İçeriğe atla

Balon (hava taşıtı)

Çeşitli renk ve şekillerde sıcak hava balonları

Balon, ısıtılmış hava ya da havadan hafif bir gazla (helyum, hidrojen vs.) doldurulan, atmosferde uçabilen, genellikle sepetli hava taşıtı. İnsanoğlu ilk olarak uçurtma ile insan ve yük taşımaya çalışmıştır ancak balon ilk kullanışlı hava taşıtıdır.[1]

Uçma prensibi

Balonun havada yükselmesi, sudaki cismin yüzmesiyle aynı ilke olan boyansi (batmazlık) prensibine dayanır. Bir balon, hacmini kapladığı havanın ağırlığı kendi ağırlığına eşit oluncaya kadar yükselir. Yükseklik arttığında havanın yoğunluğu azaldığından ağırlık dengelenir ve balon daha yükseğe çıkamaz. Eğer daha yükseğe çıkmak isteniyorsa ağırlığın azaltılması, alçalmak isteniyorsa da balonun içindeki havanın azaltılması gerekir.

Kumanda etme

Balonlar bir yerden bir yere ulaşmak için elverişli araçlar değildirler, zira sadece dikey hareket kontrolü vardır ve rüzgarla sürüklendiklerinden yatay yönlendirme imkânları yoktur. Ulaşım aracı olarak kullanılan ve bir nevi güdümlü balon olan zeplinlerin sürüklenerek değil itme kuvvetiyle yol almalarını sağlayan motorları ve havada yönlenmesini sağlayan dümenleri vardır.

Balonun parçaları

Bir balon; kubbe, sepet denilen iki bölümden oluşur. Kubbe balonun havayla doldurulan yeri olduğundan yüksek iç basınca dayanıklı, küçük yırtıkların büyümesini önleyecek, gözenekli olmayan esnek ve hafif malzemelerden yapılmaktadır. Bu malzemeler "panel" denilen parçalarla yatay, dikey veya diagonal olarak şeritler ile birbirine eklenmektedir. Sepeti ve yükleri taşıyan bir ağ balonu çevreler. Balonun tepesinde alçalmak veya inişten sonra balonu söndürmek için ayrı bir iple çekilerek açılan hava boşaltma deliği vardır.

İlk uçuş

Montgolfier Kardeşler'in tarihi balonunun mühendislik bilgilerini de içeren 1786 tarihli bir şeması.
Jacques Cesar Charles'ın balonu

Balon fikri ilk kez 1766 yılında hidrojeni bulan Henry Cavendish'in bu gazın havadan hafif olduğunu görmesi ve 1767'de Joseph Black'ın hafif bir aracın hidrojenle doldurulduğu zaman uçabileceğini öne sürmesiyle doğdu. Ancak ilk balon hidrojenle değil sıcak havayla doldurularak uçtu. İlk uçuş 4 Haziran 1783[2] tarihinde Fransız Joseph Michel Montgolfier (1740-1810) ve Jacques Etienne Montgolfier (1745-1799) kardeşler tarafından Annonay köyünde çapı 10,5 metre olan ketenden bir torbayı sıcak havayla doldurarak olmuştur. Balon 450 metre kadar yükselerek 10 dakikada 1,5 millik mesafe katetmiştir.

İlk insanlı uçuş

Havacılık tarihi: sol aşağı köşesinden saatin ters yönünde: Montgolfier Kardeşler (1784), Annonay'daki ilk balon deneyimi (1783), Charles'nın Paris ilk balon deneymi (1783), Pilâtre de Rozier ve d'Arlandes'nın ilk hava yolculuğu (1783), Charles ve Robert'ın ilk hava yolculuğu (1783), Guyton de Morveau'nun ilk balon direksiyonu denemesi (1784), Blanchard ve Jefferies'nin balonla Manş Denizi geçmesi (1785), Pilâtre de Rozier ve Romain'ın ölümleri (1785), İlk keşif balonu L'Entreprenant'ın Mabeuge'den Charleroi'ya nakli (1794), Fleurus Muharebesi'nde Coutelle'nın bindiği L'Entreprenant balonu (1794), kromlitografya, Paris, 1890-1900
Havacılık tarihi: sağ üst köşesinden saatin ters yönünde: Mainz Kuşatması sırasında Komutan Coutelle (1795), Geçen yüzyılın hava seyrüsefer ütopyaları, Sébastien Lenormand'ın ilk paraşüt deneyimi, Montpellier (1783), Jacques Garnerin'ın paraşütle inmesi (1797), Gay-Lussac ve Biot 4.000 metre yüksekliğinde (1804), Napolyon'un taç giyme logolu balon (1804), Bayan Blanchard'ın ölümü (1819), Adriyatik Denizi'nde Zambecarri ve iki ortağı (1804), Harris'in ölümü (1824), İtalyan balıkçılar tarafından kurtarılan Arban (1846), kromlitografya, Paris, 1890-1900

Montgolfier Kardeşler sonraki uçuşlarını 19 Eylül 1783 tarihinde, aralarında Benjamin Franklin'in de bulunduğu kalabalık karşısında Paris'te yapmışlardır. 6 millik uçuşta balonun sepetine bir horoz, bir ördek ve bir koyun koymuşlardır.

