Bağdat Demiryolu

Bağdat Demiryolu
Genel bilgiler
Durum	Suriye kısmı haricinde işletmede[1]
Sahibi	Chemins du Fer Impérial Ottomans de Bagdad / Osmanlı İmparatorluk Bağdat Demiryolu (CIOB) Şirketi
Yer	Türkiye, Suriye, Irak (Anadolu ve Mezopotamya)
İlk - Son durak	Konya Garı, Konya, Türkiye Bağdat Garı, Bağdat, Irak
İstasyonlar	İşletmede: 140 Toplam: 189
Hizmet
Sistem	TCDD Suriye Demiryolları [en] Irak Devlet Demiryolları [en]
İşletmeci(ler)	Chemins du Fer Impérial Ottomans de Bagdad / Osmanlı İmparatorluk Bağdat Demiryolu (CIOB) Şirketi
Bakım tesisi	Konya, Adana, İskenderun, Halep, Nusaybin, Bağdat
Tarihçe
Açılış	1903 – 1940
Teknik bilgiler
Hat uzunluğu	1.597 kilometre (992 mi)
Hat açıklığı	Standart (1435 mm)
Rota sayısı	7
Güzergâh haritası Bağdat Demiryolu Lejant İstanbul-Haydarpaşa yönü[2] 433,685 0,0 Konya 20,370 Kaşınhan 44,232 Çumra 61,941 Arıkören 68,000 Konya – Karaman İl Sınırı 80,683 Demiryurt 102,295 Karaman 119,045 Sudurağı 147,870 Ayrancı 172,013 Böğecik 174,000 Karaman – Konya İl Sınırı 189,192 Ereğli 193,300 Gazhane 198,892 Bulgurluk 215,852 Çakmak 218,743 Konya – Niğde İl Sınırı 224,300 Osmancık 230,000 Toroslar – Yükseklik 1478 m Niğde, Kayseri, Ankara yönü 237,625 2. Bölge 6. Bölge 235,200 Kardeşgediği 237,625 Ulukışla – Yükseklik 1200 m Toroslar 37 Tünel 250,923 Gümüş Toroslar 37 Tünel 257,700 Tosunali Toroslar 37 Tünel 266,000 Çiftehan 275,600 Niğde – Adana İl Sınırı Toroslar 37 Tünel 281,648 Pozantı – Yükseklik 780 m Toroslar 37 Tünel 291,311 Belemedik – Yükseklik 700 m Toroslar 37 Tünel 299,400 Tünel – Uzunluk 3.795 m 303,600 Tünel – Uzunluk 2.102 m 306,116 Hacıkırı – Yükseklik 600 m 307,100 Varda Köprüsü 315,290 Karaisalıbucağı 321,600 Kelebek 323,000 Adana – Mersin İl Sınırı 328,094 Durak – Yükseklik 140 m 329,888 Mersin – Adana İl Sınırı 336,000 Adana – Mersin İl Sınırı 336,700 Topçu 0,0 Mersin Mersin Limanı 5,954 Tırmıl 8,290 Karacailyas 14,113 Taşkent 19,034 Huzurkent 26,222 Tarsus 43,209 344,785 Yenice – Yükseklik 30 m 347,000 Mersin – Adana İl Sınırı 348,500 Arıklı 353,921 Zeytinli 357,000 Dikili 360,200 Küçükdikili 363,054 Şehitlik 367,129 Şakirpaşa 369,958 Adana 374,050 Kiremithane 386,738 İncirlik 387,700 Cezaevi 389,500 Kürkçüler 396,787 Yakapınar 386,738 Çakaldere 404,200 Sirkeliköy 417,929 Ceyhan 430,700 Günyazı 435,000 Yassıca 441,750 Mustafabey 442,500 Adana – Osmaniye İl Sınırı 58,900 İskenderun İskenderun Limanı 48,731 Sarıseki 41,914 İsdemir 36,700 Yakacık 34,700 Payas 30,193 Dörtyol 22,250 Karabasamak 11,290 Erzin 4,650 Hatay – Osmaniye İl Sınırı 0,00 448,309 Toprakkale 457,243 Osmaniye 466,843 Mamure 471,500 Şekerdere 479,623 Yarbaşı 485,913 Taşoluk 489,400 Nohut 492,954 Bahçe 495,494 Bahçeşehir Tünel – Uzunluk 400 m 500,900 Ayran 501,640 Ayran Tüneli girişi – Uzunluk 4905 m 503,500 Osmaniye – Gaziantep İl Sınırı 506,545 Ayran Tüneli çıkışı – Uzunluk 4905 m Gaziantep, Kahramanmaraş, Malatya yönü 511,389 Fevzipaşa 515,200 Hanağzı 520,741 İslahiye 531,200 Güvercinlik 544,600 Tahtaköprü 544,600 Türkiye – Suriye Ülke Sınırı 549,800 Meidan Ekbis 559,600 Raco 565,100 Kurt-Kulac 576,300 Afrin 582,100 Kafar Jana 586,400 Katma 592,900 Azez 599,100 Tel Rıf'at 625,100 Asras Al-Tschachba Çimento Fabrikası 635,300 Müslimiyye Arabian Çimento Şirketi Babennes Çimento Fabrikası Halab-Kokerei 649,900 Halep Şam yönü 681,000 Ta’an 696,600 Achtarin 709,500 ar-Raʿi (Çobanbey) 715,891 Suriye – Türkiye Ülke Sınırı 716,470 Çobanbey 721,000 Kilis – Gaziantep İl Sınırı 730,400 Akkoyunlu 758,191 Öncüler 761,091 Arslanlı Gaziantep, Kahramanmaraş, Malatya yönü 771,800 Karkamış (eski Cerablus) 774,800 Gaziantep – Şanlıurfa İl Sınırı (Fırat Nehri) 785,866 Göksu 797,266 Mutluca 809,490 Mürşitpınar 830,800 Bekçiler 851,740 Gültepe 871,685 Akçakale (eski Tel Abyad) 892,289 Zenginova 913,344 Goçar 934,756 Sayarlı (eski et-Tu'aim) 956,350 Gökçayır 976,157 Ceylanpınar (eski Resulayn) 774,800 Şanlıurfa – Mardin İl Sınırı 997,873 Gürpınar 1015,095 Akdoğan Alaki Çimento Fabrikası 1038,290 0,00 Şenyurt (eski Derbisiye) 24,340 Mardin 1052,290 Arpatepe 1060,498 Toruntepe 1081,852 Serçehan 1096,934 498,600 Nusaybin 1097,433 Türkiye – Suriye Ülke Sınırı 1142,633 Kamışlı Deyrizor yönüne 510,0 Tell Ziwan 529,0 Kabur al-Bid 551,0 Umm Qaif-Faukani 552,0 Demir Kapı, Suriye 562,0 Tall Hadsch 586,7 al-Yarubiyyafrüher: Tall Kutschak Suriye – Irak Ülke Sınırı 608,0 Abu Hudschaira 615,3 Tall al-Uwainat 638,5 Tall-Hugna 649,6 al-Wa’ailiyya 671,2 Abtir 677,0 as-Sabuniyya 697,0 Hayy al-Yarmuk 702,6 Musul 707.0 Abu Saif 716,0 al-Qasr 724,9 Hammam al-Alail 734,0 Munira 748,7 ath-Thaura Nika’a Bağlantısı 757,1 Schuwairat 765,0 al-Kais 773,7 Qayyara Tall Azba 786,6 Wadi al-Murr 803,5 al-Dscharnaf (Streckenverlegung) 826,6 Tulul al-Baq 837,1 Umm Ghurba 844,0 asch-Scharqat 855,6 Ain Dais 867,6 al-Haliwat 896,2 Baidschi 860,0 Aran 868,0 al-Haliwat Düngemittelfabrik Baidschi Kerkük Bağlantısı 896,0 Schuraimiyya nach al-Haqlaniyya nach al-Haqlaniyya 899,0 909,6 Abu Radschasch 914,2 Qalʿat Rayyasch 916,9 Ausweichstelle Abu Radschasch 924,1 Imam Makarim 936,2 Tıkrit 952,5 İmam Dur 954,7 Daur 960,3 Daur-Streckenposten 967,6 Makafascha 970,0 Muhaidschir 977,6 el-Abbassiyye 982,9 el-Adschik 990,9 Samarra 1007,0 27,4 25,6 Istabular Ahal Ghidhab 5,0 Ausweichstelle Harbi 1013.2 al-Ischaqi 1031,6 Balad 1034,0 0,0 1049,6 Sumaitschach 1051,0 nach Sadiyye Bağlantısı 1051,0 ad-Dudschail 1062,0 Nabiriyyat 1069,4 al-Muschachada 1084,8 Kala Asım al-Muhammed bağlantısı 1090,6 al-Tadschi 1094,0 zur Hadschim-as-Sagam-Gasraffinerie 1097,0 Tha’alibach 1101,0 von Bagdad-Flughafen und al-Qa’im Basra Bağlantısı 1109,6 Bağdat Garı

