İçeriğe atla

Basamaklı piramit

Basamak piramidi, normal bir piramidi andıran, ancak basamaklar halinde yükselen mimari yapılara verilen addır. Farklı kültürlerde farklı örnekleri bulunan basamak piramitlerinin genellikle tapınak yahut mezar olacak şekilde inşa edildiği görülse de, bu iki özelliğin aynı anda var olduğu örnekler de bulunmaktadır.

Mısır basamak piramitleri

Zoser Piramidi, Antik Mısır’ın bilinen ilk ve en eski piramididir.
Saujet el-Meitin'deki basamak piramidi harabeleri

Mısır'daki ilk basamak piramidi yaklaşık MÖ 2650 yıllarında Sakkara'da yapımı tamamlanan Zoser Piramidi'dir. Zoser Piramidi'nin dünyada bilinen ilk basamak piramidi olduğu düşünülmektedir. Basamak piramidine örnek teşkil eden yapının, yine bir çeşit mezar mimarisi özelliği taşıyan mastaba olduğu bilinmektedir. Esasen bir mastaba olması planlanan Zoser Piramidi, farklı mastabaların küçülerek üst üste inşa edilmesi sayesinde bir piramit formunu kazanmıştır.

Mısır'da inşa edilen basamak piramitlerinin inşası yalnızca Eski Krallık'ın 3. Hanedan dönemi ile sınırlı kalmıştır. Firavun Zoser'i takiben Djoserteti (Sechemchet) Sakkara'da bir başka basamaklı piramit inşa ettirmişse de bu piramidin inşası tamamlanamamıştır. Saujet el-Arjan'daki Chaba Piramidi de aynı şekilde inşası tamamlanmayan basamaklı piramitlerden biridir.

3. Hanedan'ın sonlarına doğru çok sayıda küçük basamak piramitleri ortaya çıkmış ve bu piramitler tüm Antik Mısır boyunca yayılmışlardır. Mısır'da toplam kaç adet basamak piramidi olduğu bilinmemektedir. Günümüze yaklaşık 7 tanesi ulaşan bu basamak piramitleri Elefantin, Güney Edfu, el-Kula, Ombos, Sinki (Abydos), Saujet el-Meitin ve Seila mevkiilerinde bulunmaktadır. Elefantin'de bulunan piramit muhtemelen 3. Hanedan'ın son Firavunu Huni için inşa ettirilmiştir. Seila'daki basamak piramidi ise 4. Hanedan'ın kurucusu Snofru için inşa ettirilmiştir. Geri kalan piramitlerin hangi Firavun için kim tarafından inşa ettirildiği bilinmemektedir. Basamak piramitlerinin hangi amaçla inşa ettirildiği konusu da bilim dünyasında tartışılan önemli konulardan birisidir. Zira bu küçük piramitlerin hiçbirinde bir mezar bulunmamaktadır.

4. Hanedan'ın kurucusu Snofru ile birlikte Mısır'da basamak piramidi inşası bir son bulmuştur. Snofru'dan itibaren inşa edilen piramitlerin dış yüzeyi basamaklı değil, düz olacak şekilde düzenlenmeye başlanmıştır. En son inşa ettirilen basamak piramitleri arasında, inşasının ilk aşamasında bir basamak piramidi olarak düzenlenen ancak sonradan yeniden düzenlenen Neferirkare Piramidi gösterilebilir.

Amerika basamak piramitleri

Milattan sonra 2. ya da 3. yüzyılda inşa edildiği düşünülen Teotihuacan'ın güneş piramidi

Keşif öncesi Amerika'da bulunan basamak piramitleri Mısır'daki basamak piramitlerinden farklıdırlar. Bu basamak piramitlerinin tepesinde genellikle ahşap yahut taştan inşa edilmiş bir tapınak bulunmaktaydı. Bu tapınağa ulaşmanın gerekliliğinden, her zaman zeminden piramidin tepesine doğru yönelen bir merdiven bulunurdu. Çoğu zaman bu basamak piramitlerinin, yıkılmadan yeniden inşa edilerek büyütüldüğü bilinmektedir. 14. yüzyılda inşa edilen Tenochtitlán'ın büyük piramidi biliminsanlarının tespit edebildiği kadarıyla Aztek İmparatorluğu'nun 1521 yılındaki çöküşüne değin en az 7 kez eski piramide zarar vermeden onun üzerine yeniden inşa edilmiştir.

