İçeriğe atla

Beşkilise

Koordinatlar: 40°22′50″K 43°22′35″D / 40.38056°K 43.37639°D / 40.38056; 43.37639
Beşkilise
Խծկոնք
Harita
KonumKars, Türkiye
Koordinatlar40°22′50″K 43°22′35″D / 40.38056°K 43.37639°D / 40.38056; 43.37639
MezhepErmeni Apostolik Kilisesi
DurumYıkılmış
Temel atma7. yüzyıl
Tamamlanma13. yüzyıl

Beş Kilise veya Khıdskonk (ErmeniceԽծկոնք Xc'konk' ), Ani'nin yaklaşık 25 km güneybatısında, Digor ilçe merkezine yakın vadinin içinde üç kaya çıkıntısı üzerine 6. yüzyılda Pakraduniler tarafından kurulmuş manastır topluluğudur.

Manastır toplamda, hepsi kubbeli ve özenle kesme taştan yapılmış beş kiliseden oluşmaktaydı. Bunlar; Aziz Karapet, Meryem Ana (Surp Asdvadzdzin), Aziz Stefanos, Aziz Krikor ve Aziz Sarkis kiliseleridir. Günümüzde sadece Aziz Sarkis Kilisesi harabe halde kalmıştır.

Hıdskonk Manastırı'nın 1920 yılındaki görünümü

Kiliselerin, manastırın kuruluşuna veyahut kiliselerin inşasına ilişkin tarih ve şeraite ışık tutacak yazıtları yoktur. Manastır, 13.yüzyıl Moğol istilasından sonra terk edilmiştir. 1878'de, Kars bölgesinin Rus yönetimine geçmesiyle Beşkilise, Ermeni Kilisesi'ne devredilmiştir. Binalar onarılmış, manastır yeniden ibadete açılmıştır. Keşiş ve hacılar için konaklama imkânı düzenlenmiştir. Bunlar, en büyük çıkıntının kenarına, aşağıdaki vadinin içindeki nehrin yanına ve de Aziz Sarkis Kilisesi'nin kuzeybatısına inşa edilmiştir.

Uzun yıllar kullanılan manastır ve adını aldığı beş kilise, Ermeni Kırımı'ndan sonra boş ve cemaatsiz kalmıştır. Manastır, Ermeni arkeolog Aşkarbek Kalantar tarafından 1920 yılı Ağustos'undan hemen önce fotoğraflandığında sağlam görülmektedir.[1] 1959 yılında burayı ziyaret eden Fransız sanat tarihçisi Jean-Michel Thierry, beş kiliseden dördünün yıkıldığını, yalnızca Aziz Sargis Kilisesi'nin ayakta kaldığını tespit etmiştir.[2] Tarihçi Thomas Sinclair 1987'de burayı görmüş ve manastırdan geriye kalan binaların "yuvarlanan kayalar" nedeniyle yıkıldığını belirtmiştir.[3] Ancak bazılarınca kalan binaların kaya yuvarlanmasıyla yıkılamayacağı belirtilerek, kalan harabe haldeki yapıların Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından patlayıcılarla havaya uçurulmuş olduğunu iddia etmiştir.[4][5]

Aziz Sarkis, 1989 depreminde de ağır hasar geçirmiştir. Binanın beton çekirdeği parçalanmıştır ve kilise günümüzde büsbütün yıkılmak üzeredir.

Kaynakça

  1. ^ Kalantar, Ashkharbek (1994), Armenia From the Stone Age to the Middle Ages, Selected Papers, Neuchâtel: Recherches et Publications, pp. 84-89.
  2. ^ (Fransızca) Thierry, Jean-Michel, "Notes Sur des Monuments Armeniens en Turquie (1964)," Revue des Études Arméniennes 2 (1965), pp. 165-84.
  3. ^ Sinclair. Eastern Turkey, p. 421.
  4. ^ Hofmann, Tessa (2003). Armenians in Turkey Today: A Critical Assessment of the Situation of the Armenian Minority in the Turkish Republic. Brussels: Forum of Armenian Associations of Europe, p. 40.
  5. ^ Ivan Foletti and Stefano Riccioni, "Inventing, Transforming and Discovering Southern Caucasus," Venezia Arti27 (December 2018), p. 8.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Digor</span> Kars ilinin ilçesi

Digor, Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Kars ilinin bir ilçesidir. Doğusunda Ermenistan, batı ve kuzeyinde merkez ilçe, batı ve güneyinde Kağızman bulunmaktadır.