Bağdat Demiryolu (Fransızca: Chemins du Fer Impérial Ottomans de Bagdad, romanize: Osmanlı İmparatorluk Bağdat Demiryolu, Rapor işareti: CIOB), Osmanlı İmparatorluğu'nda Konya'dan Bağdat'a ulaşmak üzere 1903'te yapımına başlanan 1597 km. uzunluğundaki demiryolu hattıdır. Demiryolu hattının uzunluğu İstanbul - Konya arasındaki Osmanlı Anadolu Demiryolları ve diğer bağlı hatlarla beraber 3205 km.'ye ulaşmaktadır. Zamanının en büyük altyapı projelerinden biri olan demiryolu hattının inşası on yıllar sürmüştür. I. Dünya Savaşı'nın başında bile hattın tamamlanabilmesi için 960 km. gerekmekteydi. Demiryolu hattının Bağdat'a uzanan kesimi ancak 1930'ların sonunda tamamlanabilmiş ve İstanbul'dan Bağdat'a ilk tren 1940'ta yola çıkmıştır.^[] 1940'tan Irak'ın işgali'nin başladığı 2003'e kadar Türkiye – Suriye – Irak arasında kesintisiz bir şekilde tren işletmeciliği yapılmıştır. Irak'ın işgaliyle birlikte özellikle Irak'ta tren işletmeciliği sekteye uğramıştır. 2000'li yılların sonlarında üç ülke arasında tren işletmeciliği yeniden başlamış ancak 2011'de Suriye İç Savaşı'nın patlak vermesiyle yeniden durmuştur.

