İçeriğe atla

Beş Göz

Beş Göz
Five Eyes
Mavi renkteki ülkeler katkıda bulunanlar
Mavi renkteki ülkeler katkıda bulunanlar
Resmî dil(ler)İngilizce
Türİstihbarat ittifakı
Üyelik
Tarihçe
14 Ağustos 1941
• BRUSA Antlaşması
17 Mayıs 1943

Beş Göz (İngilizce: Five Eyes Intelligence Oversight and Review Council 'FIORC'), Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık başta olmak üzere Avustralya, Kanada ve Yeni Zelanda'nın oluşturduğu İstihbarat ittifakıdır.[1] Resmi olarak bu ülkeleri Sinyal istihbarat antlaşması olan UKUSA kayıtlarda tutmaktadır.[2][3]

Ülkeler gayri resmi olarak kendi aralarında istihbarat alanında yardımlaşmalarda bulunabilirler. Beş Göz ittifakı ülkelerin ulusal ve uluslararası alanlarda ayrıca coğrafi, askeri ve sinyal alanlarındaki istihbarat kuruluşlarını içine alır.[2]

Tarihçe

Savaş ve Savaş öncesi/sonrası

Beş Gözler daha bir teşkilat olmadan önce yapı taşları sayılabilecek şubat 1941'de Bletchley Park'taki İngiliz yazılım tesisinde Amerikalılar ve İngilizler arasındaki gizli toplantılarla başladı.[4] Ayrıca ingilizlerin Nazi almanyasının haberleşmeyi şifreleme ve şifreleri sonrasında çözmeye yarayan Enigma makinesi'nin kodunun çözmesi ve amerikalıların japon morunu çözmesi gibi birçok ABD ve Birleşik Krallık istihbarat yardımlaşmaları ve ittifaklıkları olmuştur.

Beş Göz teşkilatının resmiyete ve teşkilat olma yapısına ulaştığı savaş sonrası yayınlanan Atlantik Bildirisi teşkilatın başlangıç taşı olarak nitelendirilebilir. 17 Mayıs 1943'te, BRUSA Antlaşması olarak da bilinen İngiliz-ABD İletişim İstihbarat Anlaşması, Birleşik Krallık ve ABD hükûmetleri tarafından ABD Savaş Bakanlığı ile İngiliz Hükûmeti Kod ve Şifre Okulu (GC&CS) arasındaki işbirliğini kolaylaştırmak için imzalandı. 5 Mart 1946'da gizli anlaşma, NSA ile GCHQ arasındaki tüm sinyal istihbaratı işbirliğinin temelini oluşturan UKUSA Anlaşması olarak resmîleştirildi.

1948'de anlaşma Kanada'yı kapsayacak şekilde genişletildi, ardından Norveç (1952), Danimarka (1954), Batı Almanya (1955), Avustralya (1956) ve Yeni Zelanda (1956) geldi. Bu ülkeler ittifaka "gözlemci" olarak katıldılar.[5]

Soğuk savaş

GCHQ ve NSA birbirleri arasında birkaç Doğu Avrupa ülkesi, Sovyetler Birliği ve Çin ve hakkında istihbarat bilgileri paylaştı. Soğuk savaşın ilerleyen dönemlerinde beş göz teşkilatı tarafından ECHELON kod adı ile, Sovyetler Birliği ve Doğu Bloku müttefiklerinin askeri ve diplomatik iletişimlerini izlemek için teknikler geliştirildi.[6]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Five Eyes Intelligence Oversight and Review Council (FIORC)". www.dni.gov. 21 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023. 
  2. ^ a b "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023. 
  3. ^ "doncio.navy.mil/ContentView.aspx?ID=3978". 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023. 
  4. ^ Kerbaj, Richard (2022). The Secret History of Five Eyes: The untold story of the shadowy international spy network, through its targets, traitors and spies. London: John Blake.
  5. ^ Norton-Taylor, Richard (24 Haziran 2010). "Not so secret: deal at the heart of UK-US intelligence". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 5 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023. 
  6. ^ "Q&A: What you need to know about Echelon" (İngilizce). 29 Mayıs 2001. 7 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">CIA</span> Amerika Birleşik Devletlerinin ulusal istihbarat teşkilatı

CIA, Birleşik Devletler federal hükûmetinin sivil bir dış istihbarat servisidir ve resmî olarak dünyanın dört bir yanındaki ulusal güvenlik bilgilerini, öncelikle insan istihbaratını (HUMINT) kullanarak toplamak, işlemek ve analiz etmekle görevlendirilmiştir.

