İçeriğe atla

Batı Çalukya İmparatorluğu

Batı Çalukya İmparatorluğu'nun 1121 yılında sınırları.

Batı Çalukya İmparatorluğu, (Kannada dili:ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ) 10. ve 12. yüzyıllar arasında Güney Hindistan'da Deccan yaylası'nın batısında hüküm sürmüş olan bir imparatorluktur. Bu hanedana günümüz Karnataka eyaletinin Basavakalyan şehrindeki başkentleri Kalyani nedeniyle Kalyani Chalukya da denir. 6. yüzyılda Badami şehrinden çıkan Çalukya hanedanı ile olan teorik ilişkileri nedeniyle de Geç Çalukya adı da verilir. Aynı dönemde Vengi şehrinde kurulmuş olan Doğu Çalukyalar hanedanından ayırmak için de Batı Çalukyalar adı verilir. Çalukyaların ortaya çıkmasından önce, iki yüzyıl boyunca Manyakheta, 2da kurulmuş olan Raştrakuta İmparatorluğu orta Hindistan ve Deccan yaylasının tamamına yakın bir bölüme hükmediyordu. 973 yılında Malvalı Paramara klanı tarafından Raştrakuta İmparatorluğu'nun başkentinin istilasından sonra ortaya çıkan karışıklıklardan istifade eden Bijapurlu derebeyi II. Tailapa efendilerine karşı başkaldırmış, onları yenmiş ve Manyakheta'yı başkenti yapmıştır. Kısa sürede güçlenen hanedan kontrolü eline almış ve başkenti Kalyani'ye taşıyan I. Someşvara zamanında imparatorluk olmuştur.

Yüzyılı aşkın bir süre boyunca, Güney Hindistan'ın iki imparatorluğu; Batı Çalukyalar ve Tanjore'li Çola hanedanı verimli Vengi bölgesini ele geçirmek için birçok kere savaştı. Bu sırada Vengi bölgesinde Batı Çalukyaların uzaktan kuzeni olan ama Çolalarla evlilik yoluyla akraba olan Doğu Çalukyalar da durumu daha da karıştıracak şekilde Çolaların yanında yer aldı.Ancak onbirinci yüzyılda, VI. Vikramaditya'nın hükümdarlığı sırasında Batı Çalukyalar Çolaların önüne geçti ve dönemlerinin doruğuna ulaşarak Deccan yaylasının büyük bir kısmını kontrolleri altına aldı. Kuzeyde Narmada nehri ile güneyde Kaveri nehri arasında kalan geniş topraklar Batı Çalukya idaresindeydi. Bu dönemde Deccan yaylasındaki kuvvetli derebeyleri Hoysalalar, Devagirili Seuna Yadavalar, Kakatiya hanedanı ve güney Kalaçuriler Batı Çalukyaların yönetimi altındaydı ve ancak onikinci yüzyılın ikinci yarısında Batı Çalukyaların idaresi zayıfladığında bağımsızlıklarını kazandılar.

Batı Çalukyalar ilk Çalukya hanedanı ile Hoysala imparatorluğu mimari tarzları arasında geçiş sayılan kendilerine özgü bir mimari tarz geliştirdiler. Bu dönemden kalma yapıtların çoğu ort Karnataka'da Tungabhadra nehir kıyılarındadır. Çok iyi bilinen örnekler arasında Lakuundi'de Kasi Vişveşvara tapınağı, Kuruvatii'de Mallikarjuna tapınağı, Bagali'de Kalleşvara tapınağı ve İtagi'de Mahadeva tapınağı sayılabilir. Bu dönem Güney Hindistan'da güzel sanatların gelişmesini sağlayan önemli bir dönemdir. Batı Çalukyalar özellikle Kannada dili ve Sanskritçe yazan yazarları desteklemişlerdi.

Hükümdarlar

  • 957 - 997 II. Tailapa
  • 997 - 1008 Satyasraya
  • 1008 - 1015 V. Vikramaditya
  • 1015 - 1042 II. Jayasimha
  • 1042 - 1068 I. Someşvara
  • 1068 - 1076 II. Someşvara
  • 1076 - 1126 VI. Vikramaditya
  • 1126 – 1138 III. Someşvara
  • 1138 – 1151 II. Jagadhekamalla
  • 1151 - 1164 III. Tailapa
  • 1163 – 1183 III. Jagadhekamalla
  • 1184 – 1200 IV. Someşvara

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Asur</span> Irakta bulunan antik kent.