Bağdat Demiryolu'nun inşası ve işletilmesi, 1903'te 99 seneliğine Alman sermayeli Chemins du Fer Impérial Ottomans de Bagdad / Osmanlı İmparatorluk Bağdat Demiryolu (CIOB) Şirketi'ne verilmiştir. Şirket, demiryolunu bölüm bölüm inşa etmeyi planlamış ve ilk olarak 1903'te Konya – Ereğli arasında hattın inşasına başlamıştır.^[3]

Demiryolunun (özellikle de Almanya tarafından) inşa edilmesi İngiltere'yi ve Rusya'yı oldukça rahatsız etmişti. Başlangıçta projenin İstanbul – Ankara – Sivas – Diyarbakır – Bağdat güzergahında inşa edilmesi planlanmış, ancak Ruslar planlanan hattın kendi sınırlarına (o yıllarda Kars, Rus toprağıydı) yakın olması ve olası bir Osmanlı müdahalesini kolaylaştıracağı için hattın inşa edilmesini istememiştir. Aynı şekilde İngilizler de Hindistan'daki sömürge varlığına ve deniz ticaretine zarar vereceği için hattın inşa edilmesini istememiştir. Rusya'nın baskıları sonucu güzergâh İstanbul – Eskişehir – Konya – Adana – Halep – Bağdat olarak değiştirilmiştir. Ancak demiryolu İngilizler için rahatsızlık oluşturmaya devam etmiş ve Basra Körfezi'ne kadar ulaşması planlanan demiryolunu engellemek için çok uğraşmışlardır. Demiryolu, Osmanlı İmparatorluğu açısından I. Dünya Savaşı'nın temel sebeplerinden biri olmuştur.^[]

İstanbul'da Sultanahmet Meydanı'nda bulunan Alman Çeşmesi, Bağdat Demiryolu'nun yapımının Alman firmalarına verilmesi üzerine Alman İmparatoru II. Wilhelm tarafından hediye edilmiştir.^[]

Günümüzde Bağdat demiryolu, Türkiye, Suriye ve Irak arasında paylaşılmıştır. Demiryolu hattının Çobanbey – Nusaybin arasındaki kesimi bugün Türkiye – Suriye sınırının büyük bir kısmını teşkil etmektedir. Türkiye sınırları tarafında kalan bu kesimin, Suriye'nin bağımsızlığını kazanmasından sonra Türkiye'nin demiryolu ağının kalanıyla bağlantısı kesilmiştir. Bağlantıyı yeniden sağlamak için 1953 – 1960 yılları arasında Narlı – Karkamış demiryolu hattı inşa edilmiştir. Günümüzde Bağdat demiryolunun orijinal güzergahının Türkiye ve Irak kısımları aktif, Suriye kısmı ise Suriye İç Savaşı sebebiyle kapalıdır.

Ana Hatlar

• Konya – Ulukışla – Yenice demiryolu
• Adana – Yenice – Mersin demiryolu
• Adana – Toprakkale – Fevzipaşa – Halep demiryolu
• Halep – Karkamış – Şenyurt – Nusaybin demiryolu
• Nusaybin – Kamışlı – Beyci – Bağdat demiryolu^[]

Şube Hatları

• Toprakkale – İskenderun demiryolu
• Şenyurt – Mardin şube demiryolu

Bağlantılı Hatlar

• Eskişehir – Afyonkarahisar – Konya demiryolu
• Fevzipaşa – Narlı – Yolçatı – Kurtalan demiryolu
• Narlı – Karkamış demiryolu
• Halep – Deyrizor – Ebu Kemal demiryolu^[]
• Deyrizor – Kamışlı demiryolu^[]
• Hadise – Beyci – Kerkük demiryolu
• Bağdat – Basra yüksek hızlı demiryolu

• 
  Hattın başlangıcı Konya Garı
• 
  Hat üzerinde üstü açık yük vagonu çeken iki lokomotif, 1903.
• 
  Hat üzerinde sefer yapan bir tren

Özel

• Albayrak, Mustafa. "Osmanlı-Alman İlişkileri'nin Gelişimi ve Bağdat Demiryolu'nun Yapımı", OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı:6, Ankara, 1995.

Genel