Gizli İstihbarat Servisi veya yaygın adıyla MI6, Birleşik Krallık'ın dış istihbarat teşkilatıdır. Temel olarak, İngiltere'nin ulusal güvenliğini sağlamak için denizaşırı bilgilerin gizlice toplanması ve analizi ile görevlendirilmiştir. İngiliz iç istihbarat teşkilatı MI5 ile karıştırılmamalıdır. SIS, İngiliz istihbarat teşkilatlarının bir parçasıdır ve kurumun yöneticisi İngiltere Dışişleri Bakanlığı'na karşı sorumludur.

İstihbarat ya da Bilgi alma, siyasi makamlara sunulmak üzere toplanmış ve çözümlenmiş izlemsel veya taktik içerikli işlenmiş bilgilere denir. Her türlü kaynaktan elde edilen ham bilgi ilişkisiz gibi görünen parçalardan oluşan, çelişkili, güvenilmez, yanıltıcı veya yanlış olabilir. İstihbarat ise birleştirilmiş, değerlendirilmiş, çözümlenmiş, yorumlanmış ve ayıklanmış bilgidir. Tamamlanmış bir istihbarat, istihbarat çevriminin sonuç ürünü olan ve siyasi belirleyicilere sunulmaya hazır olan işlenmiş bilgidir. Her devlet için, ülkenin bölünmez bütünlüğüne, anayasal düzenine, varlığına, bağımsızlığına, güvenliğine ve ulusal gücünü oluşturan bütün unsurlarına karşı içten ve dıştan gelecek mevcut ve olası tehditler hakkında bilgi toplamak ve istihbarat oluşturmak için vazgeçilmez bir gereksinimdir. İstihbarat devlet için, hasım veya hasım olması olası kişi, kurum-kuruluş, devletler ve diğer organizasyonlar hakkında açık veya kapalı kaynaklardan bilgi toplayıp, çözümleme ve değerlendirmelere tabi tutarak sonuca ulaşılması anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">FBI</span> Amerika Birleşik Devletleri federal kolluk kuvveti

Federal Soruşturma Bürosu, kısaca FBI, Amerika Birleşik Devletleri'nin iç istihbarat ve güvenlik gücüdür. Aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri'nin başlıca Federal kolluk kuvveti organizasyonudur. ABD Adalet Bakanlığı yetki alanı altında çalışır. FBI şu anda ABD İstihbarat Topluluğu'nun üyelerinden biridir ve Adalet Bakanı'na ve Ulusal İstihbarat Direktörü'ne bildirim yapar. ABD'nin bir terörle mücadele, karşı casusluk ve suç araştırma organizasyonu olan FBI'ın tam 200 kategoriden fazla federal suç üstünde yargılama yetkisi vardır.

<span class="mw-page-title-main">ECHELON</span> istihbarat ağı

ECHELON, dünya medyası ve popüler kültürün AUSCANZUKUS olarak bilinen Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından imzalanan UKUSA anlaşması'na dayalı bir istihbarat sinyalleri toplama ve analiz ağı işletimini açıklarken kullandıkları isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Güvenlik Ajansı</span> Ajansın logosu diğer amerika merkezli teşkilatların logolarıyla aynı kartal figürünü kullanıyor

Ulusal Güvenlik Dairesi, kısaca NSA, ABD'nin en çok istihbarat toplayan teşkilatı olduğu tahmin edilmektedir. Kriptoloji üzerine uzman olan bir teşkilattır. 4 Kasım 1952 tarihinde resmi olarak kurulmuştur. Yabancı ülkelerin iletişimlerini dinleyerek bilgi toplarlar. Ayrıca Amerikan hükûmetinin iletişimini yabancı teşkilatlardan korumak da onların görevidir.

<span class="mw-page-title-main">UKUSA Anlaşması</span>

United Kingdom – United States of America Agreement (UKUSA), Birleşik Krallık, ABD, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda arasında elektronik istihbarat alanında iş birliği yapılmasını öngören çok taraflı bir anlaşma. Beş Göz olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">NATO üyesi ülkeler</span> Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü üyesi olan ülkeler

