İçeriğe atla

Bardız Kalesi

Koordinatlar: 40°25′46″K 42°21′00″D / 40.42944°K 42.35000°D / 40.42944; 42.35000
Bardız Kalesi
Harita
Genel bilgiler
DurumSağlam
TürKale
KonumGaziler, Şenkaya
Koordinatlar40°25′46″K 42°21′00″D / 40.42944°K 42.35000°D / 40.42944; 42.35000
Yükseklik
MimariGürcü mimarisi

Bardız Kalesi veya Bardisi Kalesi (Gürcüce: ბარდისის ციხე), tarihsel Tao bölgesinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Bugün Şenkaya ilçesinin Gaziler (Bardız) köyündedir. Bardusi Kalesi ve Gaziler Kalesi olarak da bilinir.

Tarihçe

Erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü yönetimi altında bulunan kale, 16. yüzyılın ortalarında Osmanlıların eline geçti. 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde "Rabat-i Kala-i Bardız" olarak geçer. Kale, bu tarihte Oltu sancağının Bardız nahiyesinin merkeziydi.[1] Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılındaki araştırma gezisinde Bardisi Kalesi ile Gürcü hükümdar Mzeçabuki'nin sarayının Demirkışla Çayı’nın Bardisi Çayı’na katıldığı yerde, Bardisi Çayı'nın sağında yüksek kayaların dibinde dar ama hayli uzun bir terasta bulunduğunu yazmıştır. Bu tarihte saray tamamen yıkılmış ve taşları üst üste yığılmıştı. Burada yapılar arasında sarayın kilisesi olan Bardisi Kilisesi görece sağlam kalmıştı.[2] Günümüzde Bardisi Kalesi'nin girişinde duvarda yer alan bir taşta Gürcü alfabesinin Asomtavruli harfleriyle Gürcüce bir yazıt bulunmaktadır.[3] Bardız Kalesi, 1978 yılında korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.

Mimari

Bardisi Kalesi’nin surlarının büyük kısmı, özellikle giriş kapısı tarafındakiler ve kalenin kuleleri günümüze sağlam ulaşmıştır. Kalenin duvarlar iki sıra ahşap direklerle desteklenmiştir. Duvarlarda ve köşelerde kullanılmış olan bu ahşap direkler günümüze ulaşmıştır. Ahşap malzeme büyük bir olasılıkla sonradan kaleyi sağlamlaştırmak amacıyla eklenmiştir. Kalenin güneybatı köşesindeki dört köşeli kule oldukça sağlam olup yüksekliği 8 metredir. Bu kulenin köşelerinde siyah, beyaz ve kızıl renkte kesme kaplama taşlar kullanılmıştır. Duvarlar dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiştir. Bu kulenin güney duvarında yer alan bir taşlarda Gürcü motifleri fark edilmektedir. Bu taşların kilisenin kaplama taşları olduğu ve yıkılan kiliseden alındığı anlaşılmaktadır.[4]

Bardisi Kalesi’nin ana girişi batıda yer alır. Buradaki duvar yıkılmış olmakla birlikte girişin güney tarafı ve kapı kemeri günümüze sağlam ulaşmıştır. Kalenin içinde kuzey tarafta yapay bir yükselti bulunmaktadır. Burada eskiden kilise veya başka bir yapının bulunduğu ve yıkılması sonucunda bunun oluştuğu anlaşılmaktadır. Kalenin ortasında da yapı kalıntıları tespit edilmiştir. Kalenin içinin en az beş metre kadar sonradan toprakla dolduğu, suların zemine olan seviyesinden anlaşılmaktadır.[4]

Giriş kapısının sağlam kalmış olan güney duvarında, yaklaşık 3,5 metre yüksekliğinde kızılımsı bir taşta iki satır halinde Gürcü alfabesinin Asomtavruli harferiyle bir yazı bulunmaktadır. Paleografik özellikleri üzerinden bu yazı 10. yüzyıla tarihlenmektedir. Günümüze sağlam ulaşan bu taş da kaleye sonradan konmuş olabilir.[4]

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gaziler, Şenkaya</span> Türkiyede bir Mahalle

Gaziler, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

Kvabi Sarayı, Mzeçabuki Sarayı ve Kop Sarayı olarak da bilinir, tarihsel Tao bölgesinde Orta Çağ'dan kalma, Cakeli hanedanından Mzeçabaki'ye ait saraydır. Bugün Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Timurkışla köyünün Kop olarak adlandırılan mahallesinde, Bardız Çayı'nın Oltu Çayı'na katıldığı noktada bulunuyordu.

