İçeriğe atla

Batı Siyu dilleri

Batı Siyu dilleri
Coğrafi dağılımKuzey Amerika
SınıflandırmaSiyu
Alt bölümler
  • Crow–Hidatsa
  • Mandanca
  • Mississippi Vadisi (Merkezi)
  • Ohio Vadisi (Güneydoğu)

Batı Siyu dilleri, Kuzey Amerika'da ABD ile Kanada'da konuşulan, Doğu Siyu dilleri de denilen Katavba dilleri ile birlikte Siyu dilleri ailesini oluşturan Kızılderili dilleri alt ailesidir.

Sınıflandırma

I. Missouri Nehri Siyu dilleri (Crow–Hidatsa)

1. Apsalokece (Apsaalooke, Absaroka, Apsaroka, Upsaroka, Crow)
2. Hidatsaca (Gros Ventre, Minitari, Minnetaree)

II. Mandan Siyu dilleri

3. Mandanca
a. Nuptare
b. Neutare

III. Mississippi Vadisi Siyu dilleri (Merkezi Siyu Dilleri)

A. Dakota dilleri (Siyu–Assiniboine–Stoney)
4. Siyuca
a. Doğu Dakotacası (Santee, Doğu Siyucası, Doğu Dakotacası)
i. Santee
ii. Sisseton
b. Batı Dakotacası (Yankton, Merkezi Siyuca, Batı Dakotacası)
i. Yankton
ii. Yanktonai
c. Lakotaca (Lakhota, Teton, Batı Siyucası)
i. Kuzey Lakotacası
ii. Güney Lakotacası
5. Nakotaca (Assiniboine, Assiniboin, Nakhóta, Nakhóda, Nakhóna)
6. Nakodaca (Stoney, Alberta Assiniboine, Nakhóda)
B. Chiwere–Winnebago (Chiwere)
7. Chiwere (Ioway–Otoe–Missouria, Ioway–Otoe)
a. Iowa (Ioway)
b. Otoe (Oto, Jiwere)
c. Missouria (Missouri)
8. Hoçankça (Winnebago, Hocák, Hochunk, Hochank, Hocangara, Hotcangara, Hochangara)
C. Dhegiha
9. Omaha–Ponkaca
a. Omahaca
b. Ponkaca (Ponka)
10. Kansa–Osage
a. Kansaca (Kanza, Kaw) (tükendi)
b. Osagece
11. Quapaw (Kwapa, Kwapaw, Arkansas) (tükendi)

IV. Ohio Vadisi Siyu dilleri (Güneydoğu Siyu dilleri) (tükendi)

A. Virjinya Siyu dilleri (Tutelo) (tükendi)
12. Tutelo-Saponi, Monacan (tükendi)
13. Monetonca (tükendi)
B. Mississippi Siyu dilleri (Ofo–Biloxi) (tükendi)
14. Biloxi (tükendi)
15. Ofoca (Ofogoula) (tükendi)

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hint-Avrupa dil ailesi</span> dil ailesi

Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesi. Dünyada 3,2 milyarı aşkın kişinin anadili bu aileye ait bir dil olup, bu değer dünya nüfusunun %46'sına tekabül etmektedir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Ethnologue'a göre yaşayan 445 Hint-Avrupa dili bulunmaktadır ve bu dillerin üçte ikisinden fazlası (313) Hint-İran koluna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Louisiana</span> Amerika Birleşik Devletlerinde eyalet

Louisiana, ABD'nin Güney eyaletlerinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Siyular</span> Kızılderili kabilesi

Siyular ya da Siular, Kuzey Amerika'da önceleri Superior Gölü çevresinde yaşayan, Kızılderili kabilesi. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Avrupalı sömürgecilerle yaptıkları savaşlar sonucunda yenildiler ve Minnesota ile Dakota'ya sürüldüler. 19. yüzyıl ortalarında toplama kamplarına yerleştirildiler. 1876 yılında ayaklanarak bağımsızlık ve özgürlük savaşını yeniden başlattılar. Liderleri Oturan Boğa öldürüldü. 1890 yılında da ABD güçlerinin düzenlediği büyük bir katliamla direnişleri kırıldı.

Dakota şu anlamlara gelebilir:

<span class="mw-page-title-main">Cermen dilleri</span> Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir dil grubu

Cermen dilleri, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir alt ailedir. Batı, doğu ve kuzey olmak üzere üç alt kola sahiptir; Almanca, Felemenkçe, İngilizce gibi diller batı koluna, İskandinav dilleri kuzey koluna, Gotça gibi diller ise günümüzde ölü olan doğu koluna aittir. Tüm Cermen dilleri Proto Cermence adlı proto dilden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lakotalar</span>

Lakotalar ya da Lakota Siyuları veya Tetonlar, Titanlar, Batı Dakotaları, ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin Dakota dilleri bölümüne giren Siyu Kızılderili halkı. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler.

Eski Nors dili, Vikingler döneminde, yaklaşık 1300'lere kadar, İskandinavya'da ve Vikinglerin kontrol ettiği deniz aşırı yerleşim birimlerinde konuşulmuş Kuzey Cermen dili. 8. yüzyılda kullanılan Proto Norsçadan türemiştir. Bu dönemlerden kalan belgelerin çoğu, Orta Çağ İzlandacasına ait olduğundan dilin kabul edilen standart hali Eski Batı Nors dili olarak geçen lehçedir. Bu lehçe Eski İzlandaca ve Eski Norveççeyi içerir. Fakat Eski Nors dilini konuşanların çoğu aslında Danimarka ve İsveç yerleşimlerinde konuşulan Eski Doğu Nors dili lehçesini kullanmaktaydılar.