NATO, Avrupa ve Kuzey Amerika'daki 32 üye ülkeden oluşan uluslararası bir askeri ittifaktır. Kuzey Atlantik Antlaşması'nın 4 Nisan 1949 tarihinde imzalanmasıyla kurulmuştur. Antlaşmanın 5. maddesi, üye devletlerden birine karşı silahlı bir saldırı olması halinde, bunun tüm üyelere karşı yapılmış bir saldırı olarak kabul edileceğini ve diğer üyelerin saldırıya uğrayan üyeye gerekirse silahlı kuvvetlerle yardım edeceğini belirtmektedir. Antlaşmanın 6. maddesi, 5. maddenin kapsamını Yengeç Dönencesi'nin kuzeyindeki adalar, Kuzey Amerika ve Avrupa anakaraları, Türkiye'nin tamamı ve sonuncusu Temmuz 1962'den beri tartışmalı olan Fransız Cezayiri ile sınırlamaktadır. Dolayısıyla, Hawaii, Porto Riko, Fransız Guyanası, Falkland Adaları, Septe veya Melilla gibi yerlere yapılacak bir saldırı 5. madde kapsamında bir karşılık verilmesini tetiklemeyecektir.

Servislerarası İstihbarat için Direktörlük veya bilinen adıyla Servislerarası İstihbarat kısa adıyla ISI, Pakistan İslam Cumhuriyeti'nin ana istihbarat teşkilatıdır. Görevi kritik ulusal güvenlik operasyonları ve istihbarattır. ISI ilk olarak 1947 Hindistan-Pakistan Savaşı sırasında İstihbarat Bürosu ve Askeri İstihbarat arasındaki koordinasyonu sağlamak için kurulmuştur. Ancak diğer iki teşkilatın zayıflaması ve ISI'ın Sovyet-Afgan Savaşı sırasında CIA ile birlikte Mücahitlere verdiği destek ve Afgan İç Savaşı sırasında Hint-İran destekli Kuzey İttifakı'na karşı Taliban'a verdiği destek ile büyük bir güç kazanmış ve Pakistan'ın en büyük istihbarat teşkilatı haline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">AUSCANNZUKUS</span>

AUSCANNZUKUS, Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık ve ABD'den oluşan bir komuta, kontrol, iletişim ve bilgisayar birlikte işlerlik kuruluşu. Bu kısaltma UKUSA Anlaşması'nda bir güvenlik uyarısı olarak kullanılmaktadır ve "Beş Göz" adıyla bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Küresel izleme ifşası (2013-günümüz)</span>

Uluslararası medya ABD Ulusal Güvenlik Dairesi (NSA) ve onun uluslararası ortaklarının, yabancı ulusları ve ABD vatandaşlarını küresel izlemeye tabii tuttuğunun operasyonel detaylarını ortaya çıkardı. Raporların çoğu eski bir NSA çalışanı Edward Snowden'ın sızdırdığı çok gizli devlet sırlarından oluşmakta. Edward Snowden'ın da bu gizli belgeleri bir dönem birlikte çalıştığı ABD'nin en büyük savunma ve istihbarat üstlenici firmasının sahibi Booz Allen Hamilton'dan aldığı iddia edilir. Snowden'ın sızdırdığı belgeler ABD istihbaratının yanı sıra, Avustralya, İngiltere ve Kanada istihbaratına ait belgeleri de içermektedir. Bu belgeler "Five Eyes" özel ağı sayesinde elde edilmiştir. Haziran 2013'te Snowden'ın sızdırdığı ilk dokümanlar eşzamanlı olarak The Washington Post ve The Guardian gazetelerinde yayınlanarak büyük ilgi topladı. İfşa 2013 yılı boyunca devam etti ve yaklaşık 1.7 milyon doküman da daha sonra medyaya sızdırıldı ve küresel ölçekte The New York Times, Canadian Broadcasting Corporation, Australian Broadcasting Corporation, Der Spiegel (Almanya), O Globo (Brezilya), Le Monde (Fransa), L'espresso (İtalya), NRC Handelsblad (Hollanda), Dagbladet (Norveç), El País (İspanya) ve Sveriges Television (İsveç) gibi medya kuruluşları tarafından yayınlanarak ifşa edildi.

<span class="mw-page-title-main">GCHQ</span> GCHQ, İngiltere hükümetinin ve silahlı kuvvetlerinin elektronik istihbarat ve bilgi güvenliğini sağlamakla görevli, İngiliz istihbarat ve güvenlik organizasyonuna verilen isimdir.