21 Kasım 1793[2] tarihinde sıcak hava balonu Fransız fizikçi Jean-François Pilâtre de Rozier (1756-1783) ve bir arkadaşını da taşımış tarihte balon kullanan ilk pilotlar olmuşlardır.

Gaz balonu

Ana madde: Gaz balonu

Fransız Fizikçi Jacques Charles, sıcak havanın kısmen az bir havada yüzme etkisi yarattığını ve soğudukça bu özelliğini yitirdiğini fark etti. Sepette yakılan ateş havayı bir müddet daha ısıtmakta idi. Ancak hidrojen gazı daha hafif ve havada yüzme kabiliyeti kalıcı idi. 27 Ağustos 1783 tarihinde Jacques Cesar Charles ilk hidrojen balonunu yaptı ve uçurmayı başardı.

Bilimsel amaçlı uçuşlar

Fransız fizikçi Jean-Baptiste Biot (1774-1862) ve Joseph Louis Gay-Lussac (1778-1850), 1804 yılında 6,5 km yüksekliğe çıkarak bu yükseklikteki havanın bileşimini sınadılar ve dünyanın manyetik alanının doğasını incelediler. Bu bilimsel amaçlı olarak yapılan ilk uçuştu.

1902 yılında Fransız Meteorolog Leon Philippe Teisserenc de Bort (1855-1913) insanların çıkamadığı yükseklikler için ölçüm aletleri yerleştirilmiş insansız balonlar uçurmuştur. Bu yöntemle atmosfer sıcaklığının 11 km yüksekliğe kadar düzenli olarak düştüğünü tespit etmiş ulaşabildiği daha yükseklerde ise sıcaklığın sabit kaldığını tespit etmiştir.

1931 yılında ise İsviçreli fizikçi Auguste Piccard (1884-1962) kapalı bir vagon yaptırarak iyonosfer ve kozmik ışınları inceleyebilmek için 16 km'ye kadar balonla çıkmayı başarmıştır.

Resimler

  • Şişirilen ve uçan balonlar
    Şişirilen ve uçan balonlar
  • 1902'de bir balon uçurma denemesi
    1902'de bir balon uçurma denemesi
  • Almanya'da bir balon
    Almanya'da bir balon
  • Ferrara Balon Festivalinde ters dönmüş bir balon
    Ferrara Balon Festivalinde ters dönmüş bir balon

Wikimedia Commons'ta Balloons ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakça

  1. ^ "aircraft Balon (hava taşıtı)." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
  2. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 22 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Helyum</span> Atom numarası 2, kısaltması He olan element

Helyum, sembolü He ve atom numarası 2 olan kimyasal element. Periyodik cetvelin birinci periyot 8A grubunda yer alan bir gazdır. Kokusuz, renksiz bir gazdır ve yanmaz.

<span class="mw-page-title-main">Atmosfer</span> Bir gök cismini çevreleyen gaz katmanları

Atmosfer, gaz yuvarı veya hava yuvarı herhangi bir gök cisminin etrafını saran ve gaz ile buhardan oluşan tabaka.

<span class="mw-page-title-main">Paraşüt</span> Bir nesnenin atmosfer içindeki hareketini yavaşlatmak için kullanılan gereç

Paraşüt, bir nesnenin atmosfere açık bir ortamda havanın kaldırma kuvvetinden yararlanarak yavaşça inmesini sağlayan gereçtir. Leonardo Da Vinci'nin paraşütle ilgili çizimleri mevcuttur. İtalya'da 1470'lerden kalan başka paraşüt çizimleri bulunduğu gibi, 1595 yılında İtalyan Fausto Veranzio tarafından yapılan çizimler Da Vinci'nin ötesindedir. M.S. 810-887 yılları arasında yaşayan Arap mucit Abbas Kasım İbn Firnas'ın İspanya-Kordoba'da paraşüte benzer bir alet kullandığı tarihi kayıtlarda mevcuttur. Çin'de de paraşütün ilk örnekleri kullanılmıştır. Günümüzde kullanılana en çok benzeyen paraşüt, 1783 yılında Fransız Louis-Sébastien Lenormand tarafından tasarlanıp, yaratılmıştır. 1797 yılında André-Jacques Garnerin bir sıcak hava balonundan ilk paraşüt atlayışını gerçekleştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zeplin</span>

