İçeriğe atla

Basian Muharebesi

Koordinatlar: 39°58′47″K 41°40′32″D / 39.97972°K 41.67556°D / 39.97972; 41.67556
Basian Muharebesi
Gürcü-Selçuklu savaşları
Tarih27 Temmuz 1202
Bölge
Basian yakınlarında (günümüzde Pasinler, Türkiye), 39°58′47″K 41°40′32″D / 39.97972°K 41.67556°D / 39.97972; 41.67556
SonuçGürcü zaferi
Taraflar
Gürcistan Gürcü Krallığı Rum Selçuklu Devleti
Komutanlar ve liderler
Davit Soslan
Zakaria Mhargrdzeli
Şalva Ahaltsiheli		II. Süleyman Şah
Güçler
65,000 150,000[1] (çeşitli Orta Çağ kaynaklarına göre)

Basiani Muharebesi, 13. yüzyılda Gürcistan Krallığı orduları ile Anadolu Selçuklu Devleti arasında, Erzurum şehrinin 60 km kuzeydoğusundaki Basiani Vadisi'nde gerçekleşen savaş. Savaş, 1202 ve 1205 arasında çeşitli tarihlere dayanmaktadır, ancak son zamanlarda 1203 ve 1204 olarak geçmektedir. Müslüman tarihçi İbn Bîbî, savaşın hicri 598'de (1 Ekim 1201 – 19 Eylül 1202) olduğunu iddia etti. Türk tarihçileri, Micingerd (Malazgirt) Kalesi'ni savaşın yeri olarak tanımlamaktadır.

Savaş öncesi

Savaş, Gürcü hükümdarları ile Anadolu Selçuklu hükümdarları arasında, bölgenin 11 - 13. yüzyıl tarihini dolduran çeşitli çatışmalardan biriydi. Bu, Selçukluların Gürcülerin güneye doğru ilerlemesini durdurmaya yönelik başka bir girişimine işaret ediyordu. Bu çatışmanın öyküsü; Gürcü, Ermeni ve İslam kaynaklarında anlatılmaktadır.

Rüm Sultanı II. Rükneddin Süleymanşah (y. 1196–1204), babası Kılıç Arslan yönetiminde parçalanmış büyük bir devleti yeniden bir araya getirmek için mücadele etti. Başlangıçta, komşu Gürcistan Krallığı ile ilişkileri ilk görünüşte barışçıldı. Ancak o dönemde Gürcü krallığının bir kolu olan son Saltuklu hükümdarı Ala ad-Din Muhammed'in yönetimindeki Erzurum'u Süleymanşah'ın 1201'de ele geçirmesi, II. Süleymanşah'ı Gürcülerle kaçınılmaz bir yüzleşmeye getirdi. Sultan, Gürcü hükümdarları tarafından komşu Müslüman beyliklere uygulanan haraçtan daha da öfkelendi ve Gürcü Kraliçesi Tamar'a sunulan bir ültimatom ile geri çekilmesini istedi. Gürcü vakayinamesine göre, Süleymanşah'ın elçisi Tamar'a, sultanın Gürcistan'ı fethi üzerine onu cariye olarak almakla tehdit ettiği son derece rahatsız edici bir mektup gönderdiği ve mektubu okuyan elçinin Zakaria Mhargrdzeli tarafından tokatlandığı kaydedilmiştir. Bu müzakereleri izleyen Orta Çağ bilginine göre, Süleymanşah'ın elçisi nakavt edildi ve "ölü gibi uzandı".

Muharebe

Süleymanşah, vasal beyleri ile birlikte Gürcü sınırlarını geçti ve Basiani vadisinde kamp kurdu. Tamar, mülkiyeti boyunca hızla bir ordu düzenledi ve orduyu eşi Davit Soslan'ın komutasına verdi. Cavaheti'deki üslerinden Soslan komutasındaki Gürcü birlikleri ve amirspasalari Zakaria Mhargrdzeli, Basiani'ye aniden ilerlediler ve düşmanın kampına saldırdılar. Bir meydan savaşında, Selçuklu kuvvetleri Gürcülerin birkaç saldırısını geri çevirmeyi başardı, ancak sonunda ezildiler ve yenildiler. Sultanın bayrağını Gürcülere kaybetmesi Selçuklu saflarında paniğe neden oldu. Süleymanşah'ın kendisi de yaralanarak Erzurum'a çekildi.

