İçeriğe atla

Batı Şeria

Batı Şeria
Arapça: الضفة الغربية
İbranice: הגדה המערבית
Batı Şeria'nın Filistin Devleti'nin topraklarındaki konumu
Batı Şeria'nın Filistin Devleti'nin topraklarındaki konumu
Resmî dil(ler)Arapça, İbranice
Resmî din
İslam, Yahudilik, Hristiyanlık
Yüzölçümü
• Toplam
5655 km2
Nüfus
• 2021 tahminî
2.949.246[a]
• Yoğunluk
522/km2
Para birimiYeni İsrail şekeli (ILS)
Ürdün dinarı (JOD)
Zaman dilimiUTC +2 (Filistin Standart Zaman Dilimi)
UTC 3+ (Filistin Yaz Saati)
Telefon kodu+970
ISO 3166 koduPS
Günümüzdeki durumu

Batı Şeria (Cisürdün) (Arapça: الضفة الغربية‎, (ed-Diffa el garbiyya), İbranice: הגדה המערבית‎, (heagadah hema'ravit), Orta Doğu'da batı, kuzey ve güneyinde İsrail, doğusunda ise, Şeria nehri ve Lût Gölü ile çevrili bölgedir.

Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasının ardından bölge Büyük Britanya yönetimindeki Filistin Mandası'nın bir parçası haline geldi. 1948 Arap-İsrail Savaşı'nın ardından Batı Şeria Ürdün tarafından ilhak edildi. 1967 yılında gerçekleşen, Altı Gün Savaşı'nda bölgeyi İsrail işgal etti. Bölgenin, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu ve Uluslararası Adalet Divanı tarafından İsrail işgali altında olduğu kabul edilmektedir. Batı Şeria, şu an itibarı ile Filistin Devleti kontrolündedir. Ancak Filistin Devleti bazı devletlerce tanınmadığı için[] Batı Şeria yönetimi, meşru olarak hiçbir devlete ait değilmiş gibi gösterilmektedir.

Batı Şeria topraklarının Oslo'daki anlaşmalara göre durumu:
  İsrail tarafından ilhak edilen bölge
  Bölge A: Filistin askeri ve sivil kontrolü altında
  Bölge B: İsrail-Filistin ordusu ve Filistin sivil kontrolü altında
  Bölge C: İsrail askeri ve sivil kontrolü altında

Yönetim

1995 yılında Yaser Arafat ve İzak Rabin arasında yapılan İkinci Oslo görüşmesinin ardından Batı Şeria A (yüzde 17), B (yüzde 24) ve C (yüzde 59) bölgeleri olarak üçe ayrıldı. A bölgesi tamamen Filistin Otoritesi'ne, B bölgesi Filistin Otoritesi ve İsrail'in ortak yönetimine ve C bölgesi de tamamen İsrail kontrolüne verildi. Filistin nüfusunun yüzde 98'i A ve B bölgelerinde yaşıyor.

Demografik yapısı

CIA World Factbook'a göre Batı Şeria'da yaklaşık 2,5 milyon Filistinli yaşamakta. Yine aynı kaynağa göre Batı Şeria'da 187.000, Doğu Kudüs'te ise 177.000 kadar İsrailli yerleşimci bulunmakta. 2006 yıllı verilerine göre nüfus artışı yüzde 3,06'dır. Nüfusun yüzde 75'i Sünni ağırlıklı olmak üzere Müslüman, yüzde 17'si Yahudi ve yüzde 8'i Hristiyan'dır.

İsrailli "Barış, Şimdi" örgütüne göre 2008 yılında Batı Şeria'da 1518 yeni Yahudi yerleşim birimi inşa edildi. Bu durum önceki yıla göre yüzde 60 oranında artış anlamına geliyor. Yerleşim faaliyetlerinin dondurulması, bölgede çözüme yönelik olarak yapılan uluslararası anlaşmalarda yer alan isteklerden biri.[5]

Tarihi

Bugün Batı Şeria olarak bilinen topraklar 1516 yılında Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı topraklarına eklendi. I. Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasının ardından Filistin Mandası'nın bir parçası olarak Britanya yönetimine geçti. 1947'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Filistin'i Yahudiler ve Araplar arasında bölüştürmeye karar verdi. 1948'de İsrail'in kurulmasının ardından çıkan 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda Batı Şeria Ürdün tarafından ele geçirildi ve 1950'de de ilhak edildi. 1967'de Altı Gün Savaşı'nda İsrail Batı Şeria'yı işgal etti. 1988 yılında Ürdün Batı Şeria üzerindeki iddialarından vazgeçti ve tüm haklarını Filistin Kurtuluş Örgütü'ne devretti.

