İçeriğe atla

Bardesanes

Bardesanes
Doğum11 Temmuz 154
Edessa
Ölüm222
Edessa
MeslekŞair, filozof, astrolog
TürHristiyan apolojist
Önemli eserÜlke Kanunları Kitabı, İnci Marşı, Bilgeliğin Düğünü

Bardesanes (Aynı zamanda Bar-Daiṣān; Süryanice ܒܪܕܝܨܢ, "Nehir tanrısı Daiṣān'ın oğlu" d. 11 Temmuz 154, Edessa - 222 Ani), Geç antik çağ'da yaşamış Süryani filozof ve gnostik.

Bardesanes'in görüşleri özellikle Efraim'in eleştirileri sonrasında dönemin diğer yazarları tarafından hoşnutsuzlukla karşılanmıştır. Bu durum Bardesanes'in şiirleri ve eserlerinin korunmamasına yol açmıştır. Onun düşünce dünyasına yönelik bilgi verici en önemli eserlerden birisi öğrencisi Philippus tarafından yazılan liber legum regionum adlı eserdir.[1]

Hayatı

Soylu bir aileden geldiği bilinen Bardesanes Kral VIII. Abgar ile birlikte eğitim görmüştür. Ünlü bir yazar olmanın ötesinde Süryani felsefesinin gerçek bir temsilcisidir. Hristiyanlığı kabul ettikten sonra, Edessa piskoposu Histasp tarafından 179 yılında diyakon olarak atanmıştır[2]. Fakat sonradan metafizik ve astronomi konularında polemiklere girince, Edessa’nın Romalılar tarafından fethedildiği 216 yılında piskopos Akay tarafından sapkınlık nedeniyle aforoz edilmiş ve komşu Ermenistan’a kaçmak zorunda kalmıştır. Bazı yazarlar onun dualist gnostik ve Valentinus’un ardılı olduğuna inanır.

Bardesanes, oryantal bir astrolojik kadercilik doktrini[3] geliştirmiştir. İsa’nın gövdesinin yalnızca bir hayalet olduğunu öne sür­müş ve yeniden diriliş düşüncesini reddetmiştir. Büyük bir yazın­sal yeteneğe sahip olan Bardesanes, aralarında Antonius ile Kader Üzerine Diyalog'un da bulunduğu çok sayıda önemli eser yazmıştır ve Süryanice yazma ve ilahi sanatının (hymnology) babası kabul edilmelidir[4]. İlâhileri kendi doktrinleri doğrultusunda yazılmış olmakla birlikte, güzellikleriyle yüzlerce yıl akıllarda kalmıştır. Apokrif Havari Aziz Thomas’ın İşleri adlı eserin onun etkisindeki çevrelerce yazıldığı söylenir. Zaman zaman “Gnostiklerin sonuncusu” olarak tanımlanan Bardesanes 222 yılında öldüğünde, ardında Süryani edebiyatını ve felsefesini yeniden canlandıran bir okul bırakmıştır.[5]

Dipnotlar

Kaynakça

  1. ^ Bardesanes'in tam biyografisi Antakya Yakubi patriği Michael the Syrian (1166-99) tarafından ünlü Syriac Chronicle adlı eserinde verilmiştir. Bkz. Burkitt 'Bardaisan and his Disciples in Early Eastern Christianity, s. 153-92.
  2. ^ Anadolu'nun Azizleri. Hanspeter Tiefenbach. Arkeoloji ve Sanat Yayınları Tur. San. Tic. Ltd. Şti. 2012. s. 105. ISBN 975-605-396-205-2 |isbn= değerini kontrol edin: invalid prefix (yardım).  Birden fazla |sayfalar= ve |sayfa= kullanıldı (yardım)
  3. ^ Bkz.  'Bardesanes'  maddesi. F. L. Cross. Oxford  Dictionary'  of the Christian Church (Oxford,1957).
  4. ^ Anadolu'nun Azizleri. s. 110. 
  5. ^ Aziz Atiya, Doğu Hristiyanlığı Tarihi, (İstanbul 2005) sayfa 274.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şanlıurfa</span> Şanlıurfa ilinin merkezi olan şehir

Şanlıurfa, halk arasındaki kısa adıyla Urfa veya eski çağlarda bilinen adıyla Edessa, Türkiye'nin Şanlıurfa ilinin merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">İrinaios</span> Özellikle dönemin "sapkın inançları" hakkında yazdıklarıyla tanınan İzmir doğumlu Lyon piskoposu (130-202)

İrinaios, Smyrna’da 126 yılında doğup, Lyon’da 202 yılında Tours’lu Gregorius’a göre din şehitliği mertebesine yükselmiştir. Hristiyan apolojistiydi. Yortusu 28 hazirandadır, Ortodoks Kilisesi'ne göre ise 23 auğustostadır. 21 Ocak 2022'de Papa Franciscus onu "Birliğin Doktoru" unvanıyla Kilise Doktoru ilan etti.