Savaş sonrası

Gürcüler, daha sonra bir at nalı ile değiştirilen Rükneddin Süleymanşah'ın kardeşini ele geçirdi. Bu eylem, Tamar'ın Kafkasya, Anadolu, Ermeni Yaylaları, Şirvan ve Karadeniz'in batı kesimlerinde mutlak güce sahip olduğunu gösterdi. Basiani'deki zafer, Gürcistan'ın güneybatıdaki pozisyonunu sağlamlaştırmasına ve Selçuklu dirilişini kontrol altında tutmasına izin verdi. Savaştan kısa bir süre sonra Gürcistan Krallığı, bir devlet kurmak için Trabzon'u işgal etti. Tamar, kardeşinin kocası olan Trabzonlu I. Aleksios'a yetki verdi. Bu nedenle Gürcistan Krallığı, Türk devletleri ile feodal Gürcü toprakları arasında etkili bir tampon bölge oluşturdu.

Bibliyografi

  1. ^ Javakhishvili, p. 249

Kaynakça

  • (Gürcüce) D. Ivane Javakhishvili, (1983), ქართველი ერის ისტორია (History of Georgian Nation), [1] 27 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tiflis: Gürcistan, USSR.
  • (Gürcüce) Melikishvili, Giorgi et al. (1970), საქართველოს ისტორიის ნარკვევები (Studies in the History of Georgia), Vol. 2. 4 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tiflis: Sabch'ota Sakartvelo.
  • (Türkçe) Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul, 1971.
  • (Rusça) V. Dondua et al. (çev., 1985), Жизнь царицы цариц Тамар (The Life of the Queen of Queens Tamar), N. Berdzenishvili'nin yorumları 24 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Tiflis: Metsniereba.

İlgili Araştırma Makaleleri

Basiani, Türkiye'nin doğu kesiminde, Aras Irmağı'nın kaynaklandığı yörede bölgeye verilen ad.

<span class="mw-page-title-main">Tamar</span> Gürcü kraliçe

Tamar, Gürcistan Krallığı’nı 1184-1213 arasında yöneten ünlü kraliçedir. Hükümdarlık dönemi Gürcistan’ın “Altın Çağı” olarak bilinir. “Krallar kralı” ve "Kraliçeler kraliçesi” olarak adlandırılmıştır. Bagrationi (Bagratlılar) hanedanından gelir. Bazı dillerde Tamara olarak da yazılır.

Atabeg, atabey ya da atabekü'l-asâkir, Selçuklu Devleti'nde ve sonrasında bazı Türk devletlerinde şehzadeleri eğitip yetiştiren memurlara verilen ünvandır.

<span class="mw-page-title-main">II. Gıyâseddin Keyhüsrev</span> 1237–1246 yılları arasındaki Anadolu Selçuklu sultanı

II. Gıyaseddin Keyhüsrev, 1237-1246 arasında Anadolu Selçuklu Sultanı.

<span class="mw-page-title-main">II. Süleyman Şah</span> Türkiye Selçuklu Sultanı

II. Süleyman Şah ya da Rükneddin Süleyman Şah Türkiye Selçuklu Sultanı'dır (1196-1204).

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Krallığı</span> Orta Çağda kurulmuş Gürcü krallığı

Gürcistan Krallığı ya da Gürcü İmparatorluğu, Orta Çağ'da kurulmuş olan Gürcü devleti. Gürcistan pek çok alanda, Altın Çağ olarak adlandırılan dönemi bu krallık zamanında yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aralık, Borçka</span>

Aralık, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Saltuklu Beyliği</span> Anadolu Türk Beyliği

Saltuklu Beyliği, Malazgirt Savaşı'ndan sonra Büyük Selçuklu Devleti komutanlarından, Ebü’l-Kāsım İzzeddin Saltuk Bey'in 1071 yılında kurduğu, merkezi Erzurum olan Anadolu Türk Beyliği'dir.

Kraliçe Rusudan, Bagrationi hanedanına mensuptur, Gürcü Krallığını 1223-1245 yılları arasında yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">III. Vahtang</span>

III. Vahtang, Bagratlı Hanedanına mensup Gürcü Kralı. Moğol İmparatorluğu işgalinde 1302 – 1308 yılları arasında hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksios (Trabzon imparatoru)</span> İlk Trabzon İmparatoru

I. Aleksios Megas Komninos, 1204 yılından 1222 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu'nun ilk imparatorudur. Manuil Komninos ile III. Giorgi'nin kızı Rusudan'ın en büyük oğludur. Böylece Bizans İmparatoru I. Andronikos'un torunudur. Andronikos tahtan indirilip, 1185 yılında öldürüldü. Manuil aynı zamanda kör edildi ve sonrasında tarihi kayıtlarda ismi geçmemesine istinaden muhtemelen öldürüldü. Geride iki çocuk bıraktı: Aleksios ve David. Anneleri Rusudan onları Gürcistan ya da Karadeniz'in güney sahillerine kaçırdı.

