey Şamlı - Herat'ın hükümdarı Şamlı ailesine mensup Kızılbaş emiri. Anonim bir yazarın yazdığı "Tarih-i Kızılbaşan" adlı eserde onun hakkında şöyle denilmektedir: "Abidin Bey, Şam şehirlerinden 200 gençle birlikte Sarıtarcan'dan Şah I. İsmail'in yanına gelerek, Hazretlerinin dikkatini çekti. Bütün emirlerin arasından seçilerek, Emir Han'ın ardından Herat'ın hükümdarı olmuş ve 931 (hicri) yılında vefat etmiştir. Fermana göre kardeşi Herat hükümdarlığına atandı."