İçeriğe atla

Basel Prens-Piskoposluğu

Basel
Almanca: Fürstbistum Basel
Basel Prens-Piskoposluğu
1032-1803
Basel Prens-Piskoposluğu bayrağı
Bayrak
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
18. yüzyılda Prens-Piskoposluk
18. yüzyılda Prens-Piskoposluk
TürPrens-Piskoposluk
Başkent
Tanınan bölgesel dil(ler)Franc-Comtais, Yüksek Alemannik, Latince
Resmî din
Katolik
İsviçre Protestan Kilisesi (16. yüzyılın başlarından itibaren)
Yahudilik (12. yüzyılın sonlarından itibaren)
HükûmetSeçmeli prenslik
Prens-Piskopos 
• 1032–1040
Ulrich II
• 1794–1803
Franz Xaver von Neveu
Tarihçe 
• Piskoposluk kuruldu
740
• Prens-Piskoposluğa yükseltildi
1032
• Yukarı Ren Çemberine katıldı
1495
• İsviçre Reformasyonu
1528
1797
• Baden'e Medyatizasyon
1803
Para birimiRappen
Basel thaler (1576–1798)
Öncüller		Ardıllar
Burgonya Krallığı
Mont-Terrible
Baden Margravlığı

Basel Prens-Piskoposluğu (Almanca: Hochstift Basel, Fürstbistum Basel, Bistum Basel), Kutsal Roma İmparatorluğu'nda dini bir prenslikti. Prens-piskoposlar tarafından,1032'den itibaren Basel'den,1528'den 1792'ye kadar Porrentruy'dan ve daha sonra Schliengen'den yönetilmiştir. Bir imparatorluk mülkü olarak, prens-piskoposun İmparatorluk Divanı'nda sandalyesi ve oy hakkı vardı. Yapının nihai dağılması 1803'te Alman Medyatizasyonunun bir parçası olarak gerçekleşmiştir.

Prens-Piskoposluk, güney Almanya ve doğu Fransa'nın yakın kısımlarındaki küçük bölgelerin yanı sıra, şu anda İsviçre'nin Basel-Landschaft, Jura, Solothurn ve Bern kantonlarındaki bölgeleri de içeriyordu. Basel şehri, 1501'de İsviçre Konfederasyonu'na katıldıktan sonra Prens-Piskoposluğun bir parçası olmaktan çıkmıştır.

Tarihi

18. yüzyılda Basel Prensi Piskoposluğunun Haritası

Basel Piskoposluğu, Carolingianlar tarafından, ya Kısa Pepin ya da Charlemagne'ın kendisi tarafından kurulmuştur. Basel'in kayıtlarda geçen ilk piskoposu, Munster Manastırı'nda korunan piskoposlar listesindeki ilk kişi olan Walaus'tur. Papa III. Gregory (731 – 741) döneminde başpiskopos olarak listelenir. Bu dönemde Basel, Besançon Başpiskoposluğu'nun bir parçası olduğundan, bunun tarihselliği tartışmalıdır. Walaus'un 778'de doğrulanan bir Walachus vocatus episcopus ile aynı kişi olduğu ileri sürülmüştür. Basel'in ilk piskoposu olmaya aday olanlardan biri de, 762'de Baldeberthus episcopus civitas Baselae olarak imza atan Murbach Başrahibi Baldobertus'tur. Augusta Raurica piskoposluğunun merkezinin 7. yüzyılda aralıklarla Basel'e taşınmış olması da mümkündür; bir Ragnacharius, Luxeuil'li Eustace'in (ö. 629) özgeçmişinde Augustanus et Basileae ecclesiarum praesul olarak anılır. Basel piskoposu unvanı, 791 yılında Charlemagne tarafından Pavia ve Basel piskoposu unvanlarıyla ödüllendirilen Reichenau Başrahibi Waldo'nun bu şehirlerden herhangi birinde ikamet etmeden sahip olduğu 8. yüzyılda kesin olarak kanıtlanmıştır. Unvan, Waldo'nun halefi Haito'daki Reichenau Başrahibi'ne devredilmiştir. Haito'nun yerine Mayıs 824'te şehre giren Udalricus (hükümdarlık dönemi 823 – 835) geçti ve bu nedenle Basel'de fiilen ikamet eden ilk piskopos olabilir.