Asur, Mezopotamya'nın kuzey kısmında, günümüzde Musul yöresinde, Dicle Irmağı'na bakan bir plato üzerinde kurulmuş antik bir kenttir. Bölgedeki arkeolojik kazılar, MÖ 3. binyılın başlarında burada bir yerleşim olduğunu göstermektedir. Ancak yayılma alanı ve diğer nitelikleri hakkında kesin bilgilere ulaşılamamıştır. Bugüne kadar tespit edilen yapı kalıntıları, antik Mezopotamya'da yapıldığı gibi, eski yapıların üstüne aynı tarzda inşa edilmiş olan bir İştar tapınağı altında kalmış temellerdir. Asur, Kalah ve Ninova kentleri Asur'un başlıca kentleridir.

<span class="mw-page-title-main">Hoysala mimarisi</span>

Hoysala mimarisi, günümüz Hindistanı'nda Karnataka eyaletinin olduğu bölgede 11. ve 14. yüzyıllar arasında hüküm sürmüş olan Hoysala İmparatorluğu döneminde gelişen özgün mimari tarzdır. Hoysala nüfuzu Güney Deccan yaylasına egemen olduğu 13. yüzyılda doruk noktasına erişmiştir. Bu dönemde inşa edilen Belur'daki Çennakeşava tapınağı, Halebidu'daki Hoysaleşvara tapınağı ve Somanathapura'daki Keşava tapınağı gibi irili ufaklı birçok tapınak Hoysala mimarisinin örnekleri olarak günümüze kadar ulaşmıştır. Hoysala mimari ustalığının diğer örnekleri Belavadi, Amrithapura, Hosaholalu ve Nuggehalli'de bulunan tapınaklardır. Hoysala mimari tarzının incelenmesi sonucunda Hint-Aryan etkisinin önemsiz olduğu ve asıl Güney Hint tarzının baskın olduğu anlaşılır.

<span class="mw-page-title-main">Hoysala İmparatorluğu</span> Hindistanın güneyinde var olmuş bir imparatorluk

Hoysala İmparatorluğu 10. ve 14. yüzyıllar arasında, günümüz Hindistanı'nın Karnataka eyaletinin bulunduğu bölgede hüküm sürmüş olan bir Güney Hindistan imparatorluğudur. İmparatorluğun başkenti önce Belur sonra da Halebidu olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Çalukya Hanedanı</span>

Çalukya Hanedanı 6. ve 12. yüzyıllar arasında orta ve güney Hindistan'ın büyük bir bölümünde hüküm sürmüş olan bir kraliyet hanedanıdır. Bu dönem boyunca birbiriyle yakından bağlantılı ama bağımsız üç hanedan olarak hüküm sürdüler. İlk hanedan 6. yüzyılın ortasından itibaren başkentleri Badami'den hüküm süren Badami Çalukyaları dır. Banavasi'de Kadamba krallığının gücünün azaldığı dönemde bağımsızlığını kazanan Badami Çalukyaları, II. Pulakeşi zamanında kontrolü ellerine aldı. II. Pulakeşi'nin ölümünden sonra Doğu Çalukyalar Deccan Yaylasının doğusunda bağımsız bir krallık oldular. 11. yüzyıla kadar başkentleri Vengi'de topraklarını yönettiler. Deccan Yaylasının batısında 8. yüzyılda ortaya çıkan Raştrakutalar, Badami Çalukyalarının yerini almış ancak 10. yüzyıldan itibaren ise Badami Çalukyalarının soyundan gelen Batı Çalukyalara yönetimi kaptırmışlardır. Batı Çalukyalar başkentleri Basavakalyan'da 12. yüzyılın sonuna kadar hüküm sürmüşlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Batı Ganga hanedanı</span>

Batı Ganga hanedanı Hindistan'ın güneyinde günümüz Karnataka eyaletinin bulunduğu yerde hüküm sürmüş olan bir hanedandır. Yüzyıllar sonra günümüz Orissa eyaletinin bulunduğu yerde hüküm sürmüş olan Doğu Gangalar dan ayırmak için Batı Gangalar olarak adlandırılırlar. Genel inanışa göre Batı Gangaların idareyi ele geçirmesi, bazen Samudra Gupta'nın güneydeki fetihlerine bağlanan Güney Hindistan'daki Pallava imparatorluğunun zayıflamasıyla birçok yerel klanın bağımsızlığını ilan etmesi sonucu olmuştur. Batı Ganga hükümranlığı 350 yılından 550 yılına kadar sürmüştür. İlk başkentleri Kolar'dan günümüz Mysore ilinde Kaveri nehri kıyılarındaki Talakad'a taşınmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Vişnuvardhana</span>

Vişnuvardhana Hindistan'ın günümüz Karnataka eyaleti bölgesinde kurulmuş olan Hoysala İmparatorluğu'nun 1108-1152 yılları arasında hüküm sürmüş olan hükümdarıdır. Vişnuvardhana Çolalar ve efendileri Batı Çalukyalar bir dizi savaştan sonra Hoysala İmparatorluğunun yerini sağlamlaştırmıştır. Hoysala derebeyliğinin bu hükümdardan sonra bir kraliyet olarak saygı görmeye başladığı söylenir.

