İçeriğe atla

Balkan Paktı (1953)

Balkan Paktı
Dostluk ve İşbirliği Anlaşması
  Balkan Paktı ve   NATO devletleri (Türkiye ve Yunanistan hariç)
İmzalanma28 Şubat 1953
YerAnkara
Bitiş1960
İmzacılar


Balkan Paktı (resmi adı: Dostluk ve İşbirliği Antlaşması) 28 Şubat 1953'te, Yunanistan, Türkiye ve Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti arasında imzalanan antlaşma.[1] Ankara'da imzalanmıştır. Antlaşma, Sovyetler Birliği'nin Balkanlar'daki etkisine karşı bir caydırıcı bir rol oynaması için imzalandığı bildirilmektedir.[2] Bu antlaşma, üç ülke arasında nihai askeri iş birliğinin yolunu açmıştır. İmzalandığı dönemde Türkiye ve Yunanistan NATO'ya üye ülkeler arasındayken, komünist Yugoslavya NATO'ya üye olmayan bir devletti. Bu sayede Yugoslavya NATO'ya üye olmadan dolaylı bir şekilde kendisini NATO ile ilişkilendirmiştir.

Arka plan

II. Dünya Savaşı'ndan sonra Yugoslavya, SSCB iş birliğini sona erdirerek Soğuk Savaş döneminde Batı Bloku tarafına yanaşmıştır. Sovyetlerin askeri müdahalesinden çekinen Yugoslavya, hızlıca Batı ile politik ve askeri ortaklıklar kurmuştur. Batılı devletler, Yugoslavya'yı kendileriyle iş birliğine gidecek bir ülke olarak görmekte ve onun bağımsızlığını desteklemekteydi. Artan tehlikelere karşı Yugoslavya'yı Batılı ülkeler ile askeri, siyasi ve ekonomik ortaklığa kısmen dahil eden bu antlaşma, Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında 28 Şubat 1953 tarihinde imzalanmıştır. Bu antlaşma Yugoslavya'ya kalkan görevi görmüştür.[3]

Antlaşma

Balkan Paktı'nı oluşumunu ilgilendiren antlaşmalar; 28 Şubat 1953'te politik antlaşmalarla Ankara'da başlayıp, 9 Ağustos 1954'te Bled'te imzalanan askeri antlaşmalarla devam etmiştir.[3] Bu antlaşma;[4] uluslararası anlaşmazlıkları güç kullanmadan çözmek, saldırı durumunda askeri destek vermek ve imzacı ülkelerin savunma kapasitelerini geliştirmek gibi 14 ana maddeden oluşuyordu. 20 yıl boyunca, pakta üye ülkelerin temsilcilerinin yılda iki kere toplantı yapmaları kararlaştırılmıştır.[4]

Etkiler

Stefanos Stefanopoulos
Mehmet Fuat Köprülü
Koča Popović
İmzacılar: Yunanistan Krallığı Stefanopoulos, Türkiye Köprülü ve Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti Popović

Oluşumun hemen ardından 5 Mart 1953 tarihinde Joseph Stalin öldü. Nikita Kruşçev liderliğindeki yeni Sovyet hükûmetinin Yugoslavya'ya yönelik eleştirilerini gevşetmeye başlaması ile birlikte Yugoslav komünist liderliği, uluslararası ilişkilerde batı ülkeleriyle açık işbirliğinden vazgeçmeye ve tarafsızlık politikası izmeye başladı.[5] 1954 yılında Kıbrıs meselesinin ortaya çıkması ile beraber, Türkiye ile Yunanistan arasındaki ilişkiler bozulmuştu. Ayrıca Türkiye'de yaşanan 6-7 Eylül Olayları sonrası Yunanistan, Türkiye ile Balkan Paktı çerçevesinde işbirliği yapmayacağını açıklamıştır.[6]

1956 Macar Devrimi'nin ardından Tito, ittifakı yeniden canlandırmaya yönelik adımlar atmaya çalıştı, ancak Kıbrıs sorunu nedeniyle Tito'nun Türkiye ve Yunanistan arasında arabuluculuk girişimi başarısız oldu.