999'da Burgundy'li III. Rudolph, Basel piskoposuna Moutier-Grandval Manastırı'nı sunarak, piskoposluğu önemli bölgeler üzerinde feodal otoriteye sahip laik bir Burgonya vasal devleti olarak kurdu. 1032'de Rudolph'un ölümünden sonra, vasallık imparatorluk yakınlığına dönüştürüldü ve Basel Piskoposu, Kutsal Roma İmparatorluğu'nun dini prensi olarak derecelendirilen Prens-Piskopos statüsüne yükseltildi.

Prens-Piskoposluk, 12. yüzyılın sonlarından 14. yüzyılın başlarına kadar gücünün zirvesine ulaştı. Piskoposluğun efsanevi kurucusu olan ve 4. ya da 5. yüzyılda yaşamış olan Pantalus'a 12. yüzyılda saygı duyulmuştur. Onun sözde kutsal emanetleri 1270 yılında Köln'den Basel'e nakledildi (1833'te Mariastein'a taşındı).

14. yüzyıl boyunca yaşanan mali zorluklar Basel piskoposlarını topraklarının bir kısmını satmaya zorladı. Ancak 15. yüzyılda, siyasi ve askeri açıdan başarılı bir dizi piskopos, daha önce kaybedilen bölgelerin bir kısmını geri almayı başardı ve Basel, kendisini "bağlı bir şehir" ( Zugewandter Ort ) olarak Eski İsviçre Konfederasyonu ile aynı hizaya getirmeye başladı.

Basel, 15. yüzyıl Basel Konsili (1431-1449) sırasında, Antipapa V. Felix'in 1439'da seçilmesi de dahil olmak üzere Batı Hıristiyanlığının odak noktası haline geldi. 1459'da Papa II. Pius, daha sonra Rotterdamlı Erasmus ve Paracelsus gibi ileri gelenlerin ders vereceği Basel Üniversitesi'ni bağışladı. 1495 İmparatorluk Reformu'nun ardından, prens-piskoposluk, İmparatorluk çemberi'nin Yukarı Ren Çemberi'nin bir parçasıydı.

Basel şehri, 14. yüzyılın sonlarına doğru kademeli tavizlerle prens piskoposlardan fiilen bağımsızlığını kazandı. Ancak şehir, 1501'de İsviçre Konfederasyonu'na katıldıktan sonra bile, 1521'de İsviçre Reformu'nun başlangıcına kadar, piskoposlara nominal sadakat yeminini yenilemeye devam etti. Prens-piskopos Christoph von Utenheim birkaç yıl Basel piskoposu olarak görev yaptı, ancak otoritesinin yavaş yavaş azalması onu 19 Şubat 1527'de istifa etmeye zorladı. Halefi Philippe von Gundelsheim, 23 Eylül 1527'de şehre resmi olarak kabul edilen son piskoposdu. 1528'de Johannes Oecolampadius liderliğindeki Reformasyon şehir tarafından resmen kabul edildi. Ayin kutlaması kaldırıldı ve von Gundelsheim, ikametgahını dini olarak Besançon Başpiskoposluğu'nun bir parçası olmasına rağmen laik bölgelerinin bir parçası olan Porrentruy'da kurdu. Bu tarihten itibaren Prens-Piskoposların laik yönetimi çoğunlukla Basel'in batısındaki bölgelerle sınırlıydı ve az çok modern Jura kantonuna karşılık geliyordu.

Prens-Piskoposluk, kalan topraklarının çoğunu 1792'de Rauracian Cumhuriyeti'ne kaptırdı (ertesi yıl devrim niteliğindeki Mont-Terrible Fransız département'ına dönüştürüldü), 1797'deki Campo Formio antlaşması ise Fransız ilhakının uluslararası tanınmasını sağladı. Piskoposluk tüm bölgeleri kaybederken elinde sadece Schliengen'i tutabildi oysa İsviçre tazminat olarak Avusturyaya ait Fricktal'i almıştı. Schliengen, 1803 tarihli Reichsdeputationshauptschluss kararında Basel piskoposlarının seküler yöneticiler olarak statüsünü sona erdiren Baden Margravlığı'nın bir parçası haline getirildi.