Tatianus putperest bir aileden doğan, sonraları Hristiyanlığı seçen bir Hristiyan apolojisti. Tatianus'un bir süre Roma'da yaşayıp daha sonra Edessa'ya döndüğü bilinir. Bardesanes ile çağdaş olan Tatianus Süryani edebiyatına büyük katkılarda bulunmuştur.

Abu-l Farac ya da Bar Hebraeus veya Ebü'l Ferec İbnü'l İbri, 13. yüzyıl Anadolu'sundaki Selçuklu yönetiminde bulunan Melitene'de yaşamış felsefeci, tarihçi, şair, gramer uzmanı, müfessir, ilahiyatçı ve dönemin Süryani Katolikos'u.

<span class="mw-page-title-main">Osroene</span> MÖ 132-MS 244 arası var olan Mezopotamya devleti

Osroene veya Osrhoene Yukarı Mezopotamya'da eski bir bölge ve devletti. Başkentinin "Edessa Krallığı" olarak da bilinen Osroene Krallığı, M.Ö. 2. yüzyıldan MS 3. yüzyıla kadar var olmuş ve Abgarid hanedanı tarafından yönetilmiştir. Genellikle Partlarla ittifak yapan Osroene Krallığı, MÖ 132'den MS 214'e kadar tam bağımsızlığını sağlamak için yarı özerkliğe sahipti.. Arap kökenli bir hanedan tarafından yönetilse de, krallığın nüfusu ağırlıklı olarak Arami'ydi ve Yunan ve Part karışımıydı. Ayrıca, Edessa'da bazı Arap kültleri de onaylanmış olsa da, şehrin kültürel ortamı, güçlü Part etkilerinin yanı sıra temel olarak Aramice idi.

<span class="mw-page-title-main">Edessa</span> Helenistik dönemde kurulan antik bir şehir

Edessa, Yukarı Mezopotamya'da, Seleukos İmparatorluğu'nun kurucusu Kral Selevkos I Nicator tarafından Helenistik dönemde kurulan antik bir şehir (polis) idi. Daha sonra Osroene Krallığı'nın başkenti oldu ve Roma eyaleti Osroene'nin başkenti olarak devam etti. Geç Antik Çağ'da, Hristiyan öğreniminin önde gelen merkezi ve Edessa Katekistik Okulu'nun merkezi oldu. Haçlı Seferleri sırasında, Edessa Kontluğu'nun başkentiydi.

Edessalı Thaddeus İsa'nın 70 müridinden biridir ve muhtemelen İsa'nın 12 havarisinden birisi olan Yehuda Taday (Thaddeus) ile aynı kişidir.

Aziz Mari, Doğu Asur Kilisesi'nin azizlerinden biridir. Edessalı Thaddeus tarafından Hristiyanlığa döndürülen Mari'nin, Thaddeus'un ardılı piskopos Aggai tarafından eğitildiği söylenir. Ancak Osroene Krallığındaki yeni kral Manu'nun yeniden putperest­liğe dönmesi üzerine ikinci piskopos öldürülmüş ve Antakya pisko­posu Serapion, Mari'yi Edessa piskoposu olarak atayana kadar yeri boş kalmıştır. Havarilerin ardıllık zincirinde kesintiye yol açmamak için Nasturiler Serapion'un da Roma piskoposu Zefinirus tarafın­dan kutsandığını, onun da papalık tacını bizzat Petrus'un elin­den alındığını savunurlar. Bu hikâyenin doğruluğu bir takım anakronik bilgiler nedeniyle tartışmalıysa da modern Nasturiler mektupların doğruluğundan hiç şüphe etmemişler ve onla­ra duydukları saygıyı, bazı durumlarda Süryani litürjisi içinde anarak göstermeye devam etmişlerdir. Öyle ki Mari ve Edessalı Thaddeus, Addai ve Mari ilahi liturjisi olarak bilinen bir ritüel ile tanınmaktadırlar. Aziz Mari'nin aynı zamanda Ninova, Nusaybin ve Fırat boyunca misyoner faaliyetlerde bulunduğuna inanılır. Dair-Kuni'de gömülüdür. Hayatına yönelik neredeyse yok denecek kadar az bilgi bulunmasına rağmen Doğu Asur Kilisesi, Keldani Katolik Kilisesi ve Syro-Malabar Kilisesi tarafından aziz olarak kabul edilir.