Antik Amerika'daki piramitler, aynı Mezopotamya'daki zigguratlarda olduğu gibi, tanrıları onurlandırmak amacıyla dikilmiş anıtlardı. Piramidin zirvesindeki tapınak yalnızca dini görevlilere ve onların kurban sunma törenlerine ayrılmıştı. Mezoamerika'nın eski kültürlerinin tanrıları memnun etmek adına insanları kurban ettiği bilinmektedir. Amerika'daki bazı piramitlerin mezar amaçlı inşa edildikleri de görülmüştür. Örneğin eski Maya şehri Palenque'de böylesi bir piramit bulunur. Tüm bu amaçların dışında El Tajín'de inşa edilen 365 nişli piramidin astronomik ve takvimsel özellikleri de onun bu amaçla inşa edilmiş olabileceğini düşündürmektedir.

  • Tenochtitlán'ın büyük piramidi'nin bir modeli
    Tenochtitlán'ın büyük piramidi'nin bir modeli
  • Maya şehri Palenque'deki piramit
    Maya şehri Palenque'deki piramit
  • Veracruz, El Tajín'deki 365 nişli piramit
    Veracruz, El Tajín'deki 365 nişli piramit

Asya basamak piramitleri

Khmer İmparatorluğu döneminden kalma Koh Ker basamak piramidi, Kamboçya

Kamboçya'nın kuzeyinde Koh Ker bölgesinde milattan sonra 921 yılına tarihlenen bir basamak piramiti bulunmaktadır.

Wikimedia Commons'ta Basamaklı piramit ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Antik Mısır</span> Kuzeydoğu Afrikada varolmuş bir antik medeniyet

Antik Mısır, Antik Çağ'daki medeniyetlerden biridir. Kuzeydoğu Afrika'da Nil Nehri'nin denize ulaştığı yarısı çevresinde yayılmış antik bir uygarlıktır. Uygarlığın yayıldığı bölge, bugünkü Mısır toprakları içinde yer almaktadır. MÖ 3.050 yılları civarında kuruluşundan önce, "Aşağı Mısır" ve "Yukarı Mısır" olarak ikiye ayrılmaktaydı. Uygarlık, MÖ 3.150 yılında ilk firavunun yönetimi altında Aşağı Mısır ve Yukarı Mısır'ı politik olarak birleştirdi. Bu politik birlik, izleyen 3 bin yıl boyunca sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Keops Piramidi</span> İki harikalar listesinde de bulunan harika yapı

Keops Piramidi, Khufu Piramidi ya da Büyük Piramit; günümüzde Mısır’ın başkenti Kahire'nin bir parçası olan Gize'yi çevreleyen antik “Gize mezar kenti”nde bulunan üç anıtsal piramitten en eski ve en büyük olanıdır. MÖ 2551-2560 yılları civarında yapıldığı sanılan bu anıtsal kompleks, Dünyanın yedi harikasından biri olup, bu yedi harika içinde günümüze kadar ulaşan tek eserdir.

<span class="mw-page-title-main">Piramit</span> prizma şeklinde inşaa edilen yapı

Piramit dış yüzeyleri üçgen olan ve üstte tek bir noktada birleşen ve şekli geometrik anlamda kabaca bir piramit halindeki bir yapıdır. Bir piramidin tabanı üçgen, dörtgen veya herhangi bir çokgen şekli olabilir. Bir piramit kütlesinin çoğunluğu yere yakın olup, daha az kütle tepedeki piramite doğru olur. Bunun nedeni, artan yükseklikle birlikte düşey eksen boyunca kesit alanının kademeli olarak azalmasıdır. Bu, ilk uygarlıkların anıtsal yapılar yaratmasına olanak tanıyan bir ağırlık dağılımı sundu. Dünyanın birçok yerindeki medeniyetler piramitler inşa etmişlerdir. Hacimce en büyük piramit, Meksika'nın Puebla eyaletindeki Orta Amerika Büyük Cholula Piramidi'dir. Binlerce yıl boyunca Dünya üzerindeki en büyük yapılar piramitlerdi. Mısır'daki Büyük Khufu Piramidi, Antik Dünyanın Yedi Harikası'nın günümüze ulaşan tek örneğidir.