<span class="mw-page-title-main">IV. Davit</span>

IV. Davit, Kurucu Davit olarak da bilinir, Bagrationi hanedanından Gürcü kralı. 1089 yılından öldüğü 1125 yılına kadar hüküm sürmüştür. "Ağmaşenebeli" lakabı kurucu, imar eden anlamlarına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü Hatun</span> Anadolu Selçuklu sultanının eşi

Gürcü Hatun (fl. ?-1286?), Gürcü prenses. Anadolu Selçuklu Devleti sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in eşlerinden biri, II. Alâeddin Keykubad'ın annesidir.

<span class="mw-page-title-main">Samtshe Atabeyliği</span>

Samtshe Atabeyliği ya da Samtshe-Saatabago, Samtshe Prensliği olarak da bilinir, Gürcistan'ın Zemo Kartli bölgesinde hüküm sürmüş Orta Çağ Gürcü prensliğidir. 1268'de kurulan prenslik 1334 yılından itibaren "atabagi" unvanı taşıyan Gürcü hükümdarlar tarafından yönetilmiştir. En geniş sınırlara sahip olduğu dönemde sınırları Taşiskari’den Erzurum’a kadar uzanan Samtshe-Saatabago, Cavaheti’nin bir kısmı ile Eruşeti, Kola, Artaani, Acara, Tao, Klarceti ve Şavşeti bölgelerinden oluşuyordu. Osmanlıların eline geçtikten sonra Çıldır Eyaleti’ne dönüştürülen bölge, 1574 ve 1595 tarihli Osmanlı kayıtlarında Gürcistan Vilayeti olarak adlandırılmıştır.

Şamkor Muharebesi 1 Haziran 1195 yılında Arran, Şamkor şehri yakınlarında gerçekleşmiş muharebedir. Muharebe de, Davit Soslan komutasındaki Gürcü ordusu, İldenizli atabeyi Nusrettin Ebu Bekir'e karşı galip gelmiştir.

Gıyâseddin Türkanşah Anadolu Selçuklu hanedanının bir üyesi ve Gürcistan Krallığı'nın kraliçesi Rusudan'ın 1223 ila 1226 yılları arasındaki kocasıdır. Erzurum emirinin oğludur. Gürcü kraliçesi ile evlenebilmek için babasının emriyle Hıristiyanlığı kabul etti. Gıyaseddin'in Gürcü sarayındaki konumu zayıftı ve Rusudan'ın sadakatsizliği nedeniyle ilişkileri gergindi. 1226'da Harezmşahlar'ın Gürcistan'ı işgali sırasında dini ve siyasi ayrımlar arasında gidip geldi. Bu sıralarda, Rusudan kendisinden boşandı ve Gıyaseddin kayıtlardan kayboldu. Tamar ve David adında iki çocuğu vardı.

Zakaria Zakaryan veya Zakaria II Mhargrdzeli, 12. yüzyılın sonları ve 13. yüzyılın başlarında Gürcistan Kraliçesi Tamar'ın ordusunun Ermeni generaliydi. Aynı zamanda Gürcistan Krallığı'ndaki feodal toprakların hükümdarıydı.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü-Selçuklu savaşları</span> Gürcistan Krallığı ile Selçuklu İmparatorluğu arasındaki çatışmalar

Gürcü-Selçuklu savaşları, aynı zamanda Gürcü Haçlı Seferi olarak da bilinir, y. 1048'den 1213'e kadar, Gürcistan Krallığı ile Güney Kafkasya'nın çoğunu işgal eden farklı Selçuklu devletleri arasında gerçekleşmiştir. Çatışmanın öncesinde, Gürcü tarihyazımında Büyük Türk İstilası olarak bilinen, 11. yüzyılda Türklerin Kafkasya'ya yaptığı baskınlar yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Davit Soslan</span>

Davit Soslan, Gürcistan kraliçesi Tamar'ın ikinci eşiydi. Alanya Kralı Jadaron'un oğluydu. 1187'de Tamar ile evlenmiştir. Bu evlilikten Giorgi ve Rusudan olmak üzere iki çocuğu oldu. Anadolu Selçuklu Devleti'ne karşı bazı savaşlarda yer almıştır. 1207'de ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Tuğrul Şah</span>

Tuğrul Şah, tam adıyla Abdül Haric Muhammed Muğhiseddin Tuğrul Şah bin Kılıç Arslan, 1186 yılında Anadolu'daki sultanlığını çok sayıda oğlu arasında paylaştıran II. Kılıç Arslan'ın bir oğluydu. Yerine oğlu Rükneddin Cihanşah geçti.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.