Zeplin, bir tür hava aracı ve hava gemisi'dir. Ulaşım aracı olarak kullanılan itme kuvvetiyle yol almalarını sağlayan motorları ve havada yönlenmesini sağlayan dümenleri olan puro biçiminde ve altında yolcu kabini bulunan güdümlü balonların genel adıdır. Omurgalı güdümlü balonların en başarılı yapımcısı olan Kont Ferdinand von Zeppelin adlı Alman, güdümlü balonların isim babasıdır. İlk zamanlar hidrojen ile dolu olmasına karşın 1937'de Hindenburg faciası üzerine hidrojen yerine helyum kullanılmaya başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yelken kanat</span>

Yelken kanat ya da diğer adıyla Delta kanat bir hava sporudur. Bu spor, diğer hava sporlarından yamaç paraşütü ve planörcülüğün bir karışımıdır. Daha çok alüminyum ya da kompozitten yapılmış bir iskeletinin bir kumaş ile kaplanmasıyla yapılmış bir kanattan ve onun altına pilotun binmesi için asılı biçimde bağlanmış bir tutunma düzeneğinden oluşur. Kanat şekli delta biçiminde olduğu için çoğu zaman yelken kanat yerine delta kanat olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Askerî uçak</span> askeri amaçlar için yapılmış hava taşıtları

Askerî uçak ve helikopterler, savaşlarda kara ve su üstündeki hedefleri bombalamak, diğer uçakları tahrip etmek, keşif yapmak, personel ve mühimmat taşımak gibi amaçlarla silahlı kuvvetler tarafından kullanılan hava taşıtları. Özellikle av ve bombardıman görevlerinde kullanılanlar savaş uçağı ve saldırı helikopteri olarak adlandırılırlar. Askerî uçaklar av, bombardıman, av-bombardıman ve nakliye gibi kategorilere ayrılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Planör</span> Bir tür süzülen uçak

Planör, üzerinde hiçbir güç kaynağı olmadan uçabilen sabit kanatlı hava taşıtı. Bazı planörlerin motorlu modelleri de vardır.

<span class="mw-page-title-main">Havacılık</span>

Havacılık, insanlar tarafından üretilmiş hava taşıtlarıyla uçmak ya da uçmak için gerekli olan makinelerin tasarımıyla veya bakımlarıyla uğraşmak demektir. Daha genel bir anlamda, havacılık terimi, hava taşıtı ile ilgili olan tüm eylemleri, endüstrileri, kurumları kapsamaktadır. Ticari havacılık, sivil havacılık, genel havacılık, askerî havacılık, deniz havacılığı, kara havacılığı, ultralight havacılık, sanal havacılık gibi türleri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Havacılık tarihi</span> İnsanlığın uçuş serüveni

Havacılık tarihi, insanlığın ilk günlerindeki ilkel uçuş denemeleri ve 17 Aralık 1903'te Wright Kardeşlerin ilk havadan ağır motorlu uçuşu yapması da dahil olmak üzere insanlı uçuşun gelişiminin tamamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Jacques Charles</span> Fransız mucit, bilim insanı ve matematikçi

Jacques Alexandre César Charles, Fransız mucit, bilim insanı, matematikçi ve baloncu.

<span class="mw-page-title-main">Balon</span> gazla dolu şişirilebilir esnek çanta

Balon; helyum, hidrojen, nitröz oksit, oksijen gibi havadan hafif gazlar ya da havayla doldurulmuş, genelde kauçuktan yapılan esnek oyuncak. Bazı yörelerde balon şişirgen olarak da bilinir. Bu terim balon için kullanılan ilk terimdir. Son zamanlarda balon denildiği zaman daha farklı nesneler de akıllara gelmektedir. Fakat tabii ki doğruca balon olarak adlandırılmazlar. Özel görevler için balonlar duman, sıvı su, granüler ortam veya ışık kaynakları ile doldurulabilir. Günümüz balonları kauçuk, lateks, polikloropren veya naylon kumaş gibi malzemelerden yapılır ve birçok farklı renkte olabilir. Bazı erken balonlar, domuz mesanesi gibi kurutulmuş hayvan mesanelerinden yapılmıştır. Bazı balonlar dekoratif amaçlı veya eğlence amaçlı kullanılırken diğerleri meteoroloji, anjiyoplasti, tıbbi tedavi, askerî savunma, uçaksavar balonu veya ulaşım gibi pratik amaçlar için kullanılır. Düşük yoğunluğu ve düşük maliyeti de dâhil olmak üzere bir balonun özellikleri, çok çeşitli uygulamalara yol açmıştır. Birçok ülkede balon bırakma etkinlikleri popülerdir.