Coğrafya

Batı Şeria ve Gazze Haritası
  • Coğrafi konumu: 32 00 Kuzey derecesi, 35 15 Doğu boylamı
  • Sınırları: Toplam 404 km.
  • Sınır komşuları: İsrail 307 km., Ürdün 97 km.
  • İklimi: Ilıman
  • Deniz seviyesinden yüksekliği: En alçak noktası, Ölü Deniz 408 m., en yüksek noktası, Tall Asur 1.022 m.
  • Doğal kaynakları: İşlenebilir topraklar
  • Arazi kullanımı: Tarıma uygun topraklar %27; otlaklar %32; ormanlık arazi %1; diğer: %40
  • Mülteci oranı: 3,29 mülteci/1.000 nüfus (2001 tahmini)
  • Bebek ölüm oranı: 21,78 ölüm/1.000 doğan bebek (2001 tahmini)
  • Ortalama hayat süresi: Toplam nüfus 72,28 yıl; erkeklerde 70,58 yıl; kadınlarda 74,07 yıl (2001 verileri)
  • Ortalama çocuk sayısı: 4,5 çocuk/1 kadın (2021 tahmini)

Diller

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Batı Şeria ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Notlar

  1. ^ 2022 itibarıyla 670.000'den fazla İsrailli yerleşimci Batı Şeria'da yaşıyor; 2019 itibarıyla Doğu Kudüs'te yaklaşık 227.100 İsrailli yerleşimci yaşıyor.[1]
  2. ^ Filistin Devleti 138 BM üyesi ülke tarafından tanınmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "Batı Şeria". Merkezi İstihbarat Teşkilatı. 17 Ekim 2023. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2021 – CIA.gov vasıtasıyla. 
  2. ^ "Ban sends Palestinian application for UN membership to Security Council". United Nations News Centre. 23 Eylül 2011. 10 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2015. 
  3. ^ "Mideast accord: the overview; Rabin and Arafat sign accord ending Israel's 27-year hold on Jericho and the Gaza Strip" 9 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Chris Hedges, New York Times, 5 May 1994.
  4. ^ Roberts, Adam (1990). "Prolonged Military Occupation: The Israeli-Occupied Territories Since 1967" (PDF). The American Journal of International Law. 84 (1): 85-86. doi:10.2307/2203016. JSTOR 2203016. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Uluslararası toplum, hem sınır dışı etmelerin hem de yerleşimlerin uluslararası hukuka aykırı olduğu konusunda eleştirel bir bakış açısına sahip. Genel Kurul kararları, 1969'dan bu yana sınır dışı edilmeleri kınadı ve bunu son yıllarda ezici bir çoğunlukla yaptı. Aynı şekilde, yerleşim birimlerinin kurulmasından sürekli olarak üzüntü duymuşlar ve sayılarının hızla arttığı dönem boyunca (1976'nın sonundan bu yana) ezici bir çoğunlukla bunu yapmışlardır. Güvenlik Konseyi ayrıca sınır dışı edilmeleri ve yerleşimleri de eleştirdi; ve diğer kurumlar bunları barışa engel olarak ve uluslararası hukuka göre yasa dışı olarak değerlendirdi... Her ne kadar Doğu Kudüs ve Golan Tepeleri ilhak anlamına gelen eylemlerle doğrudan İsrail hukukunun altına alınmış olsa da bu iki bölge de görülmeye devam ediyor uluslararası toplum tarafından işgal edilmiş durumdadır ve uluslararası kuralların uygulanabilirliği açısından statüleri çoğu bakımdan Batı Şeria ve Gazze'ninkiyle aynıdır. 
  5. ^ Yahudi Yerleşimleri Yayılıyor 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TRT Haber. Erişim: 30 Ocak 2009

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Filistin Ulusal Yönetimi</span> Batı Şeria ve Gazze Şeridini yöneten bir idari örgüt

Filistin Ulusal Yönetimi, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ni yöneten bir idari örgüt ve devlet yapılanmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">1948 Arap-İsrail Savaşı</span> İsrail ile Arap ülkeleri arasında yapılan ilk savaş

1948 Arap–İsrail Savaşı veya Birinci Arap–İsrail Savaşı, Filistin'de İngiliz manda rejiminin sona ermesinin hemen ardından 14 Mayıs 1948'de Tel-Aviv'de toplanan Yahudi Millî Konseyi'nin, İsrail Devleti’nin kurulduğunu ilan etmesinden birkaç saat sonra Arap Birliği'nin İsrail'e savaş ilanıyla başlayan savaştır. Yeni kurulan devletin sınırlarıyla ilgili, “Eretz İsrail” dışında hiçbir bildiri yoktu. Bunun hemen ardından ABD ve ertesi gün de Sovyetler Birliği İsrail'i tanıdığını açıkladı. Bu gelişmelerin öncesinde ise İngiliz birlikleri bölgeyi terk etmeye başlamışlardı.

