Bavyera

Bavyera
Bavyera
Eyalet
	Freistaat Bayern
	; ; ; Bayrak ; Arma
Ülke	Almanya
Başkent	Münih
İdare
• Başbakan	Markus Söder
Yüzölçümü
• Toplam	70.550.19 km²
Nüfus (31 Aralık 2019)
• Toplam	13.124,737
• Yoğunluk	186/km²
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
	Resmî site; bayern.de

Bavyera (Almanca: Bayern), resmî adıyla Özgür Bavyera Devleti (Almanca: Freistaat Bayern), Almanya'nın güneydoğusunda bir eyalet. Yüzölçümü bakımından Almanya'nın en büyük eyaletidir. Başkenti Münih'tir. Diğer önemli kentleri ise Nürnberg, Augsburg, Regensburg, Ingolstadt, Bamberg ve Würzburg'dur. Batıda Baden-Württemberg ve Hessen eyaletleri, kuzeyde Türingiya ve Saksonya eyaletleri, doğuda Çekya, güney ve güneybatıda Avusturya ile çevrilidir.

Tarihçe

Bölgenin bilinen ilk halkı Keltlerdi. M.Ö. 10'dan sonra Keltler kuzeydeki Töton kavimleri ile güneydeki Romalıların arasında sıkışmaya başladı. Romalılar bölgenin güneyini Raetia ve Noricum olarak ikiye böldüler ve Tötonların akınlarını önlemek için kuzey sınırı boyunca kaleler kurdular. Güneyde Augusta Vindelicorum (Augsburg), Cambodunum (Kempten), Castra Batava (Passau), Castra Regina (Regensburg) gibi giderek gelişen Roma kolonileri kuruldu.

5. yüzyıldaki sürekli Germen saldırıları sonucundaki bölgedeki Roma etkisi silindi. Zamanla Elbe yöresinden, Bohemya, Moravya ve Macaristan'dan gelip bölgeye yerleşen kabileler Keltler ve Romalılarla kaynaştılar. Bölgeye adını veren kavim Baiuvariler (Bavyeralılar) M.S. 500-800 arasında güneye yerleştiler. Bölgenin güneybatı kesimi Almanların, kuzeyi de Franklar'ın ve Thüringenliler'in eline geçti.

Bavyera 7. ve 8. yüzyıllarda İrlandalı ve İskoçyalı keşişlerin (Aziz Boniface, Aziz Korbinian, Aziz Emmeram ve Aziz Rupert) çabalarıyla Hristiyanlaştı. 555-758 arasında bölgeyi yöneten Agilolfing ailesinden gelen Frank düklerinin son temsilcisi III. Tassilo, Charlemagne'a yenilince Bavyera, Karolenj İmparatorluğu'na katıldı.

817'de imparatorluğun bölünmesi üzerine, merkezi Regensburg olan Bavyera düklüğü, Doğu Frank toprakları içinde yer aldı. 1180'de Kutsal Roma-Germen imparatoru I. Friedrich (Barbarossa) Bavyera'yı Kont Otto von Wittelsbach'a verdi. Bavyera 1918'e değin bu ailenin yönetiminde kaldı. Wittelsbachlar başlangıçta bugünkü Bavyera'nın yalnızca güneydoğu kesiminde egemendi. Geri kalan topraklar sayısız imparatorluk kentleri (Reichsstadte), manastır mülkleri ve aile malikaneleri biçiminde bölünmüştü. 1214'te Pfalz toprakları Bavyera'ya katıldı.14. ve 15. yüzyıllarda bölünmeler yüzünden dükler güçlerini yitirdiler; sonunda IV. Albrecht Bavyera'yı yeniden birleştirerek Münih'i başkent yaptı.

IV. Wilhelm reform hareketine karşı koydu; onun ardılı V. Albrecht döneminde Bavyera koyu bir Katolik bölgesi oldu. I. Maximilian Otuz Yıl Savaşları'nda (1618-1648) Habsburgların yanındab yer aldı ve yeni topraklar ilhak ederek Bavyera'nın konumunu güçlendirdi. Kendisi de elektör unvanını aldı. 18. yüzyılda ülke, İspanya, Avusturya ve Bavyera veraset savaşları nedeniyle harabeye döndü.