<span class="mw-page-title-main">Hava aracı</span> havada uçuş desteğine sahip makinelere verilen genel isim

Hava taşıtı ya da hava aracı, taşıma kapasitesine sahip her nevi insanlı ya da insansız uçan araç. uçak, helikopter, insansız hava aracı, Balon, zeplin, planör ve yelken kanat gibi çok geniş bir yelpazedeki tüm uçabilen araçlar hava aracı sayılırlar.

<span class="mw-page-title-main">İnsanlı uçuş</span>

İnsanlı uçuş, insanoğlunun bir hava taşıtı ile kendisinin de o taşının içinde, üstünde yer alması şartıyla yaptığı kontrollü uçuşa denir.

<span class="mw-page-title-main">Yamaç paraşütü</span> serbest paraşütlerle yamaçlardan koşarak kalkmaya olanak sağlayan bir ekstrem spor türü

Yamaç paraşütü, hava sporlarıyla ilgilenen birkaç kişi tarafından 1980'li yılların başlarında bulunan, aerofoil yapıya sahip olan paraşütlerle yamaçlardan koşarak kalkmaya olanak sağlayan bir ekstrem spor türüdür. Sivil havacılık mevzuatlarına göre çok hafif hava aracı (ÇHHA) sınıfına girer.

<span class="mw-page-title-main">Montgolfier Kardeşler</span>

Montgolfier Kardeşler, 5 Haziran 1783 tarihinde dünyada ilk balonlu uçuşu gerçekleştiren kişilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Jet motoru</span> fosil yakıtlı motor türü

Jet motoru veya diğer adıyla tepkili motor, atmosferden aldığı havayı sıkıştırıp jet yakıtıyla yakarak ısıtan havacılık motoru. Bu ısıtma sonucunda ortaya çıkan gazları, hızla dışarı püskürterek, ters yönde bir itiş gücü oluşturur ve bu güçle, motorun bağlı olduğu aracın hareket etmesi sağlanır. Bu motorlar, Newton'ın hareket yasalarına bağlı olarak geliştirilmiştir. Bu yasaya göre; her etki eşit büyüklükte ve ters yönde bir tepki doğurur.

<span class="mw-page-title-main">Hava gemisi</span> balon veya zeplin gibi havada uçabilen hafif makinelere verilen isim

Hava gemisi, bir tür aerostat veya havadan hafif uçakdır. Aerostatlar, kaldırma kuvvetlerini havadan daha az yoğun olan bir kaldırma gazından alır. Ana hava gemisi türleri sert olmayan, yarı sert hava gemisi ve sert hava gemisi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Uçma</span> hareket süreci

Uçma; bir canlının veya hava aracının yeryüzüne temas etmeden, atmosferde ya da uzayda mesafe katetmesi. Uçan bir varlığın havadaki veya uzaydaki yolculuğuna uçuş denir. Uçucu canlılar genellikle kanat çırparak veya kanat titreşimleri ile uçarken; hava araçları herhangi bir güç kaynağı ile, uçucu yüzeylerde oluşan basınç farklarıyla, havanın ısıtılması ile veya havadan hafif gazlardan yararlanarak uçarlar.

<span class="mw-page-title-main">Kalkış</span>

Kalkış; uçabilen canlılar ve hava taşıtlarının yer, su ve diğer yüzeylerle temasının kesilerek uçmaya başlaması. Uzay araçları ve roketlerin yeryüzü ile büyük bir açı yapacak şekilde rampadan yaptığı kalkışa genellikle fırlatma denir.

<span class="mw-page-title-main">Gaz balonu</span> ulaşım aracı

Gaz balonu, havadan daha az yoğun ya da daha hafif gazla dolu olması sayesinde hareket eden balondur. Günümüzde, ulaşım amacıyla kullanılan balonlar ile daha küçük boyutlardaki kauçuk oyuncak balonlar bu kategoridedir. Jacques Charles ile Robert kardeşler tarafından tasarlanan hidrojen dolu ilk gaz balonunun ilk uçuşu 27 Ağustos 1783'te, Paris'teki Champ de Mars'da gerçekleştirilmiştir. 1937'deki Hindenburg felâketinin ardından helyum, yüzme özelliğindeki %8,6 düşüşe rağmen hafifliği ve tutuşmazlığı sebebiyle zeplin ve balonlarda kaldırma gazı olarak hidrojenin yerine kullanılmaya başlandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.