İçeriğe atla

Bask mitolojisi

1736'dan kalma bir Bask mezar taşı olan Hilarri'nin yaygın olarak bulunan sembollerle yeniden üretimi. İngilizce Mezar Taşı: Maria Arros Sagaray 19 Nisan 1736'da öldü

Eski Baskların mitolojisi, Hıristiyanlığın MS 4. ve 12. yüzyıllar arasında Bask Ülkesine gelişinden büyük ölçüde hayatta kalamadı. Bu orijinal inanç sisteminin unsurları hakkında bilinenlerin çoğu, efsanelerin analizine, yer adlarının incelenmesine ve Basklar tarafından uygulanan pagan ritüellerine yetersiz tarihsel referanslara dayanmaktadır.[1]

Bu inanç sisteminin ana figürlerinden biri kadın tanrıça Mari idi . Ataun yöresinde derlenen efsanelere göre diğer ana figür eşi Sugaar'dı . Ancak, bilgilerin kıtlığı nedeniyle, bunun Bask panteonunun "merkezi çifti" olup olmayacağını söylemek zor. Bu mitolojik yaratıklara atfedilen niteliklere dayanarak, bu, tüm karakterleri yeryüzünde veya altında yaşadığından, gökyüzü çoğunlukla tanrıların geçtiği boş bir koridor olarak görüldüğü için bir kitonik din olarak kabul edilecektir.

Tarihsel kaynaklar

Hristiyan olmayan Bask inançları hakkında bilgi için ana kaynaklar şunlardır:[2]

  • Erkek keçilerin ve insanların kurban edilmesinden bahseden Strabon
  • Emevilerin Hispania'yı fethi döneminden Arap yazarlar
  • hacı Aymeric Picaud'un 12. yüzyıl günlüğü
  • Engizisyon kayıtları da dahil olmak üzere pagan ritüellerine atıfta bulunan çeşitli Orta Çağ kaynakları
  • José Miguel Barandiaran tarafından toplananlar gibi, Hristiyan olmayan inançlar ve uygulamalarla ilgili açık arayla en büyük materyali içeren 19. ve 20. yüzyıl mitleri ve halk hikâyeleri koleksiyonları
  • Bask Ülkesi'ndeki yer adlarının modern çalışması

Amalur, toprak ana

Bask halkının efsanelerinde, Dünya, Amalur, ana tanrısallıktır. Dünya bize, doğal çevremizi yaratan kendi yaşamsal gücüne sahip olan tüm canlıların yaşam alanı olarak gösterilir. Hayvanların ve bitkilerin varlığını mümkün kılan ve bize insanlara yiyecek ve yaşamak için gerekli yeri veren şeydir. Dünya, ölenlerin ruhlarının ve mitolojik karakterlerin çoğunun yaşadığı devasa bir kap, sınırsız bir haznedir. Amalur'ya inanç, Bask halkında Hint-Avrupa halklarının işgalinden önce çok eskidir.

Mitolojik yaratıklar ve karakterler

Urtzi tartışması

Urtzi bir Bask mitolojik figürü olabilir veya olmayabilir. Böyle bir tanrının varlığını destekleyen ya da çelişen olarak okunabilecek kanıtlar vardır. Bugüne kadar hiçbir teori tam olarak ikna edemedi.[3]

Diğer dinleri etkilemek

İber Yarımadası'nın Lusitavniler ve Keltibeliler gibi Hint-Avrupa kültürlerinin mitolojilerinde önemli bir Bask zemini var gibi görünüyor. Örneğin Büyülü Mouras Maiuru'ya dayalı olabilir[4] ve tanrı Endovelicus ismi proto-Baskça kelime gelebilir.[5]

Tarihsel dönemin mitleri

Hristiyanlaşmadan sonra Basklar mit üretmeye ve ithal etmeye devam etti.