<span class="mw-page-title-main">Yaser Arafat</span> Filistinin ilk devlet başkanı (1989–2004)

Yaser Arafat, tam adıyla Muhammed Abdurrahman Abdurrauf Arafat el-Kudva el-Hüseyni, kod adı Ebu Ammar olan Filistinli lider. Filistin Kurtuluş Örgütünün (FKÖ) lideri ve Filistin Ulusal Yönetimi'nin ilk başkanı olan Arafat, Filistin'in özerkliği için İsrail'e karşı mücadele etmiştir. Hayatının çoğunu 1958 ile 1960 yılları arasında kurduğu siyasi el-Fetih örgütünün liderliğini yaparak geçirdi. Önceleri İsrail'in varlığına karşı olmasına rağmen sonradan 1988 yılında, BM Güvenlik Konseyi'nin 242 sayılı kararını kabul ederek bu görüşünü değiştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İsrail-Filistin çatışması</span> Levantta devam eden askerî çatışma

İsrail-Filistin çatışması, Filistin ile İsrail Silahlı Kuvvetleri arasında Filistin topraklarında devam eden silahlı çatışmadır. Başta 1897 Birinci Siyonist Kongresi ve 1917 Balfour Deklarasyonu olmak üzere, Filistin'deki bir Yahudi vatanına ilişkin iddiaların kamuoyuna duyurulması, bölgede erken gerilim yarattı. O zamanlar, Yahudi göçü önemli ölçüde artmasına rağmen, bölgedeki Yahudi nüfusu çok azdı. İngiliz hükûmetine "Filistin'de Yahudi halkı için ulusal bir yuva kurulması" için bağlayıcı bir yükümlülük içeren Filistin Mandası'nın kurulması ardından gerilim, Yahudiler ve Araplar arasında çatışmaya dönüştü. Erken çatışmayı çözme girişimleri, 1947 Birleşmiş Milletler Filistin Bölme Planı ve daha geniş Arap-İsrail çatışmasının başlangıcı olan 1947-1949 Filistin savaşıyla sonuçlandı. İsrail-Filistin süregelen durumu, 1967 Altı Gün Savaşı'nda İsrail'in Filistin topraklarını işgal etmesiyle başladı.

<span class="mw-page-title-main">Filistin</span> Vikimedya anlam ayrımı sayfası

Filistin, sıklıkla şu tanımları ifade eder:

<span class="mw-page-title-main">Filistin Devleti</span> Batı Asyada yer alan bir ülke

Filistin, resmî adıyla Filistin Devleti, Orta Doğu'da ve Batı Asya'da, Akdeniz kıyısındaki tarihî Kenan Bölgesi'nde bulunan ve Batı Şeria ile Gazze Şeridi'nde belirtilen bölgelerde de facto olarak hüküm süren bir Arap devletidir. Devletin başkenti her ne kadar Doğu Kudüs olarak belirlense de Kudüs tamamen İsrail'in kontrolünde olduğu için başkenti Ramallah'ta yani Batı Şeria'da bulunmaktadır. Filistin toprakları 1948'den 1967'ye kadar Mısır ve Ürdün tarafından ele geçirilmişken 1967'deki Altı Gün Savaşı'ndan sonra ise İsrail tarafından ele geçirilmiştir. Şubat 2020 itibarıyla 5.051.493 nüfusla dünyada en çok nüfusa sahip 121. devlet olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Filistin Mandası</span> 1920-1948 yılları arasında varlığını sürdüren Birleşik Krallık yönetimi

Birleşik Krallık Filistin Mandası, Birleşik Krallık'ın Filistin'deki Osmanlı Devleti hakimiyetine son vermesiyle İtilaf Devletleri tarafından kararlaştırılan ve Milletler Cemiyeti tarafından Haziran 1922'de resmen onaylanarak kurulan manda cumhuriyeti.

<span class="mw-page-title-main">Oslo I Anlaşması</span>

Oslo I Anlaşması veya Oslo I, resmen Geçici Yönetim Düzenleme İlkelerinin Bildirgesi olarak adlandırılır ve Filistin-İsrail çatışması için bir dönüm noktasıdır. Bu görüşme, İsrail ile Filistin temsilcilerinin üst düzeyde ilk doğrudan yüz yüze anlaşma çabası olarak tarihe geçmiştir. Bu anlaşma görüşmeleri İsrail ve Filistinliler arasındaki çatışmaların iki taraf arasında kalan nihai olarak çözecek bir anlaşma ve gelecekteki ilişkiler için bir çerçeve olarak düşünülmüştü.

