İçeriğe atla

Baykonur Uzay Üssü

Koordinatlar: 45°57′53″K 63°18′18″D / 45.96472°K 63.30500°D / 45.96472; 63.30500
Baykonur Uzay Üssü
Kazakça: Байқоңыр ғарыш айлағы
IATA: yok - ICAO: yok - LID: GC0015
Özet
İşletici
Hizmet verdiği şehirBaykonur
YerKızılordu Eyaleti
Açılış1955[1][2]
Rakım (ODS)90 m / 295 ft
Koordinatlar45°57′53″K 63°18′18″D / 45.96472°K 63.30500°D / 45.96472; 63.30500
Harita
Harita
Baykonur Uzay Üssü'nün haritadaki yeri
Baykonur'daki Soyuz fırlatma rampası
Baykonur Üssü logosu

Baykonur Uzay Üssü (Kazakça: Байқоңыр ғарыш айлағы, romanize: Bayqoñır ğarış aylağı, Rusça: Космодро́м Байкону́р, romanize: Kosmodrom Baykonur), Tyuratam[Not 1] olarak da adlandırılır,[3] Sovyetler Birliği tarafından kurulmuş, bugünkü Kazakistan'da yer alan dünyanın en eski ve bölgedeki en büyük uzay üssüdür. Mevcut Rus uzay programı Roskosmos sebebiyle halen aktif olarak kullanılan uzay üssünde her yıl çok sayıda ticari, askeri ve bilimsel operasyonun gerçekleştirilmektedir.[4][5]

Üs, 2 Haziran 1955'te Seyhun (Siri Derya) nehrinin kıvrımındaki Kazak bozkırlarında kurulmuş olup, Tyuratam tren istasyonunun yakınında yer almaktadır. Sovyet yönetimi, 1961'de üsse güvenlik nedeniyle yanıltıcı olarak 320 km kadar kuzeydoğusudaki Baykonur kasabasının adını vermiştir.[3][6][7]

Baykonur Uzay Üssü, Baykonur Uzay Üssü Site 31 gibi birçok fırlatma rampası, 5 adet kontrol kulesi, 9 adet kontrol merkezi ve 1.500 km uzunlukta bir füze deneme alanını barındırır. 2 Haziran 1955'te hizmete giren üssün genişliği kuzeyden güneye 80 km, doğudan batıya 130 km kadardır. Askerlerin çalıştırıldığı yapım işleri yaklaşık iki buçuk yılda tamamlanmıştır.[3]

Üs yakınlarına çalışanların ve ailelerinin kalmaları için Tyuratam kenti (o zamanki adı ile Leninsk) şehri kurulmuştur. Tüm Sovyet insanlı uzay araçları, ay ve gezegen sondaları bu üsten fırlatılmıştır.[3]

Uzay çalışmaları tarihinin birçok önemli uçuşu Baykonur Uzay Üssü'nden yapılmıştır: ilk insan yapımı uydu Sputnik 1'in fırlatılması (4 Ekim 1957),[8] Ay yakınlarından uçan ilk uzay aracı Luna 1 (4 Ocak 1959), ilk insanlı yörünge uçuşunu gerçekleştiren Yuri Gagarin'in aracı Vostok 3KA-2 ya da bilinen adıyla Vostok 1'in fırlatılması (12 Nisan 1961), uzaya çıkan ilk kadın Valentina Tereşkova'yı taşıyan uzay aracının (Vostok 6) fırlatılması (1963), başka bir gezegenden Dünya'ya veri gönderen ilk uzay sondası Venera 7 (1970).[3]

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Kazakistan Сumhuriyeti sınırları içinde kalan Baykonur Uzay Üssü, Rusya tarafından yıllık 115 milyon dolar kira ile 2050 yılına kadar kiralanmıştır.[3]

Baykonur'dan, yapımından günümüze kadar yaklaşık 1100 kadar fırlatma yapılmıştır. Ayrıca, ilk operasyonel kıtalararası balistik füze de Baykonur'da konuşlandırılmıştır.

1980-1990 yılları arasında Mir uzay programını destekleyen üs, Columbia felaketinden sonra Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay mekiği programına ara vermesi ile Uluslararası Uzay İstasyonu'nun tek destekleyici üssü haline gelmiştir.[3]

Baykonur, 14 Şubat 2014'te Türkiye'nin 6. haberleşme uydusu Türksat 4A'nın fırlatılmasına ev sahipliği yapmıştır. Türkiye saatiyle 23:09'da gerçekleşen fırlatmanın ardından uydu, ertesi sabah 08:09'da 50 derece doğu boylamına yerleştirilerek üç ay sürecek test süreci başlamıştır.

