İçeriğe atla

Beş Hu On Altı Krallık

Çin tarihi
Çin Tarihi
Çin Tarihi

Beş Hu On Altı Krallık dönemi (basit: 五胡十六国, geleneksel: 五胡十六國; pinyin: Wǔ Hú Shí Liù Guó, kısaca On Altı Krallık 十六國 Shí Liù Guó; 304 - 439), Çin tarihinde 304'te Hun (Çince: 匈奴; Xiōngnú) kökenli olan Liu Yuan (Çince: 劉淵)'ın Han Zhao’u kurmasıyla başlayarak Siyenpiler (Sien-pi, Çince: 鮮卑 Xiānbēi) Toba (Çince: 拓跋部 Tuàbá bù) kolundan gelen Kuzey Vey (Çince: 北魏 Běi wèi)'nin Kuzey Çin'i birleştirmesiyle biten bir dönem.

Bu dönemde Çin’in kuzey ve batı kesminde Hun, Sien-pi (Tungusların bir kolu), Jie (羯: Hunların bir kolu), Di (氐: Tangutların bir kolu), Qiang (羌: Tangutların bir kolu) başta olmak üzere "Beş Barbar" (五胡; Wǔ Hú) ile Çinlilerin temel unsuru olan Han 16 krallığı kurmuştu.

Ancak Jie de Hun’nun bir kolu olmakla birlikte diğer gayri-Han kavimler de 16 krallık dışında krallıklarını kurmuşlardı. Beş rakamı kavimlerin sayısını ifade etmeyerek “çeşitli kavimler" anlamına gelmektedir.

Çin’in güney ve doğu bölgelerindeyse, Çen Hanedanı (晉朝: Batı Çen Hanedanı: 西晉; 265 - 314), Han Zhao tarafından yenilince doğuya sığınarak Doğu Çen Hanedanı (東晉; 317 - 420)’yi kurdu. Daha sonra 420’de Song Hanedanı (宋; Sòng)’nın Doğu Çen Hanedanı’nın yerini almasıyla Güney Kuzey Hanedanları (南北朝 Nánběicháo; 420 - 589) dönemi başladı.

On Altı Krallık ve diğerler

On Altı Krallık
Ülke adıKurucuDönemKavim
Qian Liang 前涼Zhang Gui 張軌301 - 376Han
Han Çov 前趙Liu Yuan 劉淵304 - 329Hun
Çeng Han 成漢Li Xiong 李特304 - 347Di
Hou Çov 後趙Shi Le 石勒319 - 351Hun(Jie)
Qian Yan 前燕Murong Huang 慕容皝337 - 370Sien-pi
Qian Tsin 前秦Fu Jian 苻健351 - 394Di
Hou Yan 後燕Murong Chui 慕容垂384 - 409Sien-pi
Hou Tsin 後秦Yao Chang 姚萇384 - 417Qiang
Xi Tsin 西秦Qifu Guoren 乞伏國仁385 - 431Sien-pi
Hou Lyang 後涼Lü Guang 呂光389 - 403Di
Güney Lyang 南涼Tufa Wugu 禿髮烏孤397 - 414Sien-pi
Kuzey Lyang 北涼Juqu Mengxun 沮渠蒙遜397 - 439 Hun (Lushui Hu)
Güney Yan 南燕Murong De 慕容徳400 - 410Sien-pi
Batı Lyang 西涼Li Gao 李暠400 - 421Han
Hya 夏Helian Bobo 赫連勃勃407 - 431Hun (Tiefu)
Kuzey Yan 北燕Feng Ba 馮跋409 - 436Han
On Altı Krallık dışındakiler
Ülke adıKurucuDönemKavim
Chouchi 仇池Yang Maosou 楊茂捜296 - 506Di
Dai Tuoba Yilu 拓跋猗盧315 - 376Sien-pi
Ran Vey 冉魏Ran Min 冉閔350 - 352Han
Batı Yan 西燕Murong Hong 慕容泓384 - 394Sien-pi
Vey Zhai Liao 388 - 392Ding-ling
Hou Şu 後蜀Qiao Zong 譙縱405 - 413Han
Yuven kolu 宇文部Yuven Mogui 宇文莫圭302 - 344Sien-pi
Duan kolu 段部Duan Jilujuan 段日陸眷310 - 357Sien-pi

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tabgaçlar</span> Çinde yaşamış kökeni tartışmalı toplum

Tabgaçlar, Siyenpilerin bir boyu.