Anzavi Kalesi, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı Anzavi köyünde Orta Çağ'dan kalma kaledir. Tarihsel Gürcistan'nın sınırları içinde yer alan kale, 1549 yılındaki Gürcistan seferiyle Osmanlıların eline geçmiştir.

Nihahi Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Nihahi olan Yokuşlu köyü sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.

Bobisgeri Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, Bobisgeri köyünde inşa edilmiş olan Gürcü kilisesidir. Bobisgeri Kilisesi ve Bobisgeri yerleşim alanı, Şenkaya ilçesine bağlı Zümrüt köyünün sınırları içinde bulunmaktadır.

Huvahi Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Huvahi / Havaği olan Alatarla köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Hovahi Kalesi veya Havaği Kalesi olarak da bilinir.

Avçala Kalesi, Parnaki Kalesi veya Pernek Kız Kalesi olarak da bilir, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Avçala olan Dağdibi köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kaledir. Halk arasında Kız Kalesi olarak adlandırılmaktadır.

Parnaki Kilisesi veya Parnaki Kale Kilisesi, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Parnaki olan İriağaç köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisedir.

Bardisi Kilisesi (Gürcüce): ბარდისის ეკლესია), Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Bardisi (Bardız) olan Gaziler köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

<span class="mw-page-title-main">Oltisi Kilisesi</span> Erzurum ili Oltu ilçesi Oltu Kalesi içerisinde yer alan Orta Çağ Gürcü Kilisesi

Oltisi Kilisesi veya Oltu Kalesi Kilisesi, Erzurum ilinde Oltu kentinin merkezindeki Oltu Kalesi'de Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Küçük Vank Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Timurkışla köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüzde Venk olarak adlandırılan Küçük Vank'ta yer alır ve adı da buradan gelir. Timurkışla köyünde bulunduğu için Timurkışla Kilisesi olarak da bilinir.

Dadaşeni Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesindeki Dedeşen'de Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kilise, Samtshe-Saatabago döneminde Gürcü piskoposluk merkeziydi.

Odeki Kalesi, Aşağı Odeki Kalesi ve Aşağı Odik Kalesi olarak da bilinir, Erzurum ilinin Tortum ilçesinde, eski adı Odeki olan Aşağıserdarlı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Bu yapı 2017 yılında "Katıklı Kalesi" adıyla tescil edilmiştir.

Veli Kalesi Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Veli olan Sevimli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kura Nehri vadisinin üst kesiminin Orta Çağ'daki koruma sisteminin bir parçası olan Veli Kalesi'nin içinde yer alır.

Karnavasi Sarayı, Karnavasi Himşiaşvili Sarayı olarak da bilinir, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı eski adı Karnavasi olan Ormanağzı köyünde Gürcü Himşiaşvili ailesinin sarayı idi. Bu yapı günümüze ulaşmamıştır.

Sihçeki Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Sihçeki olan Güzelsu köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.

Sihçeki Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Sihçeki olan Güzelsu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.

<span class="mw-page-title-main">Vaçedzori Manastırı</span>

Vaçedzori Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı ve eski adı Niakomi olan Keçili köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü manastırıdır.

Bahçelikışla Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Oltu ilçesine bağlı Bahçelikışla köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir. Köyün bugünkü adından dolayı Bahçelikışla Kalesi olarak anılmaktadır.

Taoskari Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı ve eski adı Taoskari olan Çataksu köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.