GCHQ, İngiliz devletini siber saldırılara ve tehditlere karşı korumak amacıyla hükûmet tarafından görevlendirilen güvenlik ve istihbarat kurumu. Devlet Başkanına veya ilgili kurum için bu tür saldırılara karşı nasıl hareket edileceğine dair bilgi ve danışmanlık sağlar. Kurum ilk başlarda 1919'da ve İkinci Dünya Savaşı sırasında Bletchley Parkı merkez üssü seçip, telekomünikasyon sistemlerinin çok büyük bir önem arz ettiği bir zamanda bu sistemlerin şifrelerini kırmayı başarmıştır. Bugün ise kurum siber güvenlik hizmetlerine ek olarak kimyasal, biyolojik ve nükleer silahlara ve tehditlere karşı önlem almak ve durdurmakla yükümlüdür. GCHQ İngiltere'nin Cheltenham kentinde yer alır. Joint Intelligence Committee (JIC), the Security Service (MI5), The Secret Intelligence Service (MI6) ve Defence Intelligence (DI) gibi kurumların altında çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Keşif Ofisi</span> Amerika Birleşik Devletlerindeki 17 istihbarat ajansından biri olan kurum

Ulusal Keşif Ofisi, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki 17 istihbarat ajansından biri olan kurum. Savunma Bakanlığına bağlı olup; Merkezî İstihbarat Teşkilatı (CIA), Ulusal Güvenlik Ajansı (NSA), Savunma İstihbarat Ajansı (DIA) ve Ulusal Jeouzamsal İstihbarat Ajansı (NGA) ile birlikte ülkedeki en büyük beş istihbarat ajansından biri konumundadır.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Özel İletişim Servisi</span>

Rusya Federasyonu Federal Koruma Servisi Özel İletişim ve Bilgi Servisi bilgi güvenliği ve kriptanaliz/şifreleme içeren bilgilerin toplanması ve yabancı iletişim ve yabancı sinyallerin istihbarat analizi, yanı sıra Rusya'nın devlet muhabere ve bilgi sistemlerini korumaktan sorumlu Rusya Federal Koruma Servisi bir kripto istihbarat kuruluşudur. Bu Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Güvenlik Ajansı'nın eşdeğerdir.

<span class="mw-page-title-main">Avustralya Gizli İstihbarat Servisi</span>

Avustralya Gizli İstihbarat Servisi Avustralya ulusal dış istihbarat kuruluşudur. Hem karşı istihbarat dahil olmak üzere diğer ülkelerin istihbarat örgütleri ile bağlantıya geçmek hem de deniz aşırı istihbarat toplamadan sorumludur. ASIS, İngiliz Gizli İstihbarat Servisi (MI6) ve Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA) ile karşılaştırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri İstihbarat Topluluğu</span> ABD İstihbarat Topluluğu

Amerika Birleşik Devletleri İstihbarat Topluluğu, Amerika Birleşik Devletleri'nin dış ilişkilerini ve ulusal güvenliğini desteklemek amaçlı istihbarat faaliyetlerini yürütmek üzere ayrı ayrı ve birlikte çalışan 16 ayrı devlet kurumunun oluşturduğu bir topluluktur. Bu topluluğa üye örgütleri arasında istihbarat teşkilatları, askerî istihbarat ile federal yönetim bakanlıklarına bağlı sivil istihbarat ve analiz büroları bulunmaktadır. İstihbarat Topluluğu'nun başında doğrudan Amerika Birleşik Devletleri başkanı'na karşı sorumlu olan Ulusal İstihbarat Direktörü (DNI) bulunmaktadır.

John Cairncross, İskoç asıllı Britanyalı, II. Dünya Savaşı yıllarında ajanlık ve istihbarat memuru.

<span class="mw-page-title-main">PRISM (gözetleme programı)</span> Uluslararası gözetleme programı

PRISM (açılımı: Planning Tool for Resource Integration, Synchronization, and Management, Türkçesi: Kaynak Entegrasyonu, Senkronizasyon ve Yönetim için Planlama Aracı), Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Güvenlik Ajansı'nın (NSA) çeşitli internet şirketlerinden internet iletişimlerini topladığı bir programın kod adıdır. PRISM, mahkeme tarafından onaylanan arama terimleriyle eşleşen tüm verileri teslim etmek için 2008 FISA Değişiklik Yasası'nın 702 Bölümü uyarınca Google LLC gibi internet şirketlerinden yapılan taleplere göre depolanan internet iletişimlerini toplar. NSA, bu PRISM taleplerini internet omurgasındaki şifrelenmiş iletişimleri toplamak, telekomünikasyon filtreleme sistemlerinin daha önce ayrıştırıp attığı depolanan verilere odaklanmak, ve daha kolay ele alınabilen verileri elde etmek için kullanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Küresel gözetleme</span>

Küresel kitle gözetimi, ulusal sınırlar boyunca tüm nüfusun kitlesel gözetimini ifade eder.

Bu bir kriptograflar listesidir. Kriptografi, hasım adı verilen üçüncü tarafların varlığında güvenli iletişim için tekniklerin uygulanması ve incelenmesidir.