  • Basel Minster and Palace, until the Swiss Reformation in 1529 cathedral and residence of the prince-bishops
    Basel Katedrali ve Sarayı, 1529'dakiİsviçre Reformunakadar katedral ve prens-piskoposların ikametgahı
  • Porrentruy Castle, 1527–1792 exile residence of the prince-bishops
    Porrentruy Kalesi, 1527–1792 prens piskoposların sürgün ikametgahı

Bölgeler

Bir Basel taleri, c. 1690

16. yüzyıla gelindiğinde Basel Prensi Piskoposluğu aşağıdakilerden oluşuyordu:

  • Basel
  • Abbey of Bellelay
  • Bettingen
  • Amt of Birseck
  • Image missing Barony of Elsgau
  • Image missing Barony of Erguel
  • Image missing Amt of Homberg
  • Istein
  • Amt of Liestal
  • Provostry of Moutier-Grandval
  • Barony of Orvin
  • Image missing Barony of Pfäffingen
  • Riehen
  • Image missing Vogtei of St Ursanne
  • Image missing Vogtei of Saugern
  • Schliengen
  • Barony of Tessenberg
  • Amt of Waldenburg
  • Amt of Zwingen-Laufen

Prens-Piskoposluk ayrıca 1527'den önce kaybedilen aşağıdaki bölgeleri de elinde tutuyordu:

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Şablon:Upper Rhenish Circle

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İsviçre</span> Batı Avrupa ve kısmen Orta Avrupada bir federe ülke

İsviçre, Batı, Orta ve Güney Avrupa'nın kesişme noktasında bulunan bir ülkedir. Federal otoritelerin merkezi Bern ile birlikte 26 kantondan oluşan bir federal cumhuriyettir. Kuzey sınırında Almanya, batısında Fransa, güneyinde İtalya, doğusunda Avusturya ile Lihtenştayn yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Cenevre</span> İsviçrede şehir; Cenevre kantonunun başkenti

Cenevre, İsviçre'de Cenevre Gölü kıyısında yer alan, İsviçre'nin Zürih şehrinden sonra en yüksek nüfuslu ikinci şehridir. Fransızca konuşulan İsviçre bölgesi olan "Suisse Romande" bölgesinin en büyük şehridir. Aynı ada sahip Cenevre kantonu'nun başkentidir. Rhône Nehri'nin Cenevre Gölü'nden çıkışında konumlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ</span> 5. yüzyıl – 15. yüzyıl arasını kapsayan tarihî dönem

Orta Çağ, tarihçiler tarafından 5. yüzyılın sonlarından 15. yüzyılın sonlarına kadar sürdüğü söylenen tarihî dönemi ifade eden kavramdır. Orta Çağ dönemine verilen bir diğer isim olan "Klasik Sonrası Dönem" terimi, "Klasik Antik Çağ" döneminin adından türetilmiş olsa da, daha geniş bir coğrafi tanıma sahiptir. Orta Çağ, tarihçiler tarafından ihtilaflar olmasıyla birlikte, genel olarak MS 500–1500 aralığındaki dönemi kapsamaktadır ve Antik Çağ ile modern zamanlar arasında ayrı bir dönem olarak görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Lihtenştayn</span> Alplerde bulunan mikrodevlet

Lihtenştayn veya resmî adıyla Lihtenştayn Prensliği, Orta Avrupa'nın güneybatısında yer alan ve Almanca konuşulan bir mikrodevlet. Lihtenştayn, meşrutiyet ile yönetilen bir prensliktir. 160 km²'lik yüzölçümüyle Avrupa'nın dördüncü en küçük ülkesidir. İsviçre ve Avusturya arasında yer alır.

İsviçre'nin kantonları, İsviçre'nin en üst düzey idari bölümleridir. Kantonlar, İsviçre Konfederasyonu'nun üye devletleridir.

