Bayramilik
Makale serilerinden |
Bayramilik veya Bayramiyye Tarikatı, kurucusu Hacı Bayram-ı Veli'nin (1352-1429) adına izafeten Bayramîyye Tarikatı olarak tanınmıştır. Hacı Bayram-ı Veli'nin, hocası Safev’îyye şeyhi Hoca Alâ ed-Dîn Ali Erdebilî'nin talebelerinden Şeyh Hâmid Hâmid’ûd-Dîn-i Veli'nin Aksaray'da ölümünden sonra Ankara'ya dönüp irşâd fa'aliyetlerine başladığı 1412 tarihi, ilk Türk tarikatı[1] olan Bayramiye'nin kuruluşu olarak kabul edilir.
Bayramîyye Tarikatı
Bayramiyye tarikatı; Hacı Bayram-ı Veli tarafından Halvetiyye ve Nakşibendiye'nin Ekberî sufi düşünce tarzı altında harmanlanarak birleştirilmesi ile kurulmuş bir tasavvuf yoludur.
İlkeleri
Tarikatta üç temel unsur vardır. Bunlar Cezbe, Muhabbet, Sırr-ı İlahî olarak sıralanırlar.
Kulun Allah'a doğru aşk ile çekilmesine Cezbe, Allah'ın kulu kulun da Allah'ı sevmesine Muhabbet denir. Bayramilikte bu ikisini elde eden mürid ilahî sırrı elde etmek için çaba gösterir.
Her tarikatın kendisine özel bir başlığı (takke) bulunur ki bu başlığa Tac denir. Bayrami tarikatının tacı beyaz renkli, altı dilimli olup tam tepesinde beyaz keçeden birbiri içinde üç daire bulunurdu. Buna gül adı verilirdi. Bu başlığın üzerine yeşil renkli sarık sarılırdı.
Günümüzde devam etmemekle birlikte, etkileri Aziz Mahmud Hüdayi'nin kurduğu Halvetiye yolunda ve mutasavvıf yazar İsmail Hakkı Bursevî'nin eserlerinde görülmektedir.
Kolları
Hacı Bayram-ı Veli'nin ölümünden sonra tarikat, müridleri üzerinden Akşemsettin'a atfedilen (Şemsîyye-î Bayramîyye Tarikatı), Bıçakçı Ömer Dede (Şeyh Emir Sıkkinî)'ye atfedilen (Melâmetîyye/Melâmîyye-î Bayramîyye Tarikatı),[2] ve Akbıyık Sultan'a atfedilen (Celvetîyye-î Bayramîyye Tarikatı) olmak üzere üç ayrı kola ayrılarak devam etmiştir.
Konumu
İslam | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Şiʿism | Tasavvuf | Sünniler[3] | Hariciler | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hanefi | Maliki | Şafi'i | Hanbeli | Zahiri | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Z'ûl-Nûn el-Mısrî | İbrahim ibn Edhem | Ebû’l Hasan Şazeli | Ebû’n Necib Sühreverdi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ebâ Yezîd-i Bistâmî | Şazel’îyye | Sühreverd’îyye | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ebû’l Hasan Harakânî | Ebû Hafs Ömer es-Sühreverdî | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sehl el-Tüsterî | Arslan Baba | Yusuf Hemedanî | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hallâc-ı Mansûr | Ahmed Yesevî | Abdulhâlık Gucdevanî | Abdülkâdir Geylânî | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Yesev’îyye Tarikat | Nakşibend’îyye Tarikat | Kadir’îyye Tarikat | Şeyh’ūl`Ekber İbn ʿArabî | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gâl’îyye | Zahid Gilani Zahid’îyye | Ekber’îyye Sūfīsm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Yunus Emre | Halvet’îyye | Vahdet-i Vücud | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nâimî | Hacı Bayram Veli | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hurûfîlik | Bayram’îyye Tarikat | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nesîmî | Şems’îyye-i Bayram’îyye | Celvet’îyye-i Bayram’îyye | Melamet’îyye-i Bayram’îyye | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Balım Sultan | Mahmud Hüdayi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hurûfîyyeh | İsmail Hakkı Bursevî | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gül Baba | Safranbolulu Mehmed Emin Halvetî | Muhammed Nur'ül Arabi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ayrıca bakınız
- Hacı Bayram-ı Veli
- Halvetiyye
- İbn Arabi
- Ekberilik
- Akşemseddin
- Muhammed Nur'ül Arabi
- Niyâzî-i Mısrî
- Halvetiye
- Aziz Mahmud Hüdayi
- İsmail Hakkı Bursevî
- Safranbolulu Mehmed Emin Halvetî
Kaynakça
- ^ Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi: "Bayramiyye" maddesi, Fuat Bayramoğlu ve Nihat Azamat, 1992, İstanbul, c.5, s.270.
- ^ Dünkü ve Bugünkü Melâmîler, Abdurrahman Cerrahoğlu, Bayram Yayıncılık, İstanbul, 1984.
- ^ Balcıoğlu, Tahir Harimî, Türk Tarihinde Mezhep Cereyanları, Ahmet Sait Baskısı, 271 sayfa, Kanaat Neşriyatı, Istanbul, 1940.