1800'de Fransız orduları Münih'i işgal etti. Bavyera ertesi yıl Fransa'nın müttefiki oldu ve Avusturya'nın zararına topraklarını genişletti. Böylece 1806'ya doğru aşağı yukarı bugünkü sınırlarına ulaştı ve krallığa dönüştü. 1813'te Leipzig Çarpışması'ndan kısa bir süre önce Napolyon ile ilişikilerini kesen Bavyera, 1815'te Alman Konfederasyonu'na katıldı. I. Maximilian ve I. Ludwig dönemlerinde sağlam temellere kavuşan Bavyera'da ilk anayasa ilan edilerek parlamento ve yerel yönetim oluşturuldu, vergi reformu gerçekleştirildi. 1848'de bütün Almanya'yı saran ayaklanmalar sırasında Ludwig tahttan çekilerek yerine oğlu II. Maximilian'a bıraktı.

II. Maximilian iç reformları sürdürerek güzel sanatları ve bilimsel çalışmaları destekledi. Yerine geçen II. Ludwig, Bismarck'ın yaptığı, Prusya önderliğindeki nir Alman birliğine katılma önerisini reddetti ve 1866'daki Avusturya-Prusya Savaşı'nda Avusturya'nın yanında yer aldı. Prusya'nın kazandığı kolay zafer ve izlediği ılımlı politika, Bavyera'yı 1870-1871 Fransız-Alman Savaşı'nda Prusya'yı desteklemeye ve daha sonra Prusya kralı I. Wilhelm'in yönetimi altında Alman İmparatorluğu'nun kurulması çalışmalarına katılmaya yöneltti.

Bavyera, 1871 Alman Anayasası uyarınca diplomasi, ordu, demiryolu ve posta hizmetleri alanında özerk kalmakla birlikte, genelde Alman İmparatorluğu'nun yönetimi altına girdi. I. Dünya Savaşı sonunda Kral III. Ludwig çekilmek zorunda bırakıldı ve cumhuriyet ilan edildi. Bundan sonraki beş yıl sürekli karışıklıklarla geçti. 1919'da sosyalist önder Kurt Eisner öldürüldü ve kısa ömürlü bir Sovyet cumhuriyeti kuruldu. 1920 ve 1921'de sağ darbeler oldu; 1923'te Adolf Hitler ve General Erich Ludendorff Münih'te başarısız bir darbe girişiminde bulundular.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra Bavyera, Almanya'nın ABD işgali altındaki bölgesinde kaldı. Pfalz bölgesi yeni oluşturulan Renanya-Palatina eyaletine bağlandı. 1948 Anayasası (Grundgesetz) ile Bavyera, Almanya'nın bir eyaleti oldu.

Doğal Yapı

Bavyera yüksek platolardan ve orta yükseklikte dağlardan oluşmuş bir bölgedir. Kuzeybatısında Spessart'ın ağaçlıklı kumtaşı tepeleri, kuzeyinde yüksek platolar ve bazalt tepecikler yer alır. Kuzeybatı kesimi, Ren Irmağıyla birleşen Main Irmağının akaçlama alanıdır.Güneydoğusunda değişik topoğrafik özellikler görülür. Schwaben-Franken bölgesinde katmanlaşmış topraklar, kabuklu kireçtaşı ve kırmızı marn toprakları, Franken-Rednitz Havzasında da tepelikler görülür. Bavyera'yı kuzey ve güneye ayıran Tuna boyunca Franken Jura'sının kireçtaşlı dağları uzanır. Bavyera'nın doğusunda Çekya sınırında Bohemya Ormanı (Böhmerwald), kuzeyinde ise Franken Ormanı (Frankenwald) bulunur. Tuna'nın güneyi, Münih'i de içine alan bir platodur. Daha güneyde Bavyera Alpleri uzanır. Alpler'in Bavyera bölümü 1.000 m'yi geçen ormanlık tepelerden oluşur. Bu tepelerin arkasına dik sırtlar ve platolar (batıda Allgau Alpleri, doğuda Berchtesgaden Alpleri) yükselir. Bavyera Alpleri'nin en yüksek noktası Wetterstein Dağları'ndaki Zugspitze'dir (2.962 m). Zugspitze aynı zamanda Federal Almanya'nın da en yüksek noktasıdır. Bavyera'da Aşağı Main Vadisi gibi bazı yerler dışında Orta Avrupa için sert sayılabilecek bir kara iklimi görülür.