<span class="mw-page-title-main">Glasgow</span> Birleşik Krallık ülkesi İskoçyanın en büyük şehri

Glasgow, İskoçya'nın en büyük şehridir. Şehir "Batı Merkezi İskoçya" alçak rakımlı arazilerinde Clyde Nehri kıyılarında bu nehrin İrlanda Denizi'ne açılan haliçi üzerinde konumlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Roma İmparatorluğu</span> Avrupada 962-1806 yılları arasında hüküm sürmüş bir devletçikler bütünü

Kutsal Roma Germen İmparatorluğu, 962-1806 yılları arasında 844 yıl boyunca Orta Avrupa'da hüküm sürmüş bir monarşi. Alman Krallığı temelinde olsa da, aslında bir devletçikler bütünüdür. Daha doğrusu imparatorluk toprakları tek bir hanedanın malı değildi. Ülke toprakları birçok federal hanedanlık tarafından yönetiliyordu. Kutsal Roma İmparatorluğu'nu oluşturan bu hanedanlıklar şunlardı:

<span class="mw-page-title-main">Bourbon Hanedanı</span>

Bourbon Hanedanı, Avrupa'nın önemli kraliyet ailelerinden biri ve Capetlerin bir alt koludur. Bourbon kralları ilk olarak Navarra krallığına ve Fransa'ya onaltıncı yüzyılda hükmettiler. On sekizinci yüzyılla beraber Bourbon hanedanı üyeleri İspanya, Napoli, Sicilya ve Parma'da da saltanatı ele geçirmiş bulunmaktaydı. İspanya ve Lüksemburg hâlâ bu ailenin alt kollarının üyelerinin yönetici olduğu monarşilerle yönetilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Savoy Dükalığı</span>

Savoy Dükalığı, 1416'dan 1847'ye kadar var olan ve Savoy Hanedanı'nın mülkiyetinde olan Savoy devletinin bir toprak birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Köln Elektörlüğü</span>

Köln Elektörlüğü, 10. yüzyıl ile 19. yüzyıl arasında varlığını sürdüren Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nda bir kilise prensliği. Köln Katolik Başpiskoposluğuna ait topraklardan oluşuyordu. Aynı zamanda elektörlük yetkisini de elinde bulunduran başpiskopos tarafından yönetiliyordu. Elektörlüğün başkenti 1288 yılına kadar Köln'ken bu tarihten sonra Bonn oldu. Alman ilhakı sırasında 1803 yılında bölge laikleştirildi.

<span class="mw-page-title-main">Özgür imparatorluk şehri</span>

Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nda, bir özgür imparatorluk şehri, diğer şehirler gibi prensler ya da dükler tarafından değil doğrudan imparator tarafından yönetilen şehirlere verilen ad. Özgür şehirler aynı zamanda Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu İmparatorluk Diyeti'ında da bağımsız temsil hakkına sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Svabya Savaşı</span>

1499 Svabya Savaşı Eski İsviçre Konfederasyonu ile Habsburg Hanedanı arasındaki son büyük silahlı çatışmadır.

<span class="mw-page-title-main">Livonya</span> Baltık Denizinin doğu kıyısında yer alan tarihsel bölge

Livonya, Baltık Denizi'nin doğu kıyısında yer alan tarihsel bölge. Adını günümüz Letonya kıyılarında yaşayan Livonyalılardan almıştır.