<span class="mw-page-title-main">Ürdün'deki Yahudilerin tarihi</span>

Ürdün'deki Yahudilerin tarihi, bugünkü Ürdün coğrafyasının büyük bir bölümü bir zamanlar İsrail Diyarı'ndaki Yahudilerin tarihi ile çakıştığı için antik döneme kadar uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Kudüs</span> Kudüsün doğusu

Doğu Kudüs veya Doğu Yeruşalim ,1948 Arap-İsrail Savaşı'nda Ürdün'ün ve 1967'deki Altı Gün Savaşı'nda İsrail'in eline geçen Kudüs'ün doğusudur. İçinde, Eski Şehri ve Yahudilik, İslam ve Hristiyanlıkta kutsal yerler olan Tapınak Dağı, Ağlama Duvarı, Mescid-i Aksa, Kutsal Kabir Kilisesi gibi yerleri barındırır. "Doğu Kudüs" terimi, bazen 1949'dan 1967'ye kadar Ürdün'ün hakimiyeti altında olan fakat 1967'den sonra İsrail hakimiyeti altında Batı Kudüs ile birlikte tek bir belediye altında birleştirilen 70 km²'lik alanı bazen de 1967 öncesi bir Ürdün belediyesi olan 6.4 km²'lik alanı tasvir eder. Filistin Devleti, Doğu Kudüs'ü başkent yapmak istemektedir fakat Kudüs tamamen İsrail'in kontrolünde olduğu için şu andaki fiili başkenti Ramallah'tır. İsrail ise 30 Temmuz 1980'de Kudüs Yasası ile Batı Kudüs ve Doğu Kudüs olmak üzere Kudüs'ün tamamını ebedi başkent ilan etmiştir.

Filistin Otoritesi pasaportu 1993 Oslo Anlaşması kapsamında Filistin Yönetimi'nin 2 Nisan 1995 yılından bu yana uluslararası seyahat amacı ile Filistin topraklarında yaşayan Filistin vatandaşları için Filistin Otoritesi tarafından verilen seyahat belgesidir. Sadece Batı Şeria'daki Filistin vatandaşlarına verilir. Filistin Otoritesi pasaportu, Filistin'de doğduğunu gösteren bir doğum belgesi ibraz eden herkes tarafından kullanılabilir. Kudüs'te yaşayan Filistinliler ancak Ürdün'den alınan geçici pasaport ve İsrail'den geçici alınma seyahat belgesi taşıyabilmektedirler. Filistin dışında doğan Filistinliler için pasaportun geçerli olup olmadığı hâlen net değildir. Bununla birlikte, pasaport verilmesi İsrail hükûmeti tarafından getirilen ek kısıtlamalara tabidir. İsrail, Geçici Anlaşma uyarınca güvenlik ihtiyaçları için gerekli olduğunu kabul etmektedir.

Filistin Yahudileri, tarihin herhangi bir anında Filistin'de yaşamış Yahudilere denir. İsrail devleti kurulmadan önce Filistin Yahudilerine "Yahudi cemaati" anlamına gelen Yişuv denmekteydi. 1881'de Yahudilerin Filistin'e olan göçleri başlamadan önce bölgede yaşayan Yahudilere "Eski Yişuv", 1881'den sonra göç edenlere "Yeni Yişuv" denmeye başlandı. Modern İsrail devleti 1948'de kurulduktan sonra, Filistinli Yahudiler İsrail vatandaşı olduğundan, "Filistinli Yahudi" terimi kullanılmamaya başlandı.

<span class="mw-page-title-main">Tulkarim</span>

Tulkarim, Filistin'in Batı Şeria bölgesinin kuzey batısında bulunan bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">İlhak</span> Bir devletin topraklarının başka bir devlet tarafından yasa dışı olarak ele geçirilmesi

İlhak etme, bir devletin topraklarının başka bir devlet tarafından zorla alınmasına ilişkin idari eylem ve uluslararası hukuk kavramıdır. Genellikle yasa dışı bir eylem olarak kabul edilen ilhak, tek taraflı bir eylem olduğu için toprakların antlaşmalar yolu ile devredilmesi veya satılmasından farklıdır ve genellikle bir bölgenin askeri işgalinden sonra gerçekleşir. İlhakın meşruiyeti, diğer ülkeler ve hükûmetlerarası kuruluşlar tarafından genel kabul görüp görmediğine bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">İsrail yerleşim birimleri</span>