Siyaset

1946'daki eyalet yasasına göre Bavyera, demokratik parlamenter kurumları olan özerk bir eyalettir (Freistaat). Üyeleri beş yılda bir doğrudan seçimle belirlenen eyalet meclisi (Landtag), kendi içinde bir başbakan ve bir kabine seçer. Ayrıca ekonomik, toplumsal, kültürel ve dinsel örgütlerin temsilcilerinden oluşan bir senato vardır.

1962 yılından günümüze kadar Hristiyan Sosyal Birliği (CSU) Partisi Bavyera Eyalet meclisinde milletvekillerin %50 çoğunluğunu korumuştur. Eyalet başkanı 17 Temmuz 1993'ten 8 Ekim'e kadar Edmund Stoiber (CSU). 8 Ekim 2007'den beri Stoiber'in dönemindeki Bavyera İçişleri Bakanı Günther Beckstein Eyalet Başkanı olarak seçilmiştir.

Kültür

Günümüzde eyaletin güneydoğusunda eski Bavyeralılar, güneybatısında Bavyera-Schwaben kökenliler ve kuzeyde Frank kökenliler yaşar. Geleneksel farklılıklar köylerde varlığını sürdürmektedir. Eski Frank köyleri oldukça büyük ev kümelerinden oluşmuştur. Tarlalar ise dar ve uzun şeritler biçiminde sıralanmıştır. Evlerin bazısı kumtaşından, bazısı da taş ve ahşaptan yapılmıştır. Bazı yörelerde taş döşemeli sıra evlere de rastlanır. Eski Bavyera ve Schwaben'de hem kümelenmiş, hem de tek bir sokaktan oluşan köyler vardır. Buralardaki evlerin döşemeleri genelde ahşaptandır. Kentler daha da belirgin farklılıklar gösterir. Schwaben'de ve özellikle Frankların bulunduğu yörelerde toprak sahiplerince kurulmuş çok sayıda kasaba vardır; bunların çoğu hiç büyümeden kaldıkları için cüce kasabalar olarak bilinir. Surların koruduğu toplu evlerden oluşan bu Orta Çağ kasabaları, özellikle Rothenburg, Nördlingen, Dinkelsbühl ile Nürnberg ve Regensburg'un bazı kesimlerinde, ince işlemeli kiliseler, kamu binaları ve evleriyle turistlerin her zaman ilgisini çeken yerlerdir.

Bavyeraca (Alm. Bairisch) adında bir Almanca lehçesi konuşulur.

Din

Savaş sonrası Bavyera'ya çok sayıda Protestan'ın yerleşmesiyle dinsel bileşimde büyük değişiklikler olmuştur. Çoğunluğu oluşturan Katoliklerin Münih-Freising, Augsburg, Regensburg, Passau, Bamberg, Eichstätt ve Würzburg'da piskoposlukları vardır.

Nüfus

Bavyera halkının hemen hemen yarısı, nüfusu az olan kentlerde yaşamaktadır. Münih, Bavyera'nın en büyük, Almanya'nın üçüncü büyük kentidir.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra Bavyera'ya, Sudetenland'dan ve Almanların uzun yıllardan beri yaşadığı Doğu Avrupa'dan büyük bir göçmen akını olmuştur. Bavyera'nın bugünkü nüfusunun yaklaşık beşte birini bu göçmenler oluşturmaktadır. 1960'lardan sonra da Güney Avrupa'dan büyük bir göçmen akını görülmüştür.