İçeriğe atla

Batken çatışması

Batken çatışması

Batken çatışması
Tarih30 Temmuz-27 Eylül 1999
Bölge
Sonuç Kırgızistan ve Özbekistan zaferi
Özbekistan İslami Hareketi Tacikistan'a çekildi
Taraflar
 Kırgızistan
 Özbekistan
Destek;
 Rusya
Özbekistan İslami Hareketi
Komutanlar ve liderler
Kırgızistan Askar Akayev
Kırgızistan Mırzakan Subanov
Kırgızistan Esen Topoyev
Cuma Namangani
Tahir Yoldaş
Güçler
Yüzlerce asker 1.000'den fazla militan
Kayıplar
32 sivil ve asker 1.150 militan

Batken çatışması (KırgızcaБаткен окуясы, romanizeBatken okuyası; RusçaБаткенские события, romanizeBatkenskiye sovıtiya), Temmuz-Eylül 1999 tarihleri arasında Kırgızistan'ın Batken ilinde Kırgızistan ordusu ile Özbekistan İslami Hareketi militanları arasında meydana gelen çatışmalardır. Çatışmalar, Özbekistan İslami Hareketi militanlarının Tacikistan'dan Özbekistan ve Kırgızistan topraklarına akınlarından kaynaklandı ve kısmen Kırgızistan-Özbekistan sınırının Özbekistan tarafından tek taraflı olarak çizilmesine odaklandı.[1]

1999 yılın yazında, Özbekistan İslami Hareketi militanları Kırgızistan'ın Batken ilini (etnik olarak Özbek çoğunluklu bir bölge) işgal etti. Bu, Özbekistan İslami Hareketi'nin sadece bir yıl önce kurulmasından bu yana ilk doğrulanabilir eylemiydi. Özellikle, Kırgızistan'ın Barak şehri militan güçler tarafından işgal edildi ve çevresi Özbek güçleri tarafından kontrol edilip ablukaya alındı. Saldırı sırasında militanlar, Japonya hükûmetinin fidye ödemesinden sonra geri gönderilen bir Japon jeolog da dahil olmak üzere birkaç kişiyi rehin aldı. Militanlar, Kırgızistan'dan Özbekistan'a geçmeleri için güvenli geçiş sağlamasını talep etti. Çatışmanın sekizinci gününde, Belediye Başkanı Abdurrahman Mamataliyev ve 3 güvenlik görevlisi, Bişkek yetkililerine mesaj göndermek amacıyla militanlar tarafından esir alındı. Kapsamlı müzakereler ve Afganistan'a giden bir helikopterin de dahil olduğu bir fidyenin alınması sonucunda 13 Ağustos'ta serbest bırakılıncaya kadar bir haftadan fazla bir süre esaret altında kaldılar.[2]

24 Ağustos'ta savunma bakanı Mırzakan Subanov, cumhurbaşkanı Askar Akayev ve hükûmetinin sözcüsünün "durumu istikrara kavuşturmada" başarısız olduğunu gözlemlemesinin ardından görevden alındı.[3] Sadece dört gün sonra Akayev, Batken yerlisi Tümgeneral Esen Topoyev'i savunma bakanı olarak atadı. 1 Eylül'de Rusya başbakanı Vladimir Putin ve Kırgızistan başbakan yardımcısı Boris Silayev, Rusya'nın militanları ortadan kaldırmak için Kırgızistan ordusuna resmi olarak teknik yardım sağlamasını görüşmek üzere bir araya geldi. Hükûmet, sonraki ayı operasyonlarını dağlardaki militanlar üzerinde yoğunlaştırarak, ilerlemelerine yardımcı olmak için hava saldırıları ve topçu bombardımanı kullanarak geçirdi. 25 Eylül'e kadar Batken ili militanlardan tamamen arındırıldı ve bazıları Tacikistan'a çekildi. Hükûmet daha sonra Bişkek'te militanlarla bağlantıları olduğundan şüphelenilen 70'ten fazla kişiyi tutukladı. Kırgızistan ve Özbekistan hükûmetleri, işgalci güçlerin etkisiz hale getirilmesini sağlamak amacıyla kış aylarında isyancıları dağlarda tutmayı kabul etti.