Piskoposluk, bir piskoposun dînî idâresi altında olan bölgedir. Batı Hristiyanlığında, piskoposluk bölgesi bir piskoposun yetki alanıdır. Yardımcı piskoposlar da bulunabilir. Bir piskoposluğun alt bölgelerine pariş denilir. Piskoposluk için kullanılan diocese, diócesis, diocèse, vb. isimler Yunanca διοίκησις (diokisis) isminden gelmektedir. Doğu Hristiyanlığında bu kelime, patriklik bölgesi anlamında kullanılmaktadır. Bu sebeple, Doğu Hristiyanlığında, patriğin astları konumundaki piskoposlar, parişlerin yöneticileridir. Bu sisteme piskoposluk yönetim sistemi denir. Başpiskoposluk, bir piskoposluktan hiyerarşik olarak üstündür. Başpiskopos, bir metropolit olabilir. Metropolitler, bir kilise eyâleti yöneticisidirler. Kilise eyâletleri, piskoposluklardan meydâna gelir ve eyâletin merkezi bir kilise metropolisidir. Kilise metropolisi, bâzen bir yerleşim yeri olan metropolisle çakışıktır. Bu yönetim düzeni, temel olarak, kiliselerin Roma eyâletlerine göre teşkilatlanması ile ortaya çıkmıştır. Metropolitlerin idâre ettiği kilise eyâletinde çalışan ve onun astı olan piskoposlara sufragan piskopos denir. Orta Çağ Avrupasında piskopos prensler ortaya çıktı. Yönetim alanlarındaki bölgenin hem piskoposu hem de siyâsî lideri durumundaki bu yöneticilerin alanları bâzen özerk bâzen de tam bağımsız siyâsî devlet olarak tezâhür etti.

<span class="mw-page-title-main">Özgür İmparatorluk şehirleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kutsal Roma İmparatorluğu içerisinde 1792 yılında 51 Özgür İmparatorluk Şehri vardı. Burada ise Vestfalya Barışı (1648) ile birlikte onaylanan günah affına göre Özgür İmparatorluk Şehirleri listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Otto von Freising</span> Avusturyalı Orta Çağ vakainüvisi

Otto von Freising Alman papaz ve vakainüvis. 1138'den itibaren Otto I ismiyle Freising piskoposluğu yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Haapsalu Kalesi</span>

Haapsalu Kalesi. Estonya'nın Haapsalu kentinde, on üçüncü yüzyılda Ösel-Wiek Piskoposluğunun merkezi olarak kurulan katedral yapısında bir kaledir. Efsaneye göre, ağustos ayının dolunayları sırasında, şapelin iç duvarında bir bakire olan Beyaz Hanım'ın görüntüsü belirir.

Rahipler Savaşı (1467-1479) Polonya'nın Warmia eyaletinde, Polonya Kralı IV. Kazimierz ile Warmia bölümü tarafından - kralın onayı olmadan - seçilen Warmia'nın yeni piskoposu Nicolaus von Tüngen arasında bir çatışmadır. Nicolaus von Tüngen, yakın zamanda imzalanan İkinci Toruń Barışı'nın revizyonunu isteyen Polonya'nın vasalları olan Töton Şövalyeleri tarafından desteklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hochstift</span>

Hochstift terimi Kutsal Roma İmparatorluğu'nda, bir piskoposun hem dini hem de dünyevi lider olarak yönettiği daha geniş bir bölgeye karşılık olarak kullanılıyordu. Bu yapıda, piskopos aynı zamanda bir prens (prens-piskopos) statüsündeydi. Prens-piskoposluk ve dini prenslik terimleri Almanca: Hochstift ile eş anlamlıdır. Almanca: Erzstift ve Almanca: Kurerzstift kelimeleri sırasıyla bir prens-başpiskopos ve bir seçmen-başpiskopos tarafından yönetilen bölgeye (prens-başpiskoposluk) atıfta bulunurken, Almanca: Stift ise bir imparatorluk başrahibi veya başrahibesi ya da bir prens-başrahip veya başrahibe tarafından yönetilen bölgeye atıfta bulunur. Almanca: Stift aynı zamanda sıklıkla herhangi bir tür dini prensliğe atıfta bulunmak için de kullanılıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Schliengen</span>

Schliengen, Almanya'nın güneybatısında, Baden-Württemberg eyaletinde, Lörrach'ın Kreis (bölgesi)'nde bir belediyedir. Schliengen'in uluslararası şöhreti, Jean-Victor Moreau komutasındaki Fransız Devrimci ordusunun güçleri ile Karl von Österreich-Teschen komutasındaki Avusturya ordusu arasında 24 Ekim 1796'da yapılan Schliengen Savaşı'ndan gelir. Her iki taraf da zafer ilan ederken, savaş Viyana'daki bir anıtta ve Paris'teki Zafer Takı'nda anılmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.