Balkan Paktı, Yugoslavya'yı Batı savunma sistemine dahil etti ve ülkenin güvenliğini güçlendirdi. Aynı zamanda Tito ve Yugoslavya Komünistler Birliği için sorunlar yarattı ve Yugoslavya ile Yunanistan'ı yakınlaştırdı. İttifak, uluslararası ve ideolojik çatışmaları dolaylı olarak artırdı.[]

Feshedilmesi

1960 yılında, Yugoslavya dışişleri bakanı ve Yunanistan dışişleri bakanının feshiyle Balkan Paktı resmen dağılmıştır.[7]

Kaynakça

  1. ^ 28 Şubat 1953 tarihli Antlaşma metni: http://avalon.law.yale.edu/20th_century/eu001.asp 6 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ "Türk Basınında İkinci Balkan Antantı" (PDF). Cüneyt Göreci. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  3. ^ a b Terzic, Milan. "Yugoslavia and the Balkan Pact 1953/1954". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2016. 
  4. ^ a b 9 Ağustos 1954 tarihli Antlaşma metni. "Treaty of Alliance, Political Cooperation, and Mutual Assistance Between the Turkish Republic, the Kingdom of Greece, and the Federal People's Republic of Yugoslavia (Balkan Pact), August 9, 1954". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2016. 
  5. ^ "İki Savaş Arası Dönemde Türkiye'nin Balkan Ülkeleri ile Münasebetleri". Yusuf Sarınay. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Balkan Paktı - 1953". Tarihi Olaylar. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020. 
  7. ^ Sander, Oral,. Balkan gelişmeleri ve Türkiye : 1945-1965. İmge'de 1. Baskı. Kızılay, Ankara. ISBN 978-975-533-864-4. OCLC 1056711089. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Varşova Paktı</span> Komünist ülkeler arasında imzalanan uluslararası askerî ittifak antlaşması

Varşova Paktı ya da resmi olarak Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardımlaşma Antlaşması, 14 Mayıs 1955 tarihinde Varşova'da, sekiz sosyalist ülkenin imzası ile kurulan askeri ve siyasal birlik. Antlaşmayı imzalayan ülkeler Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Doğu Almanya, Macaristan, Polonya, Romanya ve SSCB'ydi. Anlaşma, daha önceleri SSCB ile Çekoslovakya (1943); Polonya (1945); Bulgaristan, Macaristan ve Romanya (1948) arasında imzalanan ikili anlaşmaları bütünlüyordu. Pakt, Macaristan, Çekoslovakya ve Afganistan'ın işgalleri gibi önemli siyasal olaylarda askeri unsur olarak yer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Josip Broz Tito</span> Yugoslav devrimci ve devlet adamı, 2. Yugoslavya Devlet Başkanı

Josip Broz Tito, Marksist-Leninist görüşlere sahip Yugoslav devlet ve siyaset adamı. Fikirleri Titoizm olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Soğuk Savaş</span> 1947–1991 yılları arasında Batı Bloku ve Doğu Bloku arasında geçen jeopolitik gerginlik süreci

Soğuk Savaş, iki Süper güç olan ABD önderliğinde Batı Bloku ile Sovyetler Birliği'nin önderliğinde Doğu Bloku ülkeleri arasında Truman Doktrini'nin ilanından (1947) SSCB'nin dağılmasına (1991) kadar devam ettiği kabul edilen uluslararası siyasi ve askeri gerginlik. Soğuk Savaş dönemi, Amerika liderliğinde batı dünyası ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin önderliğindeki komünist blok arasındaki dünya üzerinde geniş bir nüfusu etki etmesine verilen isimdir. Soğuk Savaş döneminde NATO, "Batı İttifakı" olarak da biliniyordu. Batı Bloku, NATO üyesi ülkeler ile NATO üyesi olmayan ancak ABD ile müttefik olan kapitalist ve antikomünist ülkelerden, Doğu Bloku ise Varşova Paktı'na üye olan komünist ve bu pakta üye olmayan diğer komünist ülkelerden oluşuyordu. Bu iki karşıt blokun yanı sıra hiçbir bloku desteklemeyen Bağlantısızlar Hareketi isimli üçüncü bir blok daha vardı. Çin ve Yugoslavya hem Doğu Bloku ülkeleri, hem de Bağlantısızlar Hareketi ülkeleriydi. Bu iki komünist ülkenin her iki blokta da olmasının nedeni Sovyetler Birliği ile olan görüş farklılıklarıydı.