Notlar

  1. ^ Anlamı: Töre ata, Töre baba

Kaynakça

  1. ^ https://www.bbc.com/mundo/noticias/2013/11/131114_galeria_baikonur_cosmodromo_mas_grande.
  2. ^ https://www.efe.com/efe/america/destacada/baikonur-la-piedra-angular-del-programa-espacial-ruso-cumple-65-anos/20000065-4306791.
  3. ^ a b c d e f g "Baikonur". Encyclopedia Astronautica, astronautix.com. 2012. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2012. 
  4. ^ Wilson, Jim (5 Ağustos 2000). "Safe Launch For Critical Space Station Module". Popular Mechanics. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2009. 
  5. ^ "Baikonur Cosmodrome". International Launch Services. 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2020. 
  6. ^ Suvorov, Vladimir (1997). The first manned spaceflight: Russia's quest for space. Nova Publishers. ss. 16-17. ISBN 978-1-56072-402-5. 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2020. 
  7. ^ "The Partnership: A History of the Apollo-Soyuz Test Project". NASA. 1 Aralık 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2020. 
  8. ^ Wade, Mark. "Sputnik 1". Encyclopedia Astronautica. 27 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2017. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Baykonur Uzay Üssü ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">NASA</span> ABDde uzay programı çalışmalarından sorumlu kurum

NASA, Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay programı çalışmalarından sorumlu olan kurum. 29 Temmuz 1958 tarihinde ABD Başkanı Dwight Eisenhower tarafından kurulmuştur. Daire, 1 Ekim 1958 tarihinden itibaren askerî amaçlardan ziyade sivil alanda barışçıl bir şekilde faaliyet göstermeye başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Uzay Yarışı</span> Soğuk Savaş sırasında, ABD ve SSCB arasında yaşanan uzay rekabeti (1955–1975)

Uzay Yarışı, Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasında 20. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşen resmî olmayan uzay rekabetidir. Kökeni, II. Dünya Savaşı'ndan sonra iki ülke arasında balistik füze temelli nükleer silahlanma yarışına dayanmaktadır. Uzaya uydu, roket ve sonda yollamak, insan göndermek; Ay'a insan indirmek gibi çabalar içermektedir. Bu yarış, aynı zamanda ABD ile SSCB arasındaki Soğuk Savaş'ın (1947–1991) bir parçasıdır. Uzay Yarışı, yapay uyduların öncü fırlatmalarını, Ay'a, Venüs'e ve Mars'a yollanan robotik uzay sondalarını ve alçak Dünya yörüngesinde ve nihayetinde Ay'da insanlı uzay uçuşunu getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sputnik 1</span> Uzaya gönderilen ilk yapay uydu (1957)

Sputnik 1, Dünya'nın ilk yapay uydusu. Sputnik serisinden ilk uzay aracı. SSCB tarafından 4 Ekim 1957'de yörüngeye oturtuldu. Sputnik 1'in uzaya gönderilmesi soğuk savaş yıllarında gerçekleşti ve süper güçler arasında yeni bir rekabet olan Uzay Yarışı'nı başlattı.

<span class="mw-page-title-main">Uzay aracı</span> araştırma yapmak üzere uzaya gönderilen insanlı veya insansız araçların ortak adı

Uzay aracı ya da uzay gemisi, Dünya'nın atmosferi dışında, özellikle dış uzayda çalışmak üzere tasarlanmış araç ya da makinedir. Uzay araçları insanlı ya da insansız olabilir. Bir uzay aracı telekomünikasyon, Dünya'nın gözlemlenmesi, meteoroloji, yolbul, uzay kolonizasyonu, gezegen keşfi, uzay turizmi, uzay savaşımı, uzay ortamında insan ve kargo taşınması gibi görevler için yapılmış olabilir. Bu tanım aynı zamanda yapay uyduları da kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Soyuz 1</span>

Soyuz 1 Sovyetler Birliği uzay programı kapsamında 23 Nisan 1967'de gerçekleştirilen mürettebatlı bir uzay uçuşuydu. Mürettebatı Albay Vladimir Mihailoviç Komarov'dan oluşuyordu. Soyuz 1 uzay aracı dünyaya dönüş sırasında paraşütlerinin açılamaması sonucu 24 Nisan'da yere çakıldı. Vladimir Komarov, uzay uçuşunda hayatını kaybeden ilk kişi oldu. Soyuz 1, aynı zamanda gece fırlatılan ilk mürettebatlı uzay aracıydı.