<span class="mw-page-title-main">Çin Seddi</span> Ayrı Çin krallıklarının inşa ettiği dünyanın en uzun savunma duvarı

Çin Seddi, Çin'in kuzeybatısı boyunca uzanan, dünyanın en uzun savunma duvarıdır. Kalıntıları Po Hay Körfezi'nde deniz kıyısında başlar. Pekin'in kuzeyinden geçerek batıya yönelir ve Huang-Ho Nehri'ni ikiye bölerek güneybatıya uzanır. Gobi Çölü'nün güneyinden batıya yönelerek devam eder.

Şanyu, Hiung-nu liderlerinin kullandıkları unvandır.

<span class="mw-page-title-main">Sonraki Chao (16 Krallık)</span>

Sonraki Zhao, İkinci Chao, Hou Zhao İkinci Zhao ya da Sonraki Zhao, Çin tarihinde 'Beş Hu Onaltı Krallık döneminde Hiung-nuların bir kolu olan Jieler tarafından kurulmuş bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Liang (16 Krallık)</span>

Kuzey Lyang, Çin tarihinde 'Beş Barbar Onaltı Krallık döneminde Hiung-nuların bir kolu olduğu tahmin edilen Lushui Hu (盧水胡)'nun Juqu Mengxun (沮渠蒙遜) tarafından kurulmuş bir devlet. Etnik Han Duan Ye, başlangıçta Juqu klanının desteğiyle Kuzey Liang hükümdarı olarak tahta çıkarılsa da, Duan daha sonra 401'de devrildi ve Juqu Mengxun hükümdar ilan edildi.

<span class="mw-page-title-main">Yugurlar</span> Türk halkı

Yugurlar veya Sarı Uygurlar bir Türk etnik grubu ve Çin'in resmi olarak tanınan 56 etnik grubundan biridir, 2000 nüfus sayımına göre 16.719 kişilerdir. Yugurlar çoğunlukla Çin'in Kansu eyaletindeki Sünen Yugur Özerk bölgesinde yaşamaktadırlar. Çoğunlukla Tibet Budizmine inanmaktadırlar. Yugurların çoğu Türk dili, doğu eyaletlerinde ise Moğolca ve Çince konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Önceki Chao (16 Krallık)</span> Çinde Hunlar tarafından yönetilen devlet

Önceki Chao, Birinci Chao, Han Zhao, Çin tarihinde 'Beş Hu Onaltı Krallık döneminde Güney Hiung-nu'nun 19. tanhu'suolan Teçişi Tanhu 'nun sülalesinden Yufuluo 'nın torunlarından Jin Hanedanı'nca "Hiung-nu Beş boyu Büyük müfettişi" görevine atanmış Liu Yuan tarafından kurulmuş bir hanedan.

<span class="mw-page-title-main">Xia (16 Krallık)</span>

Tarih yazımında Hu Xia (胡夏), Kuzey Xia (北夏), Helian Xia (赫連夏) veya Büyük Xia (大夏) olarak bilinen Xia, Kuzey Çin'deki Beş Hu On Altı Krallık döneminde Tiefu hanedanına mensup Helian Bobo tarafından kurulan Hiung-nu kökenli bir hanedan devletiydi.

<span class="mw-page-title-main">Beş Hanedan On Krallık</span>

Beş Hanedan On Krallık dönemi,, Çin tarihinde 907'de Zhu Quanzhong Tang Hanedanı 'ı yıkıp Hou Ling 'ı kurmasıyla başlayarak Hou Zhou hanedanının Dinqianduo dianjian (殿前都點檢 diàn qián dōu diǎn jiǎn: Hassa ordusu müfettişi) olan Zhao Kuangyin 'in Song Hanedanı ’ı kurup Çin'i birleştirmesiyle bitten dönemi.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Vey</span> Kuzey Çinde kurulmuş bir Türk devleti

Vey veya başka tarihsel kaynaklara göre
Kuzey Vey
Toba Vey
Yuan Vey olarak da bilinir. Hanedanlık, Siyenpiler'in Toba (Tabgaç) klanı tarafından kuruldu. Kuzey ve Güney hanedanları döneminde 386'dan 535'e kadar Kuzey Çin'i yöneten ilk hanedandır. "Siyasi kargaşa ve yoğun sosyal ve kültürel değişim çağının bir parçası" olarak tanımlanan Kuzey Vey hanedanı, özellikle 439'da Kuzey Çin'i birleştirmesi, kaotik On Altı Krallık dönemini sona erdirmesi ve 485'teki reformlarla kırsal alan üzerindeki emperyal kontrolü güçlendirmesiyle dikkat çekmektedir. Kuzey Vey, kendilerini Çin kültürünün gerçek savunucuları olarak gören Güney hanedanlarının yazarları tarafından "Örgülü Barbarlar" olarak anılıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Güney-Kuzey Hanedanları</span>