<span class="mw-page-title-main">Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı</span> 1939 yılında Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında imzalanan tarafsızlık paktı

Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı veya Molotov - Ribbentrop Paktı, Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında Doğu Avrupa'yı aralarında paylaşan bir saldırmazlık paktıydı. Pakt 23 Ağustos 1939'da Moskova'da Almanya Dışişleri Bakanı Joachim von Ribbentrop ve Sovyet Dışişleri Bakanı Vyaçeslav Molotov tarafından imzalandı ve resmi olarak Almanya ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Arasında Saldırmazlık Antlaşması olarak biliniyordu. Gayri resmi olarak; Hitler-Stalin Paktı, Nazi-Sovyet Paktı veya Nazi-Sovyet İttifakı olarak da anıldı.

<span class="mw-page-title-main">Rusya-Türkiye ilişkileri</span>

Türkiye-Rusya ilişkileri temelleri 15. yüzyıl sonlarında Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusyası arasında başlayan ilişkilerine dayanan ilişkilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek tarihi</span> Bosna-Hersek ülkesinin tarihi

Bosna-Hersek tarihi Bosna-Hersek'in tarih öncesi zamanlardan günümüze uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">CENTO</span> Soğuk Savaş askeri ittifakı (1955-1979)

CENTO (Central Treaty Organization; Merkezi Antlaşma Teşkilatı; önceki adı ile Bağdat Paktı, Türkiye, İran, Irak, Pakistan ve Birleşik Krallık arasında, Sovyetler Birliği'nin Ortadoğu'da nüfuz kurmasını önlemeye yönelik olarak kurulan eski karşılıklı güvenlik ve savunma örgütü.

<span class="mw-page-title-main">Türk Boğazları krizi</span> Soğuk Savaş sırasında Türkiye ile Sovyetler Birliği arasındaki kısa süreli bölgesel kriz

Türk Boğazları krizi, Soğuk Savaş sırasında Türkiye ile Sovyetler Birliği arasındaki kısa süreli bölgesel krizdir. Türkiye, II. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar tarafsızlığını korumayı başarmıştı. Sovyet hükûmeti tarafından Türk hükûmetine, Rus nakliye gemilerinin Karadeniz'i Akdeniz'e bağlayan Türk Boğazları'ndan serbestçe geçebilmesi için baskı yapılmaya başlandı. Türk hükûmetinin, Sovyetler Birliği'nin taleplerini kesin bir dille reddetmesi, bölgedeki tansiyonu arttırarak, krizi bir güç gösterisine dönüştürdü. Bu olay, daha sonra Truman Doktrini'nin ortaya çıkmasına belirleyici bir faktör olarak hizmet etti. Bu kriz Türkiye'nin yüzünü tamamen Batı'ya, yani Amerika Birleşik Devletleri ve NATO'ya döndürmesine neden oldu. Bu tarz olaylar Türkiye'nin günümüzde dünya üzerindeki gücünü pekiştirdi.

<span class="mw-page-title-main">Tito-Stalin ayrılığı</span>

Tito–Stalin ayrılığı Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti ve SSCB liderleri arasında baş gösteren ve 1948 yılında Yugoslavya'nın Kominform'dan ihraç edilmesiyle sonuçlanan görüş ayrılığına ve uzlaşmazlık sürecine verilen isimdir. Bu aynı zamanda, Yugoslavya'da Informbiro dönemi adıyla anılacak, SSCB ile olan ilişkilerin iyice zayıfladığı, 1955 yılına kadar devam edecek bir dönemin başlangıcıydı.

<span class="mw-page-title-main">Titoizm</span> komünist ideoloji

Titoizm 1948 yılında, yeni bir doktrin olarak Stalin tarafından zorla dayatılan dünya komünizmi anlayışına bir tepki olarak, Yugoslavya'nın komünist lideri J. B. Tito tarafın­dan geliştirilen ve komünizmi, sosyalist ülkelerin ulusal ba­ğımsızlıklarını kazanmalarına katkıda bulunan bir ideoloji ola­rak gören, ulusal komünizmin teorisi ve uygulamasıdır.

Sürgündeki Yugoslavya Hükûmeti Kral II. Petar'ın idaresinde bir resmî Yugoslavya hükûmetidir. Yugoslavya'nın işgalinden sonra Belgrad'dan Nisan 1941'de ayrılmış ve ilk olarak Yunanistan'a, sonra Filistin'e, sonra Mısır'a ve son olarak Haziran 1941'de Birleşik Krallık'a gitmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nikos Zahariadis</span>

Nikos Zachariadis, 1931-1956 yılları arasında Yunanistan Komünist Partisi (KKE) Genel Sekreteri ve Yunan İç Savaşı'ndaki en önemli kişiliklerden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği-Türkiye ilişkileri</span> İkili ilişkiler

Sovyetler Birliği-Türkiye ilişkileri, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki diplomatik ilişkilerdi.