<span class="mw-page-title-main">Eski Krallık</span>

Eski Krallık MÖ 3. bin yıllık döneme verilen addır. Mısır ilk defa bu dönemde medeniyet gelişmişliği ve başarıları açısından devamlı zirvededir. Bu dönem "Krallık" dönemleri olarak adlandırılan üç dönemden ilkidir, bunlar Nil Vadisi'nde medeniyetin en yüksek olduğu dönemlerdir. Eski Krallık genellikle Mısır'ın Üçüncü Hanedan'dan Altıncı Hanedan'a kadar yönetildiği zaman aralığından bahseder. Ayrıca birçok mısırbilimci, Memphisli yedinci ve sekizinci hanedanları Memphis merkezi idari yapılanmasının devamı olması nedeniyle Eski Krallık içinde sayar. Eski Krallık dönemini, mısırbilimciler tarafından Birinci Ara Dönemi olarak adlandırılan ayrılık ve göreli kültürel düşüş dönemi takip eder.

Antik Mısır tarihinin Üçüncü Hanedanı içinde yer aldığı bilinen yöneticiler.

Mısır tarihinin Beşinci Hanedanı içinde yer alan bilinen yöneticiler.

<span class="mw-page-title-main">Mastaba</span>

Mastaba : Antik Mısır uygarlığında, toprak altına gömülen ölülerin anısına, mezarın hemen üstüne kurulan tepesi düz odacık.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Gize Sfenksi</span> Kahirede, Gize piramitleri bölgesinde yer alan bir sfenks heykeli

Büyük Gize Sfenksi, Mısır'ın başkenti Kahire'de, Gize piramitleri bölgesinde yer alan bir sfenks heykelidir.

<span class="mw-page-title-main">Sakkara</span> Kahirenin 24 kilometre güneybatısında, Mısırın en eski başkenti Memphiste yaşayanların defnedildiği bir bölge

Sakkara, Kahire'nin 24 kilometre güneybatısında, Mısır'ın en eski başkenti Memphis'te yaşayanların defnedildiği bir bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Mısır sanatı</span>

Antik Mısır'da sanat, MÖ 31. yüzyıl ile MS 4. yüzyıl arasında eski Mısır'da üretilen sanatı ifade eder. Resimler, heykeller, papirüs, fayans, mücevher, fildişi, mimari ve diğer sanat ortamları üzerine çizimler içerir. Aynı zamanda çok muhafazakâr: sanat tarzı zamanla çok az değişti. Hayatta kalan sanatın çoğu, Mısırlıların öbür dünyaya olan inancı hakkında daha fazla fikir veren mezarlar ve anıtlardan geliyor.

<span class="mw-page-title-main">Gize Piramitleri</span>

Gize Piramitleri Mısır'ın başkenti Kahire'nin Gize semtinde bulunan 3 görkemli yapı:

<span class="mw-page-title-main">Zoser Piramidi</span> Antik Mısırda yapılan ilk ve en eski piramit

Zoser Piramidi, basamaklı piramit ya da Zoser'in basamak piramidi, günümüzden 4 bin 700 yıl önce MÖ 27. yüzyıl'da Mısır'ın üçüncü hanedanı döneminde Firavun Zoser adına yapılmıştır. Antik Mısır'da yapılan ilk ve en eski piramittir. Tasarımı, çağının dehaları arasında gösterilen vezir İmhotep'e ait olan altı basamaklı piramit, başkent Kahire'nin batısındaki Sakkara bölgesinde yer almaktadır. Zoser piramidi diğer piramitlerden farklı olarak merdivenli inşa edildi. Piramidin girişi en üst basamaktadır. Firavun Zoser'e ait olan piramidin duvarları kabartmalarla süslüdür. Diğer piramitlerde mezar içleri süslenmemiştir. Bu da diğer piramitleri basamaklı piramitten ayırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mısır Piramitleri</span> Mısırda bulunan piramit şeklinde antik yapılar