Bu listede Amerika Birleşik Devletleri'nin şehir, kasaba ve köylerinin listelerine bağlantılar bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde pek çok yerleşim yerine Avrupa'dan isimler verilmiştir.

Siyuca, Siuca ya da Siyu/Siu dili, ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde, daha az olarak kuzey Nebraska, güney Minnesota ve kuzeydoğu Montana eyaletlerinde ve Kanada'da Siyular tarafından konuşulan Siyu dilleri ailesinin Batı Siyu dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Konuşanı 33.000 kişidir. ABD ve Kanada'da konuşanı en fazla olan Amerika yerli dilleri içinde Navahoca, Krice, Doğu Kanada İnuitçesi ve Ojibwe dillerinden sonra beşinci sıradadır.

<span class="mw-page-title-main">Algonkin dilleri</span> Algonkin–Yurok dil ailesinden Amerika yerli dillerine air alt grubu.

Algonkin dilleri, Kuzey Amerika'da çoğu Kanada'da, birazı da Amerika Birleşik Devletleri'nde konuşulan Algonkin–Yurok dil ailesinden Amerika yerli dilleri alt grubu. Kanada'da konuşanı en fazla yerli dil olan Krice bu ailedendir ve 117.400 kişi tarafından konuşulmaktadır.

Dakotaca ya da Dakota Siyucası, ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde, daha az olarak kuzey Nebraska, güney Minnesota eyaletlerinde ve Kanada'da Dakota Siyuları tarafından konuşulan Siyucanın bir lehçesidir. Konuşanı 15.400 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Nakotalar</span>

Nakotalar ya da Hoheler, esas vatanları Amerika Birleşik Devletlerinde Büyük Düzlüklerin kuzeyi ile Kanada olan, günümüzde daha çok Saskatchewan'da, bir kısmı da Alberta, güneybatı Manitoba, kuzey Montana ve batı Kuzey Dakota'da yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin Dakota dilleri bölümüne giren Kızılderili halkı. Çok yakın akraba oldukları Nakodalar (Stoney) ile birlikte Siyulara oldukça yakındırlar. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Kanada'da 5.000 kişilik etnik Nakota arasında anadilini konuşabilen ancak 250 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Apsalokeler</span> ABDde Montanada yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin Missouri Nehri Siyu dilleri bölümüne giren Kızılderili halkı

Apsalokeler ya da Apsarokalar veya Krovlar, ABD'de Montana'da yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin Missouri Nehri Siyu dilleri bölümüne giren Kızılderili halkı. 12.000 etnik nüfustan anadillerini konuşabilen Apsalokelerin sayısı 2000 sayımına göre 4.300 kişidir. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Dilce en yakın akrabaları Hidatsalardır.

Hoçankça, ABD'nin merkezi Wisconsin ile doğu Nebraska eyaletlerinde yaşayan Hoçanklar tarafından konuşulan Batı Siyu dillerinden bir Kızılderili dilidir. Konuşanı 2004 yılındaki rakamlara göre yalnızca 11 kişidir. En yakın akrabası Çivere dilleridir ve ikisi birlikte Çivere–Hoçank adı altında bir üst grupta sınıflandırılır.

Mandanca ya da Mandan dili, ABD'nin Kuzey Dakota eyaletinde Mandanlar (Rų́ʔeta) tarafından konuşulan Siyu dilleri ailesinin Batı Siyu dilleri grubundan tek başına bir grup oluşturan bir Kızılderili dilidir. Son konuşanı olan Edwin Benson 9 Aralık 2016'da ölmüştür.

Merkezî Algonkin dilleri, Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Kanada'da konuşulan Algonkin dilleri ailesinden Amerika yerli dilleri alt grubu.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes dilleri</span> Kuzeybatı Kafkas dil ailesinin alt bölümü

Çerkes dilleri, Kuzey Kafkasya’da, Rusya'ya bağlı Adigey, Karaçay-Çerkesya ve Kabartay-Balkarya cumhuriyetleri ile Krasnodar Krayı'nda yerli Çerkeslerin ve bugün Türkiye, Ürdün, Suriye ve İsrail gibi ülkelerde yaşayan diaspora Çerkeslerinin dili ya da lehçeleri birliğidir. Batı (ady) ve Doğu (kbd) olmak üzere her biri resmî olarak dil kabul edilen iki formu bulunur. En yakın akrabası 1992 yılında soyu tükenen Ubıhça [uby], en uzak akrabaları ise Abazaca [abq] ile Abhazca [abk] olup hepsi de Kuzeybatı Kafkas dilleri adıyla bir grupta toplanır. 17. yüzyılda Evliya Çelebi tarafından Çerkesçenin ilk kaydı yapılmıştır. Çerkesçe eklemeli dillerden olup ergatif yapı görülür.

Toharca veya Tohar dilleri, Hint-Avrupa dil ailesinin soyu tükenmiş bir dalıdır. Dil, Tarım Havzası'nın kuzeyindeki vaha kentlerinde ve Lop Çölü'nde bulunmuş M.S. 6. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar uzanan el yazmalarıyla bilinmektedir.

Harezm dili veya Harezmce, Soğdca ile yakından ilgili, soyu tükenmiş bir Doğu İran dilidir. Dil, Ceyhun yakınlarında bulunan Harezm bölgesinde konuşulmuştur.

Hocągara (Ho-Chungara) veya Hocąklar (Ho-Chunks), orijinal olarak Wisconsin ve kuzey Illinois'den gelen, Siyu dili konuşan bir Hint Milletidir. 19. yüzyılda zorunlu göç nedeniyle, şimdi iki ayrı kabile oluşturuyorlar; Wisconsin'deki Ho-Chunk Ulusu ve Nebraska'nın Winnebago Kabilesi.