<span class="mw-page-title-main">Balkan Federasyonu</span>

Balkan Federasyonu projesi, Yugoslavya, Arnavutluk, Yunanistan, Bulgaristan ve Romanya'yı birleştirerek Balkanlar'da bir ülke kurmaya yönelik sol görüşlü bir siyasi hareketti.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye-Yugoslavya ilişkileri</span> İkili ilişkiler

Türkiye-Yugoslavya ilişkileri, Türkiye ile Yugoslavya arasındaki tarihi dış ilişkilerdi.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk-Sırbistan ilişkileri</span>

Arnavutluk ve Sırbistan arasındaki ilişkiler, bir dizi tarihi ve siyasi olay nedeniyle karmaşık ve büyük ölçüde düşmanca olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Informbiro dönemi</span>

Informbiro dönemi, Yugoslavya tarihinde, 1948'in ortalarında Tito-Stalin ayrılığının ardından, ülkenin 1955'te Belgrad deklarasyonunun imzalanmasıyla Sovyetler Birliği ile kısmi yakınlaşmasına kadar süren bir dönemdi. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, Josip Broz Tito liderliğindeki Yugoslavya, Doğu Bloku'nun çıkarlarıyla bağdaşmayan bir dış politika izledi. Sonunda bu, kamuoyunda çatışmaya yol açtı, ancak Yugoslav liderliği, önemli dış ve iç baskılara rağmen Sovyet taleplerine boyun eğmemeye karar verdi. Dönem, Yugoslavya'daki siyasi muhalefetin zulmüne tanık oldu ve binlerce kişinin hapsedilmesine, sürgüne gönderilmesine veya zorunlu çalışmaya gönderilmesine neden oldu. 1948 ile 1953 yılları arasında 100 Yugoslav vatandaşı ciddi şekilde yaralandı veya öldürüldü, bazı kaynaklar Goli otok esir kampında 400 kişinin hayatını kaybettiğini iddia ediyor. Tasfiyeler, Yugoslavya'nın güvenlik aygıtının ve ordusunun önemli sayıda üyesini içeriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Belgrad deklarasyonu</span>

Belgrad deklarasyonu Yugoslavya Devlet Başkanı Josip Broz Tito ve Sovyet lideri Nikita Kruşçev tarafından 2 Haziran 1955'te imzalanan ve iki devlet arasında kısa süreli bir uzlaşma sağlayan bir belgedir. Belgenin imzalanmasına giden müzakereler 27 Mayıs ve 2 Haziran tarihleri arasında gerçekleşti.

<span class="mw-page-title-main">Bled Antlaşması (1947)</span>

Bled Antlaşması, 1 Ağustos 1947'de Georgi Dimitrov ve Josip Broz Tito tarafından Bled, Slovenya, Yugoslavya'da imzalandı ve Bulgaristan ile Yugoslavya'nın gelecekte birleşmesi için yol açtı. yeni bir Balkan Federasyonu. Ayrıca Vardar Makedonyası ile Pirin Makedonyasının birleşmesini ve Batı Outlands'in Bulgaristan'a dönüşünü de öngördü. Anlaşma vizeleri kaldırdı ve gümrük birliğine izin verdi. Aynı zamanda Bulgaristan ilk kez etnik Makedonları ve Makedon dilini tanıdı.

<span class="mw-page-title-main">Brüksel Antlaşması (1948)</span> 1948 Batı Avrupa savunma antlaşması

Brüksel Antlaşması veya Brüksel Paktı 1948-1954 yılları arasında faaliyet gösteren Batı Birliği'nin kurucu antlaşmasıydı. Sonraki dönemde Değiştirilmiş Brüksel Antlaşması (MTB) olarak düzenlendi ve 2010 yılında feshedilene kadar Batı Avrupa Birliği'nin (BAB) kurucu antlaşması olarak yürürlükte kaldı. Antlaşma, üye devletler arasında askeri, ekonomik, sosyal ve kültürel işbirliğinin düzenlenmesinin yanı sıra karşılıklı savunma maddesini de içeriyordu.