Kiliseler ve manastırlar listesi

<span class="mw-page-title-main">Westminster Abbey</span>

Westminster Abbey ya da resmî adı ile Westminster'daki Aziz Peter Kilisesi, Londra'nın Westminster kentinde, Westminster Sarayı'nın batısında, büyük, Gotik bir manastır kilisesi. Birleşik Krallık'ın en önemli dinî yapılarından birisidir ve İngilizler için geleneksel taç giyme ve defin yeri olmuş, daha sonraki zamanlarda bu özelliğini sadece kraliyet ailesi için sergilemeye devam etmiştir. Manastır, 1540 ve 1556 yılları arasında bir katedral statüsüne sahipti. Ancak 1560 yılından bu yana bina artık bir manastır ya da bir katedral değil, İngiltere Krallığı'nın bir kilisesi - egemenliğe doğrudan sorumlu bir kilise - statüsüne sahiptir. Binanın kendi orijinal manastır kilisesidir.

Nea Ekklisia, Bizans İmparatoru I. Basileios tarafından 876 ile 880 yılları arasında Konstantinopolis'te inşa ettirilmiş bir kilisedir. Bizans başkentinde 6. yüzyılda inşa edilen Aya Sofya'dan sonra inşa edilmiş ilk anıtsal kilisedir. Bizans mimarisinin Orta Çağ'ının başlangıcını işaret eden bu kilise Paleologos Hanedanı dönemine kadar kullanılmıştır. Osmanlılar tarafından barut deposu olarak kullanılan bu yapı, 1490 yılında yıldırım düşmesinden sonra tahrip olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Surp Kevork Kilisesi</span>

Surp Kevork ya da Sulu Manastırı İstanbul'da bulunan bir Ermeni Apostolik kilisesi.

<span class="mw-page-title-main">Marko Manastırı</span> Makedonyada bir manastır.

Marko Manastırı, Kuzey Makedonya'da, Üsküp'ün güneybatısında, şehre yaklaşık 18 km uzaklıktaki Markova Sušica köyünde bulunan manastırdır. Manastırın inşasına Sırp Kral Vukašin önderliğinde 1345 yılında başlanmış olsa da, içindeki freskler dönemde yaşanan Osmanlı akınları ve iç karışıklıklar nedeniyle oğlu Prens Marko tarafından yaklaşık 30 yıl sonra tamamlanabilmiştir. Manastırın Katholikon'u Aziz Dimitrios kilisesidir ve bu kilise manastır kompleksinin merkezini oluştur.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Havariler Manastırı</span> Manastır

Arak Manastırı veya Kutsal Havariler Manastırı, 4. yüzyılda Aziz Aydınlatıcı Grigor tarafından kurulmuş ve bugün Muş ilinin merkeze bağlı, Kepenek (Arak) köyünde yer almış olan Ermeni manastırı. Manastır 1915 Ermeni kırımına kadar bölgenin en önemli ibadethanelerinin biri olarak kullanılmış ve 1960'ta Muş valiliği tarafından dinamitle havaya uçurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Horomos Manastırı</span>

Horomos Manastırı veya Ğoşavank, 931 yılında kurulmuş ve Kars'taki Ani harabelerin 15 kilometre yakınında yer almış olan tarihî Ermeni manastırı. Manastır Orta Çağ'da Ermenistan'ın en önemli dinî merkezlerinin biriydi fakat Ermeni Soykırımı'ndan sonra ise boş durmuştu ve sonra ise kendisi harabeye dönmüştü.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Stepanos Manastırı</span>

Aziz Stepanos Manastırı, İran'ın Doğu Azerbaycan Eyaleti'nin kuzeybatısındaki Ermeni manastırıdır. Culfa şehristanının merkezi olan Culfa kentinin yaklaşık 15 km kuzeybatısında, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile İran arasındaki sınırın İran tarafındaki Aras nehri boyunca derin bir kanyonun içinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dzordzor Şapeli</span>

Dzordzor Şapeli veya Tzortzor Şapeli, İran'ın Batı Azerbaycan Eyaleti'nin Maku şehristanında, Zangmar Nehri üzerindeki Barun köyünde bulunan bir Ermeni manastırı ve kilisesidir.

<span class="mw-page-title-main">Çupan Şapeli</span>

Çupan Şapeli küçük bir tarihi Ermeni kilisesi. İran'ın Doğu Azerbaycan Eyaleti'ndeki Culfa şehristanının merkezi olan Culfa kentinde bulunur. Vadinin diğer ucunda Aras Nehrinin karşı yakasında Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti görünür.