İsrail yerleşim birimleri, İsrail vatandaşlarının yaşadığı, neredeyse tamamen Yahudilerden oluşan, İsrail’in 1967 Altı Gün Savaşı’nda ele geçirdiği topraklar üzerine inşa edilmiş olan yerleşim alanlarıdır. İsrail yerleşim birimleri günümüzde, içinde Doğu Kudüs’ün de bulunduğu Batı Şeria’daki Filistin topraklarında ve Suriye sınırları içinde olan Golan Tepeleri’nde bulunmaktadır. Daha öncelerde, İsrail 2005 yılında tek taraflı çekilmeden, Gazze Şeridi’nde 21, Batı Şeria’da 4 ve 1978 Mısır-İsrail Barış Anlaşması öncesinde, Mısır sınırları dahilinde olan Sina Yarımadası’nda 18 ayrı yerleşim birimi daha vardı. İsrail, barış anlaşmasından sonra yarımadadaki birimleri boşaltıp dağıttı. Uluslararası toplum yerleşim birimlerini uluslararası hukuka aykırı bulmaktadır ve Birleşmiş Milletler ise İsrail’in yerleşim birimleri inşa etmesini Dördüncü Cenevre Sözleşmesini ihlal etme olarak görmektedir.

Sıfır devletli çözüm, İsrail-Filistin çatışması bağlamında yapılan bir öneridir. Öneriye göre, tek bir Filistinli kimliği yok. Bu yüzden Batı Şeria'dakiler Ürdün'e entegre olmalıyken Gazze, Mısır'a katılmalı. Dolayısıyla İsrail'in onları asimile etmesi için bir gerekçe kalmayacak. Zaten Altı Gün Savaşı'ndan önce bu devletlerin parçasıydılar. Bu öneri, üç devletli çözüm önerisine oldukça benzemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Üç devletli çözüm</span>

Üç devletli çözüm, Mısır-Ürdün çözümü veya Ürdün-Mısır seçeneği, İsrail-Filistin çatışması bağlamında yapılan önerilerden biridir. Buna göre, Batı Şeria Ürdün, Gazze Şeridi ise Mısır kontrolüne geçecektir.

<span class="mw-page-title-main">Filistin toprakları</span> Orta Doğudaki topraklar

"Filistin toprakları" terimi, 1967'den beri İsrail'in işgal ettiği bölgeler olan, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ni tanımlamak için uzun yıllardır kullanılmaktadır. Uluslararası Adalet Divanı (UAD), Doğu Kudüs dahil Batı Şeria'dan "İşgal Altındaki Filistin Toprakları" olarak bahsetti ve bu terim UAD tarafından verilen Temmuz 2004'teki kararda yasal tanım olarak kullanıldı. 1999'dan bu yana, Birleşmiş Milletler (BM) resmî terminolojisinde, işgal edilmiş Filistin toprakları giderek diğer terimlerin yerini almıştır. Avrupa Birliği (AB) de bu kullanımı benimsemiştir. "İşgal Altındaki Filistin Bölgesi" terimi, BM ve diğer uluslararası kuruluşlar tarafından Ekim 1999 ile Aralık 2012 arasında Filistin Ulusal Yönetimi tarafından kontrol edilen alanlara atıfta bulunmak için kullanıldı. AB, aynı dönemde ara sıra "Filistin Yönetimi toprakları" gibi paralel bir terim de kullanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Filistin Bağımsızlık Bildirgesi</span>

Filistin Bağımsızlık Bildirgesi, Filistin Devleti'ni resmen kuran, Filistinli şair Mahmud Derviş tarafından yazılan ve Yaser Arafat tarafından 15 Kasım 1988'de Cezayir'in başkenti Cezayir'de ilan edilen bildiridir. Daha önce Filistin Kurtuluş Örgütü'nün (FKÖ) yasama organı olan Filistin Ulusal Konseyi (FUK) tarafından 253 lehte, 46 aleyhte ve 10 çekimser oyla kabul edilmişti. 19. PNC'nin kapanış oturumunda ayakta alkışlanarak okundu. Bildirgenin okunmasının tamamlanmasının ardından Arafat, Filistin Kurtuluş Örgütü Başkanı olarak Filistin Devlet Başkanı unvanını aldı. Nisan 1989'da Filistin Kurtuluş Örgütü Merkez Konseyi, Arafat'ı Filistin Devleti'nin ilk Cumhurbaşkanı olarak seçti


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.