Ayrıca bakınız

  • Basajaun

Notlar

  1. ^ "The Basque Mythology at the present time" (PDF). KOBIE (Serie Antropología Cultural). Bilbao. Bizkaiko Foru Aldundia-Diputación Foral de Bizkaia. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mart 2020. 
  2. ^ Kasper, M. Baskische Geschichte (1997) Primus 3-89678-039-5
  3. ^ Trask, L. The History of Basque Routledge: 1997
  4. ^ Anuntxi Arana: Mari, mairu eta beste - 1996 - Bulletin du musée basque n°146.
  5. ^ Encarnação, José d’. 2015. Divindades indígenas sob o domínio romano em Portugal. Second edition. Coimbra: Universidade de Coimbra.

Kaynakça

  • Ortíz-Osés, A. Antropología simbólica vasca Anthropos, 1985. El matriarcalismo vasco Universidad de Deusto, 1988. El inconsciente colectivo vasco, 1982.
  • Jose Migel Barandiaran Mitoloji Vasca Txertoa, 1996
  • Hartsuaga, JI Euskal Mitologia Konparatua, Kriseilu, 1987.
  • La Paglia, Antonio. Yunanistan ve Roma'nın Ötesinde: Antik Avrupa'da İnanç ve İbadet, Black Mountain Press, 2004.
  • Everson, M.Din, mit ve folklordaki azim: Hint-Avrupa dışı bir ortamda korunan Eski Avrupa Neolitik Tanrıçası, Hint-Avrupa Çalışmaları Dergisi 17, 277 (1989). [1] 24 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Satrústegi (1996). "Haitzuloetako euskal mitologia". Euskal Mitologia. 68: 165-174. 
  • Arriaga (1984). "Euskal mitologia". Gero. 
  • Baroja (1995). "Lamiak, sorginak eta jainkosak". Gaiak (Euskal mitologia). 
  • Toti Martínez de Lezea "Leyendas de Euskal Herria". Erein 2004
  • Patxi Xabier Lezama Perier "Euskal Mitologia". Bask Dili Kraliyet Akademisi 2016.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Taoizm</span> Çin kökenli dini veya felsefi gelenek

Taoizm, Antik Çin'de ortaya çıkmıştır ve temeli Laozi'nın yazılı eseri Dao De Jing'e dayanan bir öğretidir. Dao öğretinin temelidir. Çincede yol, yürümek, konuşmak, yön, yöntem, akış vb. anlamlara işaret eder. Dao Öğretisi'nin kurucu üstadları Laozi, Çuangzi ve Liezi'dir. Bu üstadların yazıları kozmogoni yani kainat ve onun doğuşu, kainatın yasa ve ilkeleri, insan ve doğanın kainat ile bağı, toplumsal yönetişim ilişkilerinin asıl doğası üzerine kuruludur. Antik Çin'de ortaya çıkan astronomi, hekimlik ve birçok doğa bilimlerinin köksel savını oluşturmuştur. Bahar-Güz Devri ve takip eden Savaşan Eyaletler Devrinde Çin'de ortaya çıkmış Yüz Düşünce Okulu içinde yer alan en önemli birkaç akımdan biridir. Bu akımlar arasında Kongzi (Konfüçyüs) de yer almaktadır.

Mitoloji, mit veya söylen bilimi belirli bir din veya kültürdeki insanlık ile evrenin yaratılış ve doğasını, geleneklere özgü inanç ve uygulamaların sebebini açıklamaya yönelik söylencelerin tümü. Mit (söylen) sözcüğü gerçekte doğru olmayan bir hikâye veya anlatı için tercih edilir ve çoğunlukla bir yanlışlık, doğru olmayan unsur vurgusu barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Yunan mitolojisi</span> Antik Yunanların oluşturduğu mitlerden oluşan mitoloji

Yunan mitolojisi, Antik Yunanistan'da dünyanın yaratılışı, tanrı, tanrıça ve kahramanların hayatı hakkındaki söylence ve öğretileri içermekle kalmayıp aynı zamanda Eski Yunan dininin gövdesini oluşturmaktadır. Günümüzde, bu mitoloji hakkındaki bilgilerimizi bu sözlü edebiyatın yazılı hâllerinden alıyoruz. Tarihçiler, mitoloji hakkında daha ayrıntılı bilgi almak için o dönemin sanatındaki ipuçlarını bile toplar.