<span class="mw-page-title-main">Vostok 1</span> SSCB yapımı bir uzay aracı

Vostok 1, Vostok programının ilk uzay uçuşu ve tarihteki ilk insanlı yörünge uçuşuydu. Vostok 3KA uzay kapsülü, 12 Nisan 1961'de Sovyet kozmonot Yuri Gagarin ile birlikte Baykonur Uzay Üssü'nden fırlatıldı ve Gagarin'i Dünya çevresinde yörünge hızına ulaşan ve Dünya çevresinde tam bir tur atan ilk insan yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Vostok (uzay aracı)</span> SSCB yapımı uzay aracı

Vostok Sovyetler Birliği tarafından geliştirilen bir uzay aracıdır. İlk insanlı uzay uçuşu Vostok 1 ile 12 Nisan 1961'de Sovyet kozmonot Yuri Gagarin tarafından gerçekleştirildi.

<span class="mw-page-title-main">Luna 1</span> Yapay uydu

Luna 1 ya da Rusça Rüya anlamına gelen Мечта, tarihte ilk defa Ay'ın yakınlarına ulaşan ve güneş merkezli yörüngeye yerleşen uzay aracı. Çarpma aygıtı olarak tasarlanan uzay aracı Sovyetler Birliği’nin Luna programı kapsamında 2 Ocak 1959'da Baykonur Uzay Üssü'nden Vostok roketiyle uzaya fırlatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü</span>

Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü, daha önceki adı Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü olan, Amerika Birleşik Devletleri Uzay Kuvvetleri'nin Santa Barbara ilçesi, Kaliforniya'daki bir askeri hava üssüdür. 1941'de kurulan Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü, Western Range'den uzay aracı fırlatan ve aynı zamanda füze testi yapan bir uzay fırlatma üssüdür. Amerika Birleşik Devletleri Uzay Kuvvetleri'nin Space Launch Delta 30 üssü için ana delta görevi görür. Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü, askeri uzay fırlatma görevine ek olarak, NASA ve SpaceX gibi sivil ve ticari uzay varlıkları için uzay fırlatmaları da gerçekleştirir.

<span class="mw-page-title-main">Baykonur Uzay Üssü Site 31</span>

Baykonur Uzay Üssü Site 31/6, Kazakistan'da bulunan, R-7 Semyorka füzesi ve türevleri tarafından kullanılan bir fırlatma yeridir. 2011 yılından itibaren bakıldığında, başlatımda Site 1/5'te fırlatma rampası kullanımı başarılamadı, anahtarlamalı Soyuz-2 ile Soyuz-FG taşıyıcı roketlerine ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun insanlı Soyuz görevlerine fırlatma sitesi olması gerekiyordu. Ancak, Site 1/5 insanlı UUİ görevleri için başlatılan izin değişikliklerine uğramıştır. Uluslararası Uzay İstasyonu'na yapılan sadece birkaç insanlı görevde, Site 1/5 kullanılamaz olduğunda Site 31/6 açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri Üssü</span>

Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri Üssü (CCSFS), Amerika Birleşik Devletleri Uzay Kuvvetleri'ne bağlı Space Launch Delta 45'in Florida, Brevard County, Cape Canaveral'da bulunan bir tesisidir.

Uzay yolculuğu, 20. yüzyılda Konstantin Tsiolkovsky ve Robert H. Goddard tarafından geliştirilen teorik ve pratik atılımların ardından insan başarısının bir parçası haline geldi. Sovyetler Birliği, yörüngeye ilk uydu, ilk erkek ve ilk kadını uzaya göndererek savaş sonrası Uzay Yarışında önder oldu. ABD, 1969'da Ay'a ilk insan inişi ile Sovyet rakiplerini yakaladı. Uzay yarışı sona ermesini takiben, uzay uçuşu harika uluslararası işbirliği ile karakterize edilmiştir ve bu Dünya yörüngesine ucuz erişim ve ticari girişimler için bir genişleme oluşturmuştur. Gezegenler arası sondalar Güneş sistemindeki gezegenlerinin hepsiniziyaret etmiş ve insanlar yörüngede Mir ve ISS gibi uzun süre uzay istasyonlarında kalmıştır. Çin, insanlı misyonlar da dahil olmak üzere önemli uzay uçuş yeteneğine sahip üçüncü ülke olarak ile ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jiuquan Uydu Fırlatma Merkezi</span> Çinde bulunan uzay aracı fırlatma merkezi

Jiuquan Uydu Fırlatma Merkezi (JSLC)(Çince: 酒泉卫星发射中心; pinyin: Jiǔquán Wèixīng Fāshè Zhòng Xīn), Çin'in Gansu Eyaleti, Jiuquan, Jinta ilçesi, Ejin, Alxa, İç Moğolistan ve Hangtian kasabası arasındaki bir Çin uzay aracı fırlatma merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Tyuratam</span>