Kaynakça

  1. ^ Абытов Байболот Капарович (29 Ekim 2014). "Баткен 1999 год: события или война?". Мнение. АКИpress (Rusça). Мнение. 21 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2022. 
  2. ^ Нурбек Омуралиев, Айнура Элебаева. "Баткенские события в Кыргызстане. Хроника событий". Central Asia & Central Caucasus Press AB (Rusça). 12 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2022. 
  3. ^ "Kyrgyz Troops Kill 10 Gunmen in Hostage Crisis". Los Angeles Times. 25 Ağustos 1999. 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan</span> Orta Asyada yer alan bir ülke

Kırgızistan, resmî adıyla Kırgız Cumhuriyeti, Orta Asya'daki bir ülkedir. Kırgızistan, günümüzdeki yedi bağımsız Türk devletlerinden biri olup Türk Devletleri Teşkilatı ve TÜRKSOY'un üyesidir. Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde Kazakistan; batıda Özbekistan, güneybatıda Tacikistan ve güneydoğuda Çin'dir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan</span> Orta Asyada bir ülke

Özbekistan, resmî adıyla Özbekistan Cumhuriyeti, Orta Asya'da bir ülkedir. Yedi bağımsız Türk devletinden biridir. Kuzeyde Kazakistan, kuzeydoğuda Kırgızistan, güneydoğuda Tacikistan, güneyde Afganistan ve güneybatıda Türkmenistan ile komşudur. Lihtenştayn ile birlikte sadece denize kıyısı olmayan ülkelere sınırı bulunan iki ülkeden biridir. Seküler ve üniter bir cumhuriyet olan Özbekistan 12 il ve bir özerk cumhuriyete (Karakalpakistan) ayrılmıştır. Başkenti Taşkent'tir. Ülke tarihî önemi ve stratejik konumu nedeniyle zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Halkın %85'i Özbekçe konuşur. Rusça, yönetimde ve ülkenin farklı etnik grupları arasında ortak dil olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Tacik ve Kazak azınlıklar bulunur. Ülkede İslam en yaygın dindir, bunu %5 ile Rus Ortodoksluğu takip eder. Müslümanların çoğu Hanefilik mezhebindendir.

<span class="mw-page-title-main">Tacikistan</span> Orta Asyada denize kıyısı olmayan bir ülke

Tacikistan, resmî adıyla Tacikistan Cumhuriyeti, 143.100 km2 yüzölçümü ve 9.537.645 kişilik tahmini nüfusu ile Orta Asya'da denize çıkışı olmayan bir ülkedir. Komşuları güneyde Afganistan, batıda Özbekistan, kuzeyde Kırgızistan ve doğuda Çin'dir. Resmî dil, en büyük etnik grup olan Tacikler'in anadili olan Tacikçe'dir. Tacik halkının geleneksel anavatanları, günümüz Tacikistan'ının yanı sıra Afganistan ve Özbekistan'ın bazı kısımlarını içerir. Ülke başkanlık sistemiyle yönetilmekte olup, seküler bir yapıya sahiptir. Başkent ve en büyük şehir Duşanbe'dir.

<span class="mw-page-title-main">Lübnan İç Savaşı</span> 1975 yılında Lübnanda meydana gelen iç savaş

Lübnan İç Savaşı, 1975'ten 1990 yılına kadar Lübnan'da yaklaşık olarak 150.000 - 230.000 insanın ölümüne neden olmuştur. Yaklaşık 350.000 kişi yaralanmış bir milyondan fazla insan da ülkesini terk etmiştir. Soğuk Savaş dönemi Lübnan'ı ciddi şekilde etkiledi ve 1958'deki siyasi kriz ancak ABD'nin Beyrut'a çıkarma yapmasıyla sona ermişti. İsrail'in kurulması ve yüzbinlerce Filistinli mültecinin Lübnan'a yerleşmesi dini çatışmaları arttırdı. Silahlı FKÖ gerillalarının ülkeye girişi ciddi siyasi sorunlara sebep oldu. FKÖ'nün gelişi, Filistinli mültecilerin silahlanması farklı gruplar arasındaki sürtüşmeyi hızlandırdı. 1976'da çoğunluğu Müslüman Lübnan Cephesi ve Ulusal Komite arasında çatışmalar başladıktan kısa süre sonra Arap Ligi ve Suriye arabuluculuğa girişti, Filistinli-Lübnanlı çatışması daha çok Güney Lübnan'da yoğunlaştı. FKÖ burayı 1969 yılından beri kontrol ediyordu. Kahire Antlaşması imzalanarak bu bölgeden çekildi. İsrail, Güney Lübnan'ı işgal etti ve Suriye önce Hristiyanlar lehine iç savaşa dahil oldu ve sorun uluslararası bir boyut kazandı. Suriye ve İsrail anlaşmazlığı Lübnan üzerinden devam etti. 1980'lerde taraflar harabeye dönen Beyrut'un onarılması için çaba gösterdi.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span> Kırgızistanın sovyetler birliği dağılmadan önceki adı

Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, bugünkü Kırgızistan'ın 1991'deki SSCB'nin dağılmasından önceki ismi. Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Çarlık rejiminin 1917 Ekim Devrimi ile yıkılmasından sonra kurulan Sovyetler Birliği'ne bağlı 15 cumhuriyetten biridir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span> Sovyetler Birliğine bağlı özerk devlet

Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, diğer ismiyle Özbekistan SSC, 1917 Ekim Devrimi ile kurulan Sovyetler Birliği'ni oluşturan 15 cumhuriyetten biriydi. Cumhuriyet, 1924 yılında kuruldu. 1991 yılında Özbekistan Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığını ilan ederek Sovyetler Birliği'nden ayrıldı.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızlar</span> Orta Asyada yaşayan bir Türk halkı

Kırgızlar, çoğunluğu Kırgızistan'da yaşayan Türk halkı. Türklerin bilinen en eski yazılı belgeleri olan Yenisey ve Orhon Yazıtları'nda Kırgızlar, tarihleri çok eskiye dayanan Türk kavimleri arasında zikredilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi</span>

Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi ya da Türkçe Konuşan Ülkeler Devlet başkanları Zirvesi, Türk dil ve lehçelerini konuşan altı Türk ülkesinin devlet başkanlarının ve üst düzey yetkililerinin katıldığı bir zirvedir. Bir diğerinin egemen eşitliğine karşılıklı saygı temeline dayanan bu zirve, ortak tarih ve kültürel yapıya sahip ülke cumhurbaşkanlarını bir araya getirmektedir. 1992 yılından beri belirli aralıklarla düzenlenen zirvede Türk dünyasının sorunları gündeme getirilmektedir. 3 Ekim 2009'da, Nahçıvan Anlaşması'yla daimî sekreteryası kurulmuş ve adı Türk Keneşi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mağrip İsyanı (2002-günümüz)</span>

Mağrip İsyanı, 2002 yılından beri cihatçı Selefi silahlı grup Vaaz ve Savaş için Selefi Grup (GSPC) tarafından yönetilen isyanın konusudur. GSPC Cezayir hükûmetine karşı olan el-Kaide organizasyonu ile birliktir. Bu birlik kendi içinde Free Salafist Group u (GSL)'yi oluşturdu. Bu çatışma 2002 yılında son bulan Cezayir İç Savaşı'nın bir devamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü</span> Bağımsız Devletler Topluluğu tarafından kurulan askerî ittifak

Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ), 7 Ekim 2002 tarihinde altı Bağımsız Devletler Topluluğu ülkesi tarafından kurulan hükûmetlerarası askerî ittifaktır.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan İslami Hareketi</span> Özbekistanda şeriata dayalı bir İslam devleti kurmayı amaçlayan örgüt

Özbekistan İslami Hareketi, ÖİH, Özbekistan'da şeriata dayalı bir İslam devleti kurmak amacıyla 1998 yılında kurulan radikal İslamcı bir silahlı örgüttür. 1999 yılının yazında, Özbekistan İslami Hareketi militanları Kırgızistan'da Özbek kökenlilerinin yoğun olduğu Batken ilini işgal etti. Bu, örgütün kurulduktan sonra bilinen ilk doğrulanabilir eylemi oldu. Temmuz ayında başlayan Batken çatışmaları Eylül sonuna kadar sürdü ve sonunda tüm militanlar Batken'den çıkarıldı. Örgüt, daha sonraki yıllarda kendisini El Kaide ve Taliban'ın müttefiki olarak tanımlamış olup 2015 yılının ortalarında Irak ve Şam İslam Devleti'ne biat etmiştir. Özbekistan İslamî Hareketi, ABD, Birleşik Krallık, Rusya, Kanada ve Avustralya tarafından terör örgütü ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan'da COVID-19 pandemisi</span> Kırgızistanda ilk korona vakası görüldü