<span class="mw-page-title-main">Lehistan Krallığı</span> Wikimedia netleştirme sayfası

Lehistan Krallığı veya Polonya Krallığı, günümüzdeki Polonyalıların atalarının Orta Çağ'da kurduğu bir devlettir. Bu krallığın başlangıç tarihi olarak 18 Nisan 1025 tarihinde Lehistan dükü I. Bolesław'ın Gniezno Katedrali'nde taç giyerek kendini kral ilan etmesi verilmektedir. 1385 yılında Lehistan'ın başına Litvan Jagiellon Hanedanı geçerek her iki devleti de birlikte yönetmeye başlamışlar, 1569 yılından sonra ise Lehistan ve Litvanya ülkeleri resmen tek bayrak altında birleşerek Lehistan-Litvanya Birliği'ni kurmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Maratha İmparatorluğu</span>

Maratha İmparatorluğu ya da Maratha Konfedarasyonu, 1674-1818 yılları arasında varlığını sürdürmüş Hint devletidir. Güney Asya'da yayılmış ve 2.8 milyon km²'lik bir alana hükmetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Gupta İmparatorluğu</span>

Gupta İmparatorluğu, MS 4. yüzyılın başlarından MS 6. yüzyılın sonlarına kadar var olan eski bir Hint imparatorluğuydu. Zirvesinde, yaklaşık MS 319'dan 467'ye kadar, Hindistan Yarımadası'nın çoğunu kapsıyordu. Bu dönem tarihçiler tarafından Hindistan'ın Altın Çağı olarak kabul edilir. İmparatorluğun yönetici hanedanı, kral Sri Gupta tarafından kuruldu; hanedanın en önemli yöneticileri Chandragupta I, Samudragupta, Chandragupta II ve Skandagupta idi. MS 5. yüzyıl Sanskrit şairi Kalidasa, Guptaların hem Hindistan içinde hem de dışında, Parasikas, Hunas, Kambojas krallıkları, batı ve doğu Oxus vadilerinde bulunan kabileler olan Kinnaras, Kiratas ve diğerleri dahil olmak üzere yaklaşık yirmi bir krallığı fethettiğini söyler.

II. Veera Balalla, bir Hoysala imparatoru. Seuna, Güney Kalaçuri, Pandya, Kalyani Çalukya ve Çola hanedanlarına karşı zafer kazanmıştır. Onun döneminde ayrıca Kannada edebiyarında üretken bir edebi dönem yaşanmıştır. Ranna ve Rudrabhatta'yı desteklemiştir. Çikmagalur'daki Amrithesvara Tapınağı ve Halebidu'daki Kedareşvara Tapınağı, inşa ettirdiği tapınaklardan birkaçıdır.

<span class="mw-page-title-main">Vijayanagar İmparatorluğu</span>

Vijayanagar İmparatorluğu, Hint Yarımadası’nın güneyinde, Dekkan platosunda konuşlanmış bir imparatorluktur. 1336 yılında I. Harihara ve kardeşi I. Bukka Raya tarafından kurulmuştur. İmparatorluk, 1565 yılında Dekkan sultanlıkları karşısında aldığı büyük yenilgiden sonra yıkıldığı tarih olan 1646 yılına kadar yavaş bir çöküş içine girmiştir. Başkenti, imparatorluğun da ismini aldığı Vijayanagar idi.

<span class="mw-page-title-main">I. Harihara</span>

I. Harihara ya da Hakka ಹಕ್ಕ veya I. Vira Harihara, 1336-1356 yılları arası hükümdarlık yapmış olup Vijayanagar İmparatorluğu'nun kurucusudur. Kuruba kabilesinden Sangama Hanedanı'nın kurucusu Bhavana Sangama'nın en büyük oğlu olarak günümüz Karnataka'sının batı sahillerinde dünyaya geldi. Kayıtlardaki bilgilere göre 1339 yılında Karnataka'nın kuzey bölgelerini Gutti'nin Ananthpur yöresinden yönetmekteydi. Başlangıçtaki askeri başarıları ile, Tungabhadra nehri ovasındaki yönetimi ele aldı ve aşama aşama Konkan ve Malabar sahillerini ele geçirdi. Bu sıralarda son Hoysala hükümdarı III. Veera Ballala, Madurai sultanıyla yaptığı savaşta ölmüş, Harihara'nın hükümdar olması kolaylaşmıştı. Bu olaydan sonra Hoysala vilayetleri doğrudan onun egemenliğine girdi. Kannada kitabeleri onu bu dönemde Karnataka Vidya Vilas, Bhashegetappuvarayaraganda, Arirayavibhada gibi unvanlarla adlandırır.