Tyuratam Kazakistan'da bulunan ana Moskova-Taşkent demiryolu üzerinde bir istasyondur. Adı Kazak dilinde "Töre mezarı" anlamına gelir; Töre ya da daha resmi olarak, Töre-Baba, soylu Cengiz Han'ın soyundan anlamındadır. Tyuratam eskiden bir Rus-Sovyet uzay limanı ve uzay üssü olarak hizmet vermesi için inşa edilmiş Baykonur Uzay Üssü yakınında yer alan Baykonur kenti yakınındadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin'in uzay programı</span>

Çin Halk Cumhuriyeti'nin uzay programı, Çin Halk Cumhuriyeti'nin yürüttüğü ve yönettiği uzay daki faaliyetleri konu alır. Çin uzay programının kökleri, yeni yeni müttefik olan Sovyetler Birliği'nin yardımıyla Çin'in, algılanan Amerikan tehditlerine yanıt olarak ilk balistik füze ve roket programlarını geliştirmeye başladığı 1950'lere kadar uzanır. Sovyet Sputnik 1 ve American Explorer 1 uydularının sırasıyla 1957 ve 1958'de fırlatılmasındaki başarılardan hareketle, Çin, ilk uydusu Dong Fang Hong I'i Nisan 1970'te Long March 1 roketiyle fırlatmış ve bu da onu yörüngeye uydu yerleştiren beşinci ülke yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nin uzay programı</span> 1930lu yıllardan dağılıncaya kadar SSCB tarafından yürütülen roket ve uzay keşif programları

Sovyetler Birliği'nin uzay programı, 1930'lu yıllardan 1991'de dağılıncaya kadar eski Sovyetler Birliği (SSCB) tarafından yürütülen roket ve uzay keşif programlarından oluşuyordu. Altmış yıllık geçmişi boyunca, bu öncelikle sınıflandırılmış askeri program, uzay uçuşlarında bir takım öncü başarılar göstermişti, bunlar; ilk kıtalararası balistik füze (R-7), ilk uydu, Dünya yörüngesine ilk canlı taşıma görevi, uzayda ve Dünya yörüngesinde ilk insan, uzayda ve yörüngedeki ilk kadın, ilk uzay yürüyüşü, Ay'la ilk çarpışma, Ay'ın karanlık tarafının ilk görüntüsü ve insansız olarak Ay'a yumuşak iniş, ilk uzay gezgincisi, otomatik olarak ayıklanan ve Ay'dan Dünya'ya getirilen ilk Ay örneği ve ilk uzay istasyonundan oluşmaktadır. İlk gezegenler arası sondalar, kayda değer başka kayıtlar içeriyordu: Venera 1 ve Mars 1, sırasıyla Venüs ve Mars'a uçmuş, Venera 3 ve Mars 2, ilgili gezegen yüzeyi ile çarpışmış ve Venera 7 ve Mars 3 bu gezegenlere yumuşak iniş yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Plesetsk Uzay Üssü</span>

Plesetsk Uzay Üssü, Rusya'nın Arhangelsk Oblastı'na bağlı Mirni kentinde bulunan bir uzay üssüdür. Üs, 1957 yılında inşa edilmiş olup Arhangelsk'in 200 km güneyinde yer almaktadır.

Svobodni Uzay Üssü, Rusya'nın Amur Oblastı'nda bulunan bir uzay üssüydü. Üs, Svobodni kentinin 15 km kuzeyinde yer almaktaydı. Başlangıçta Svobodni-18 adıyla kıtalararası balistik füzeler için bir fırlatma üssü olarak inşa edildi. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Kazakistan sınırları içerisinde kalan Baykonur Uzay Üssü'nün yerine geçmesi planlandıysa da 2007'de kapatıldı. 2018'de üssün yerini Vostoçni Uzay Üssü alacaktır.

Rokot, Rus yapımı bir uzay fırlatma aracı serisidir. UR-100N füzesi üzerinden geliştirilmiş olup 63° eğim ile 200 kilometrelik bir Dünya yörüngesine 1,950 kilogramlık bir yük taşıyabilmektedir. İlk olarak 1990'larda Baykonur Uzay Üssü'nden fırlatılmış olup daha sonradan Plesetsk Uzay Üssü'nden fırlatılmaya başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Proton-K</span>

Proton-K, Proton roketlerinden türetilen bir Sovyet fırlatma aracıydı. Hruniçev tarafından inşa edildi ve Kazakistan Baykonur Uzay Üssü'ndeki 81 ve 200 numaralı sitelerden fırlatıldı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.