Güney-Kuzey Hanedanları dönemi, Çin tarihinde 420'de Çin'in güneyinde Liu Song hanedanının Doğu Jin Hanedanı 'nın yerini almasıyla başlayarak 589'de Siyenpilerin (Sien-pi) Puliuru boyuna mensup olan Yang Jian 'nın Sui'yi kurmasına kadarki bir dönem. Güney ve kuzey kesimlerinde ayrı hanedanların bulunduğu için bu ad verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Siyenpiler</span>

Siyenpiler veya Sien-piler, Moğolistan ve Mançurya sınırı civarında yaşamış göçebe kabile.

<span class="mw-page-title-main">Zhao Wu dokuz soyu</span>

Zhao Wu (Çaovu) dokuz soyu, Güney Kuzey Hanedanı, Sui Hanedanı ve Tang Hanedanı dönemlerinde Soğdiana (Maveraünnehir)'da Soğdlar (粟特)'ın dokuz kent devleti. Dokuz soyu barbar olarak da anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Han</span>

Güney Han Beş Hanedan On Krallık döneminde (907-960) Çin'in güney kıyılarında 917'den 971'e kadar varlığını sürdürmüş bir krallıktır. Krallık, bugün Guangzhou olarak adlandırılan başkenti Hing Wong Fu'yu (興王府) fazlasıyla genişletmişti. Diğer Çin krallıklarına ek olarak Güney Han konumu sebebiyle güneyde yaşayan Vietnam halkı ile de ilişki geliştirmişti.

<span class="mw-page-title-main">Wu (Han)</span>

İmparator Wu Ti Han Hanedanı'ndan gelen Çin İmparatorluğu'nun yedinci imparatorudur. Asıl adı Liu Che olan imparator, MÖ 141 yılından başlayarak ülkeyi ölümüne dek yönetti. İmparatorluğu döneminde Çin topraklarını çok geniş sınırlara ulaştı. İmparatorluk sınırları batıda Kırgızistan'dan doğuda Kore'ye, güneyde Vietnam'a kadar uzandı. Ülke içine sık sık seferler yapan Hiung-nuları (Hunlar) sistematik çalışmalarla geri püskürttü.

Altı Kasaba, "Kuzey Kasaba" olarak da anılan Kuzey Vey döneminde Moğolistan ovasındaki Cücen'in güneye inmesini önlemek amacıyla bugünkü İç Moğol Özerk Bölgesi ve Hupei eyaletinde kurulan kasabala. Başta Hiung-nu ve Siyenpi (Sien-pi) olmak üzere gayri Han etnik grupları seçilerek yerleştirildiler.

Jie halkı, MS 4. yüzyılda Kuzey Çin'de yaşamış olan bir topluluk. Bu topluluk daha sonra Sonraki Zhao 后赵 devletini kurmuştur. Adlarını Jiéshì(羯室, Shanxi eyaletindeki günümüz Yushe İlçesi), bölgesinden aldıkları sanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İçihise</span>

İçihise, Çun-Çen'in kardeşi ve Hun tahtının halefiydi. Içihise, askeri yayılmacı Han İmparatoru Wu yönetimindeki güney Han hanedanı ile yapılan savaş döneminde hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Altı Hanedan</span>

Altı Hanedan, MS 3. yüzyılın başlarından MS 6. yüzyılın sonlarına kadar var olan, Han yönetimindeki altı Çin hanedanı için ortak bir terimdir. Altı Hanedan dönemi, Batı Jin Hanedanı çöküşünden sonra kuzey Çin'de kaotik bir savaş dönemi olan 16 Krallık dönemiyle örtüşmekteydi. "Wei, Jin, Güney-Kuzey Hanedanları" (魏晉南北朝) terimi, Çinli tarihçiler tarafından Altı Hanedanın tarihsel dönemine atıfta bulunulurken de kullanılır, ancak her iki terim de aynı hanedanlara atıfta bulunmaz.