<span class="mw-page-title-main">İsis</span>

İsis, Osiris'in, Seth ve Nephthys'in kardeşidir, Nut ve Geb'in kızları ve çocuk Horus'un annesidir. Bazı kaynaklara göre Anubis de İsis ile Osiris'in oğludur.

Egoi, Bask mitolojisinde ikincil tanrılardan biri. Güney rüzgarının tecessümü ve tanrısıdır.

<span class="mw-page-title-main">İksir</span>

İksirler yenileyici ve şifa verici olduğu inanılan içkilerdir. Bu terim ilk önceden simyagerler tarafından basit metalleri altına dönüştüren, hastalıkları tedavi eden ve yaşamı uzatan maddeyi tanımlamak için kullanılırdı. Simyagerler her ne kadar bu kelimeyi türetmişlerse de, böyle bir madde konusundaki inanç simyadan önce de vardı ve sürekli olarak mitoloji ve din tarihinde rastlanır.

Düalist kozmoloji veya Düalizm, genellikle birbirine karşı çıkan iki temel kavramın var olduğuna dair ahlaki veya ruhsal inançtır. Hem geleneksel dinler hem de kutsal kitap dinleri dahil olmak üzere çeşitli dinlerden çeşitli görüşleri kapsayan şemsiye bir terimdir.

Kelt mitolojisi en yalın tanımıyla Kelt politeizminin mitolojisidir. Kelt politeizmi Demir Çağı Keltlerinin diniydi. Demir Çağı'ndaki diğer Avrupalılar gibi erken dönem Keltleri de politeistik mitoloji ve dinî yapıyı benimsemişlerdi. Kelt insanlarının içinde, Roma ile yakın iletişimi olan Galyalıların ve İber Yarımadasındaki Keltlerin mitolojileri Roma İmparatorluğu altında devam edememiş, daha sonra ise bu insanlar Hristiyan olmuş ve Kelt(ik) dillerini de kaybetmişlerdir. İronik bir şekilde bu insanların inanç ve geleneklerine dair bilgiler çeşitli Roma ve Hristiyan kaynakları sayesinde bugüne kadar ulaşmıştır. Bir başka açıdan ise, kendi politik veya lenguistik (dilsel) kimliklerini korumuş olan Keltler Demir Çağı'ndaki atalarının mitolojilerinin en azından artakalan küçük bir kısmını iletebilmişlerdir. Bu iletilebilmiş kısım genellikle Orta Çağ'da kaydedilmiş ve yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tufan</span>

Tufan, birçok yerel efsaneye ve kutsal kitaplara göre Tanrı tarafından bir kavmi, milleti ya da tüm insanları cezalandırmak amacıyla gönderildiğine inanılan büyük felaket. Tufanın detayları farklı kültürlerde farklılıklar arz etmekle beraber en çok bilinen şekli Nuh Tufanı'dır.

Ermeni dini ve mitolojisi, Ermenilerin Hıristiyanlığı kabulünden önceki ve Hristiyanlığı kabul ettikleri erken dönemlerdeki, Hristiyanlık dışı inanış, gelenek ve mitoloji bütününü ifade etmektedir. İlk dönemlerde kendine özgü karakterlerini korumakla birlikte Asyalı diğer kavimlerin ve çeşitli Anadolu uygarlıklarının inanç ve mitolojilerinden etkilenen Ermeni dini ve mitolojisi zamanla özellikle Perslerin etkisinde kalmış ve özellikle Zerdüştlüğü kendi farklı inanç, gelenek ve mitolojik yapısına adapte ederek benimsemiştir.