Edessalı Rabbula 412 ve 435/436 yılları arasında o dönemde Pers İmparatorluğu ve Doğu Roma İmparatorluğu arasında bir sınır bölgesi görevi üstlenen Edessa şehrinin piskoposluğunu üstlenmiş bir din adamıdır. Süryani Ortodoks Kilisesi'nce Süryani kilise babalarından kabul edilir. Onun ölümü üzerine piskoposluk makamı Edessalı İbas tarafından doldurulmuştur.

Edessalı İbas 435 ve 457 yılları arasında kesintilerle Edessa şehrinin piskoposluğunu üstlenmiş din adamı. Sonraları Edessa Okulu'nun yöneticiliğini de üstlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Marutha</span>

Aziz Marutha ya da Martyropolisli Marutha daha sonraları piskopos olan Süryani bir keşiş. Muhtemelen 420 öncesi öldüğü düşünülür. Katolik Kilisesi, Doğu Ortodoks Kilisesi ve Kıpti Kilisesince aziz kabul edilir.

Nusaybinli Narsai (d. 410 sonrası - ö. 503), geç antik çağda Edessa ve Nusaybin'de yaşamış önemli bir din adamı. Narsai Nasturi Kilisesi olarak da bilinen Doğu Asur Kilisesince kilise babası kabul edilir.

Mopsuestialı Theodor, (350 – 428) MS 392 ve 428 yılları arasında Misis piskoposu. Ayrıca doğum yeri ve rahipliğini yaptığı yer olmasından ötürü Antakya’lı Theodor olarak da bilinir. Antakya Kateşistik Okulu’nun bilinen en iyi temsilcisidir. Günümüzde ihtilaflı da olsa, Nestûrîlik'un babalarından biri olarak kabul edilir. Nasturi Kilisesi olarak da bilinen Doğu Asur Kilisesince aziz kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Afrahat</span>

Afrahat, Süryani bir keşiş, piskopos ve yazar. "İranlı Bilge" adıyla da tanınan en eski Süryani Kilise babalarından biridir. Erken dönemdeki kilisede yaşananlara tanıklık etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tourslu Martin</span>

Tourslu veya Turlu Aziz Martin, Tours'un üçüncü piskoposudur. Batı Hristiyanlığında en çok tanınan azizlerden biridir. Yortusu 11 Kasımdır.

<span class="mw-page-title-main">Efrem</span>

Nusaybinli Efrem ya da Süryani Efrem, Süryani diyakon, din öğretmeni, mistik ve Kutsal Kitap yorumcu. Aziz olarak hürmet gösterilir, 1920 yılından itibaren Katolik kilisesi tarafından Kilise Doktoru olarak tanınmaktadır. Yortusu 18 Hazirandır ve 28 Ocaktır.

Sardisli Melito, apolojet, teolog, Kutsal Kitap uzmanı idi. İzmir yakınlarındaki Sardis’in piskoposu ve erken Hristiyanlıktaki büyük otoritelerden birisi. Yortusu 1 Nisandır.

Hierapolis'li Apollinaris ya da Apollinaris Claudius, 2. yy'da yaşamış bir hristiyanlık iman savunucusu (Apolojet) ve piskopos. Hem katolikler hem de ortodokslar tarafından hürmet edilir, yortusu 8 Ocak'tadır. Apollinarizm sapkınlığının kurucusu 4. yy'da yaşamış Laodikya'lı Apollinarus ile karıştırılmamalıdır.

Antakyalı İshak Başrahip, vaiz ve yazar. Doğu kiliselerince Kilise Babası Kabul edilir. Efrem’den sonra yazı çeşitliliği ve sayısı açısından en çok eser vermis isimdir.

Batı Süryani Riti, Batı Süryanice lehçesinde Aziz Yakup'un İlahi Litürji'sini kullanan bir Doğu Hristiyan ritidir. Maruni Kilisesi, Süryani Ortodoks Kilisesi, Süryani Katolik Kilisesi ve Hindistan'ın çeşitli Malankara Kiliselerinde uygulanmaktadır. Süryani Hristiyanlığının iki ana ritinden biridir, diğeri ise Doğu Süryani Riti'dir. Antik Antakya Patrikhanesi'nden çıkmıştır. Diğer ritlerden daha fazla "anafora"ya sahiptir.