<span class="mw-page-title-main">Azize Astvatsatsin Kilisesi</span>

Azize Astvatsatsin Kilisesi veya Tanrının Kutsal Annesi Kilisesi, İran'ın Doğu Azerbaycan Eyaleti'ndeki Culfa şehristanının merkezi olan Culfa kentinde Daraşamb yakınındaki bulunan Ermeni kilisesidir. Culfa şehrinin yaklaşık 15 km kuzeybatısında, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile İran arasındaki sınırı çizen Aras nehrinin İran tarafındaki kıyısındadır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Cuma Camii</span>

Yeni Cuma Camii veya Hagios Evgenios Kilisesi, Trabzon'un Yenicuma Mahallesi'nde yer alan bir tarihi yapı. Eskiden kilise ve cami olarak kullanıldı. Günümüzde cami olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Haydarpaşa Camii</span>

Haydarpaşa Camii veya eskiden Azize Katerina Kilisesi, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde yer alan bir camidir. Kirlizade Sokağı'nda yer almaktadır. Lefkoşa'daki eski Frenk (Latin) katedrali olan Ayasofya'dan sonra en önemli Gotik yapıdır. Harry Charles Luke tarafından adadaki en güzel Gotik yapı örneklerinden birisi olarak tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ateni Sioni Kilisesi</span>

Ateni Sioni Kilisesi 7. yüzyılın başlarında inşa edilmiş bir Gürcü Ortodoks Kilisesidir. Gori şehrinin 10 km güneyinde, tarihsel Ateni şehrinin de bulunduğu Tana Nehri vadisinde yer alır. Kiliseye adını veren "Sioni" kelimesi Kudüs'teki Zion Dağı'ndan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Yorgi Kilisesi (Kldisubani)</span>

Qarapi Aziz Yorgi Kilisesi Gürcistan'ın Eski Tiflis bölgesindeki Narikala katedralinin dibinde yer alan bir 18. yüzyıl kilisesidir. Kilise tek katlıdır ve 1753 yılında inşa edilmiştir. Gürcü Ortodoks Kilisesi, Aziz Kral Vahtang Gorgasali döneminde inşa edilmiş eski bir Gürcü kilisesinin bulunduğu yere inşa edilmiştir. Kilise, Ermeni tüccar Petros Zohrabian ve eşi Lolita'nın ve 1735'te yaptıkları yardımlarla yeniden inşa edildi. Kilise, Gürcü-Ermeni dostluğu ve işbirliğinin en önemli örneklerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Muğni Gevorg Kilisesi</span> Gürcistanda bir kilise

Muğni Gevork Kilisesi ayrıca bilinen adıyla Muğni Yorgi Kilisesi Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te konumlanmış, 1756 yılında tamamen yeniden inşa edilmiş bir 13. yüzyıl kilisesidir. Tuğladan yapılmış olan kilisesinin mimari tipolojisi, dört bağımsız sütunla desteklenen dikdörtgen çevreli bir haçtan oluşmaktadır.

Surp Minas Kilisesi Türkiye'nin Erzurum iline bağlı Aziziye ilçesinde 1790 yılında inşa edilen tarihî bir Ermeni kilisesidir. Eskiden kilise, 1914'e kadar var olan daha büyük Surp Menas Manastırı'nın bir parçasıydı. Antik çağından 20. yüzyıldaki Ermeni Kırımı'na kadar bir Hristiyan Ermeni yerleşimi olan Gez köyünde bulunan manastır hala ayakta, ancak çok kötü durumda.

<span class="mw-page-title-main">Arslanhane</span> İstanbulda Bizans kilisesi

Arslanhane, Bizans Doğu Ortodoks kilisesi. Yakınında bulunan Halki Kapısı'nın ana girişinin üzerinde bulunan Hristos Pantokrator ikonasına atfen kiliseye Hristos Halkitis ismi verilmiştir. Adı muhtemelen bronzdan yapılmış kapı veya çinilerden gelen bu bina, Büyük Saray'ın anıtsal girişiydi. Zaten yangından ağır hasar gören kutsal kilise 1804'te yıkıldı.

<span class="mw-page-title-main">Aparank Manastırı</span> Vanın Bahçesaray ilçesinde bulunan eski bir Ermeni Manastırı

Aparank Kutsal Haç Manastırı veya Abarank Manastırı (Ապարանք), Van ilinin Bahçesaray ilçesinde yer alan bir Ermeni manastırıdır.