Mısır Piramitleri, Mısır'da yer alan piramit şeklinde antik yapılardır. Kasım 2008 tarihi itibarı ile tespit edilen piramitlerin sayısı 118 ile 138 arasındadır. Piramitlerin büyük çoğunluğu Eski Krallık ile Orta Krallık dönemlerinde firavunlar ve eşleri için anıt mezarlar olarak inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zoser</span>

Zoser, Antik Mısır'ın üçüncü hanedanında bir firavun.

<span class="mw-page-title-main">Piramit metinleri</span>

Piramit metinleri, Eski Krallık dönemi 5., 6. ve 8. hanedana ait firavunların inşa ettirdiği piramitlerin iç duvarlarına yazılmış dini içeriğe sahip özlü sözlerdir. Bu piramitler 5. hanedana ait firavun Unas Piramidi, 6. Hanedana ait firavun II. Teti, I. Pepi, Merenre ve II. Pepi ile kraliçeler II. Anchenespepi, Behenu, Neith, Wedjebten ve II. Iput piramitleri ve son olarak 8. hanedana ait Qakare Ibi piramididir. Eski Mısır diline ait günümüze dek ulaşabilmiş en büyük metin grubu olan piramit metinleri daha sonra Orta Krallık döneminde tabutların iç taraflarında yeniden ortaya çıkmaktadırlar. Ancak daha yeni olarak ve piramitlerden ziyade tabutlarda ortaya çıkan bu metinler tabut metinleri olarak adlandırılırlar. Gerek piramit metinlerinde gerekse tabut metinlerinde karşılaşılan çoğu özlü sözün eski Mısır'ın geç dönemlerine kadar kullanıldığı kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Unas Piramidi</span>

Unas Piramidi, Eski Krallık döneminin en küçük piramididir ve Sakkara'da Zoser Piramidi'nin yanında bulunur. Unas antik Mısır'ın 5. hanedanının son krallarından biriydi ve milattan önce 2380'den 2350'a kadar hüküm sürmüştü. Unas piramidi için barındırdığı Eski Mısır dili'ne ait ilk örnekler olarak kabul edilen piramit metinleri ile ünlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Neferirkare Piramidi</span>

Neferirkare Piramidi, MÖ 25. yüzyılda Beşinci Hanedan firavunu Neferirkare Kakai tarafından inşa edilmiştir. Abusir nekropol alanında en yüksek noktada bulunan en yüksek yapıydı ve günümüzde hâlâ kuleleri nekropol üzerinde yer almaktadır. Tahliyesi Abusir papirüsünün keşfine yol açtığı için piramit ayrıca önem kazanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Satis</span>

Satet, Khnum ve Anuket ile birlikte Fil Üçlüsü'nün bir parçasını oluşturan bir Yukarı Mısır tanrıçasıydı. Mısır'ın Nübye ile güney sınırının koruyucu tanrısı olarak, Nil'in eski yıllık selini kişileştirirdi ve bir savaş, avlanma ve doğurganlık tanrıçası olarak hizmet ederdi.

<span class="mw-page-title-main">Şepseskaf</span>

Şepseskaf veya Shepseskaf, Eski Krallık döneminde, Mısır'ın Dördüncü Hanedanlığının altıncı ve son firavunuydu. MÖ 2510 dolaylarında başlayarak altı ila sekiz yıl hüküm sürdü. Menkaure Piramidi'nin tapınak kompleksinin tamamlanması ve Güney Saqqara'da kendi mastaba mezarının inşası onun saltanatına kesin olarak tarihlendirilebilen tek faaliyetlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Mısır piramitleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste, mevcut olduğunda kronolojik sırayla listelenen piramitlerin yaşamsal istatistiklerini sunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.