COVID-19 pandemisinin Mart 2020'de Kırgızistan'a ulaştığı doğrulandı.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Kırgızistan ilişkileri</span>

Çin-Kırgızistan ilişkileri, Çin ile Kırgızistan ülkeleri arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ikili ilişkileri kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet Orta Asyası</span> orta Asyadaki Sovyet Cumhuriyetleri

Sovyet Orta Asyası, Orta Asya'nın bir dönem Sovyetler Birliği tarafından kontrol edilen bölümünü ve Sovyet yönetiminin kontrol sağladığı zaman aralığını ifade eder (1918-1991). Orta Asya Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri (SSC) 1991'de bağımsızlıklarını ilan etti. Bölgesel kullanım açısından, bölgenin adı Rus İmparatorluğu sırasında kullanılan Rus Türkistanı ile neredeyse eş anlamlıdır. Sovyet Orta Asyası, mevcut sınırlar 1920'lerde ve 1930'larda oluşturulmadan önce birçok bölgesel bölünmeden geçti.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan'da turizm</span>

Özbekistan genişletilmiş turizm endüstrisi potansiyeli olan bir ülkedir. Orta Asya şehirlerinin çoğu, İpek Yolu üzerinde Doğu ve Batı medeniyetlerini birbirine bağlayan ana ticaret noktalarıydı. Bugün Özbekistan müzeleri, bölgede yaşayan Orta Asya halklarının eşsiz tarihi, kültürel ve manevi yaşamının kanıtı olan iki milyondan fazla eseri saklamaktadır. Özbekistan tarihi, arkeolojik, mimari ve doğal hazineleriyle turistleri cezbetmektedir.

Orta Asya Ermenileri Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan'a çeşitli nedenlerle genelde Sovyet döneminde göçmüş bir topluluktur.

<span class="mw-page-title-main">2021 Kırgızistan-Tacikistan çatışmaları</span>

2021 Kırgızistan-Tacikistan sınır çatışmaları, 28 Nisan 2021'da Kırgızistan ve Tacikistan arasında başlayan çatışmalar dizisidir. Sınır polisleri arasında su kaynakları üzerine başlayan çatışma, Kırgızistan'ın Batken ilindeki Köktaş köyünde yoğunlaşmış ve daha sonra ordular da çatışmaya dahil olmuştur. 29 Nisan'da iki taraftan 6 kişi ölmüş ve çatışmalar sonucu 10.000 kişi bölgeden tahliye edilmiştir. 29 Nisan'da ateşkes ilan edilmiştir. 1 Mayıs sabahı çift taraflı ateşkes anlaşmasına uymayan Tacik silahlı güçleri, sivillere ateş açtılar.

Pakistan'da tahminen 284.000 Özbek vardır. Pakistan'daki Özbek nüfusu, çoğunlukla Özbekistan, Afganistan ve Orta Asya ülkelerinden gelen Özbek göçmenlerden oluşmaktadır. 1979-1989 arasındaki Sovyet-Afgan Savaşı onları Pakistan'a sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan hükûmeti</span> Özbekistanın yürütme erki

Özbekistan Cumhuriyeti Hükûmeti Özbekistan Cumhuriyeti'nde yürütme yetkisini kullanır. Hükûmet üyeleri, Özbekistan Cumhurbaşkanı, Özbekistan Başbakanı, Bakanlar ve bakan yardımcılarından oluştuğu Özbekistan Anayasası'nda belirtilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şeşmakam</span>

Shashmaqom, "altı makam" anlamına gelen Orta Asya'ya özgü bir müzik türüdür ve Buhara şehrinde gelişmiş olabilir. Makamlar, Acem müziğinde kullanılan terimlerdir. Dastgah ise özel olarak İran makamlarını tanımlamak için kullanılır.