Seuna, Sevuna ya da Devagiri Yadavaları (850–1334), en parlak dönemini Tungabhadra ve Narmada nehirleri arasında bugünkü Maharaştra’da, Kuzey Karnataka ve Madhya Pradesh’in de bazı bölümlerini kapsayan bölgede kurdukları krallıkla yaşayan hanedandır. Kurdukları devletin başkenti Devagiri idi. Başlangıçta Seunalar, Batı Çalukya hakimiyetindeki bazı yerlerde toprak sahibiydi. 12. Yüzyıl ortalarında bağımsızlıklarını ilan ettiler ve II. Singhana döneminde en parlak dönemlerini yaşadılar.

I. Deva Raya, 1406-1377 yılları arasında Vijayanagar İmparatorluğu’nu yöneten, Sangama Hanedanı’ndan hükümdar. II. Harihara’nın ölümünden sonra onun oğulları arasında Vijayanagar tahtı için gerçekleşen mücadeleden Deva Raya galip çıktı. I. Deva Raya oldukça güçlü ve becerikli bir liderdi. Yaptırdığı sulama çalışmalarıyla meşhur olmuştu. Vijayanagar ordusunu süvarilere verdiği önem ve istihdam ettiği Türki okçularla geliştirmiştir. İtalyan gezgin Niccolo de Conti tarafından Hindistan’ın en güçlü kralı olarak tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İtalya Katepanlığı</span>

İtalya Katepanlığı Ana kara İtalyan'nın Monte Gargano'dan Salerno Körfezi'ne çizilen bir hattın güneyinde kalan toprakları içeren Bizans İmparatorluğu eyaletidir. Amalfi ve Napoli bu hattın kuzeyinde olmalarına rağmen, katepanlık üzerinden Konstantinopolis'e bağlılıklarını sürdürdüler. Modern İtalya'nın Capitanata bölgesi ismini Catepanate'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kometopuli Hanedanı</span> Bulgar kraliyet hanedanı

Kometopuli Hanedanı Birinci Bulgar İmparatorluğu'nun son kraliyet hanedanıdır, y. 976 yılından Bulgaristan'ın 1018'de Bizans egemenliğine girmesine kadar hüküm sürmüştür. Hanedanlığın en önemli üyesi olan çar Samuil, 40 yılı aşkın süre Bizans fetihlerine başarıyla direnmesiyle ünlüdür. Bazen Kometopuli krallığına Batı Bulgar Krallığı veya Batı Bulgar İmparatorluğu olarak isimlendirilir.

Basavashwara ve Basavanna olarak da adlandırılan Basava, MS 12. yüzyılda yaşamış Hint bir devlet adamı, filozof, şair, Şiva odaklı bhakti hareketinde Lingayat sosyal reformcusu ve Kalyani Çalukya/Kalachuri döneminde bir Hindu Şaivite sosyal reformcusuydu. Basava her iki hanedanın yönetimi sırasında aktifti ancak Hindistan'ın Karnataka kentinde Kral II. Bijjala'nın yönetimi sırasında etkisinin zirvesine ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Satavahana Hanedanı</span>

Satavahanalar, Dekken bölgesinde bulunan eski bir Hint hanedanıydı. Modern bilim insanlarının çoğu Satavahana yönetiminin MÖ 2. yüzyılın sonlarında başladığına ve MS 3. yüzyılın başlarına kadar sürdüğüne inanırlar ancak bazıları yönetiminin başlangıcını Puranalara dayanarak MÖ 3. yüzyıla kadar geriye çekmektedir ancak bu teori arkeolojik kanıtlarla desteklenmez. Satavahana krallığı esas olarak bugünkü Andhra Pradesh, Telangana ve Maharaştra'dan oluşuyordu. Farklı zamanlarda yönetimi modern Gujarat, Madhya Pradeş ve Karnataka'nın bazı bölgelerine yayıldı. Hanedanlığın farklı zamanlarda Pratishthana (Paithan) ve Amaravati (Dharanikota) gibi olmak üzere farklı başkentleri vardı.

<span class="mw-page-title-main">Kailasa Tapınağı, Ellora</span>

Kailaşa veya Kailaşanatha Tapınağı, Hindistan'ın Maharaştra eyaletindeki Çhatrapati Sambhacinagar bölgesi yakınlarındaki Ellora Mağaraları'nda bulunan, bir zamanlar Şiva'ya adanmış olan ve daha sonra Budist yöneticiler tarafından değiştirilen en büyük kaya oyma tapınaktır. Bir megalit yüzeyinden oyulmuş bu devasa yapı, boyutu, mimarisi ve heykeltıraşlık detayları nedeniyle dünyanın en dikkat çekici mağara tapınaklarından biri olarak kabul edilir. "Hint mimarisinin kaya oyma döneminin zirvesi" olarak adlandırılmıştır.