Slav mitolojisi, Slavların Hristiyanlığı kabul etmelerinden önce inandıkları çok tanrılı dinin mitolojisidir. Din, Ön Hint-Avrupa dinleriyle bağlantısı olan pek çok dinle ortak özelliklere sahiptir.

Antik Roma'da din, kökenleri büyük ölçüde Antik Yunan ve İtalya Yarımadası'nın pagan geleneklerinden alan, inanç ve kültlerin bileşimidir.

<span class="mw-page-title-main">Bask milliyetçiliği</span> Ulusal hareket

Bask milliyetçiliği, Baskların millet olduğunu ileri süren ve Bask kültürel birliğini savunan bir milliyetçilik türüdür. Son yıllarda, Bask milliyetçiliği, ayrılıkçı hareketler ile sıkı sıkıya bağlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dali (tanrıça)</span> Güney Kafkas mitolojisindeki bir tanrıça

Dali, Güney Kafkas halklarının mitolojisindeki bir tanrıçadır. Özellikle Svan efsanelerinde görülmekle beraber, Megreller gibi diğer Güney Kafkas halklarında da Dali'ye eş değer kabul edilen figürler bulunmaktadır. Dali, dağ keçisi ve geyik gibi vahşi dağ hayvanlarının koruyuculuğunu yapan bir av tanrıçasıdır. Dali'nin yasaklarına itaat eden avcılar avlarında başarıya ulaşırken kurallarına uymayanlar cezalandırılır.

Gürcü mitolojisi, Hristiyanlık etkisinin görülmeye başladığı tarihten önceki Gürcülerin mitolojisini ifade eder. Gürcü mitleri ve efsaneleri esas olarak popüler masallarla günümüze ulaşmıştır. Bu efsanelerin çoğu, 3 ve 4. yüzyıllarda Gürcistan'ın Hristiyanlaşmasıyla dini efsanelerle kaynaşmıştır.

Leton mitolojisi, Letonya tarihi boyunca ortaya çıkan, bazen birbirini takip eden nesiller tarafından detaylandırılan ve diğer zamanlarda reddedilip yerine başka açıklayıcı anlatılar konan mitlerin toplamıdır. Bu mitler Leton halkının halk geleneklerinden ve Hıristiyanlık öncesi Baltık mitolojisinden kaynaklanmaktadır.

Mikronezya mitolojisi Mikronezya halkının geleneksel inanç sistemlerini kapsar. Her ada bölgesinin kendi mitolojik varlıkları olduğu için Mikronezya adalarında tek bir inanç sistemi yoktur.

Günümüz de mitolojiler içinde Fransa'yı kapsayacak mitolojiler arasında Galyalılar, Franks, Normanlar, Bretonlar ve yaşayan diğer halkların mitolojileri sayılabilir. Fransız miti, günümüz İngiltere ve İrlanda'sından Fransız bölgesine göç ettiklerinde, Galyalıların ve Bretonların mitleri ve efsanelerinden etkilenmiştir. Fransız mitolojisinin gelişimindeki diğer küçük etkiler, Franklardan geldi.

Guarani halkı Güney Amerika'nın güney-orta kesiminde, özellikle Paraguay'da ve Arjantin, Brezilya ve Bolivya'nın çevre bölgelerinde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Askr ile Embla</span> İskandinav mitolojisine göre tanrılar tarafından yaratılan ilk iki insan

Askr (erkek) ve Embla (kadın), İskandinav mitolojisine göre tanrılar tarafından yaratılan ilk iki insandır. İkili, 13. yüzyılda daha önceki geleneksel kaynaklardan derlenen Şiirsel Edda ile 13. yüzyılda Snorri Sturluson tarafından yazılan Nesir Edda'da doğrulanır. Her iki kaynakta da üç tanrı Askr ve Embla'yı bulur ve ikiliye, çeşitli maddi ve manevi hediyeler verir. İki figürü açıklamak için bir dizi teori öne sürülmüştür ve popüler kültürde ikiliye zaman zaman atıfta bulunulur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.