Balina ve yunuslar listesi
| Balinalar | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Afalina (Tursiops truncatus) | ||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Alt gruplar | ||||||||||||||||
|
| IUCN Kırmızı Liste kategorileri | |
|---|---|
| Korunma durumu | |
| EW | Doğal ortamında tükenmiş |
| CR | Kritik tehlikede |
| EN | Tehlikede |
| VU | Hassas |
| NT | Neredeyse tehdit altında |
| CD | Korunmaya bağlı |
| LC | Asgari endişe |
| Diğer kategoriler | |
| DD | Yetersiz veri |
| NE | Değerlendirilmedi |
Balinalar ya da Latince adıyla Cetacea infra takımı içinde plasentalı deniz memelileri olan balinalar, yunuslar ve musurları barındırır. Bu infra takımın tüm günümüz üyeleri tamamen su içinde yaşamaya adapte olmuştur. Çoğu açık okyanuslarda yaşarken az sayıda üyesi nehirlerde ve haliçlerde yaşar. Bu hayvanlar üremek için çiftleşmeyi, doğumu, yavrularını emzirmeyi ve beslenmeyi tamamen sualtında gerçekleştirirler. Boyutları 1,4 m. boyunda ve 54 kg. ağırlığındaki körfez muturundan aynı zamanda bugüne kadar yaşamış en büyük hayvan olduğu düşünülen 29,9 m. boyunda ve 190 ton ağırlığında mavi balinaya kadar bir yelpaze içindedir. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından bu infra takım için on dört familya, 39 cins ve 90'dan fazla tür tanınmaktadır. IUCN tarafından bu türlerden ikisi kritik tehlikedeki türler, yedisi tehlikedeki türler, altısı hassas türler, beşi neredeyse tehdit altındaki türler arasında listelenirken yirmi ikisi asgari endişe altında görülmekte ve kırk beşi hakkında yeterli veri yoktur, ayrıca üç tür henüz değerlendirilmemiştir.[9]
Balinalar, ince ve uzun aerodinamik bir gövdeye, kürek şeklinde ön uzuvlara ve evrim sonucu değişmiş arka uzuvlara sahip olan deniz memelileridir. Kuyrukları itmeye yardımcı olacak şekilde yassılaşmıştır. Akciğerleri vardır ve düzenli olarak su yüzüne çıkıp kafataslarının tepesinde yer alan ve bir nevi değişiklik geçirmiş burun deliği sayılabilecek solunum deliklerinden hava solumak zorundadırlar. Balinalar çift toynaklılar (Artiodactyla) ile birlikte Cetartiodactyla takımında sınıflandırılırlar.[b] Daha önceleri kendi takımları olan ama şimdi infra takım olan Cetacea takımı içinde yer almaktaydılar. Dişli balinalar (Odontoceti) ve dişsiz balinalar (Mysticeti) olarak iki alt gruba ayrılırlar. Bu iki alt grup önceden alt takım iken artık parvo takım olarak sınıflandırmaya alınmıştır. Yaşayan 90 türü vardır (soyu tükendiğine inanılan Çin nehir yunusu da dahil olmak üzere).[10] Ayrıca çok sayıda soyu tükenmiş balina ve yunus kaydedilmiştir ancak burada listelenmemiştir. Burada yakın zamanlarda keşfedilen yeni türler dahil olmak üzere yalnızca bilinen ve yaşayan türler listelenmiştir.
Balina ve yunuslar Dünya okyanuslarında yaygın olarak bulunmaktadırlar ancak dişsiz balinaların bazıları belirli çevreleri tercih ederler. Dişsiz balinaların çoğu Kuzey ve Güney Yarımkürenin soğuk sularında yaşar ve doğurmak için ekvatorun sıcak sularına göç ederler. Dişli balinaların çoğu balık ve kalamar ile beslenir ancak katil balina gibi az sayıda türü yüzgeçayaklılar gibi memelilerle beslenir. Gri balinalar dipte yaşayan yumuşakçalarla beslenmek üzerine uzmanlaşmıştır. Erkekler her yıl birkaç dişi ile çiftleşir ancak dişiler yalnızca iki ila üç yılda bir çiftleşir. Yavrular genel olarak bahar ve yaz aylarında doğar ve dişiler yavruları büyütmekten tek başına sorumludur. Bazı türlerin anneleri çok uzun süre boyunca beslenmeden yavrularını emzirirler. Bazı balinalar çeşitli sesler çıkarabilirler, en bilineni kambur balinaların şarkılarıdır. Asıl olarak yunuslar olmak üzere bazı türleri çok sosyaldirler ve sürüleri binlerce bireyden oluşabilir.
Bir zamanlar balinalardan elde edilen ürünler için amansızca avlanmaktaydılar ancak artık uluslararası yasalarla korunmaktadırlar. Bazı türlerinin yüksek derecede zekâya sahip olduğu düşünülür. American Association for the Advancement of Science'ın 2012 toplantısında balina ve yunuslar insan olmayan bireyler olarak listelenerek balina ve yunus hakları konusunda destek tekrarlanmıştır.[11] Buzul balinaları 450'nin altına düşen populasyonlarıyla yirminci yüzyılda neredeyse soyları tükenmiş ve setologlar tarafından işlevsel olarak soyu tükenmiş olarak listelenmiştir.[12] En son 2004 yılında görülen Çin nehir yunusu da Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından ilevsel olarak soyu tükenmiş sayılmaktadır.[10] Balina avcılığının yanı sıra balık ağlarına takılma ve deniz kirliliği gibi tehditlerle karşı karşıyadırlar. Balinaların eti, yağı ve balina çubuğu geleneksel olarak Arktiklerde yaşayan yerli halklar tarafından kullanılmıştır. Herman Melville'in Moby Dick adlı büyük beyaz balinası gibi balina ve yunuslar sıklıkla edebiyat ve filmlerde kullanılan bir temadır. Bazı yunus türleri esaret altında tutularak çeşitli oyunlar yapmak üzere eğitilirler ancak esaret altında üremeleri başarısızdır. Balina gözleme dünya çapında bir turizm şekli olmuştur.
Listeleme kuralları
Türkçe adı
Türlerin Türkçe adı Türkçe kaynaklarda geçtiği durumlarda verilmiştir. Türkçe kaynaklarda adı geçmeyen türler için boş bırakılmıştır.
Korunma durumu
Korunma durumu kodları IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi'nin 2016-2 versiyonuna göre verilmiştir.[13]
Tahminî küresel populasyonu
Bulunan tahminî küresel populasyonu listelendiğinde aksi belirtilmediği takdirde IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi'nin 2016-2 versiyonundan alınmıştır.[13]
Mysticeti : Dişsiz balinalar
Dişsiz balinaların özelliği, diş yerine üst çenelerinde iki sıra dizili olan ve suyu süzerek besin toplamaya yarayan balina çubuğu denen boynuzsu yapılara ve iki solunum deliğine sahip olmalarıdır. Bu özellikleri ile balinalar takımının diğer alt takımı dişli balinalardan (Odonteceti) ayrılırlar. Yaşayan dişsiz balinalar türlerinin yalnızca embriyo aşamasında dişleri bulunur ve bu dişler doğumdan önce kaybolur.[14] Mysticeti takımının fosillerinde balina çubuğunun gelişmesinden önce dişleri olduğu gözlemlenmiştir.
Balaenidae familyası : Gerçek balinagiller
Gerçek balinagiller (Balaenidae) familyasında iki cins ve dört tür balina bulunur. Tüm gerçek balinagillerin karınları ve çeneleri düzdür, karınlarında oluklar bulunmaz. Belirgin bir kafa yapıları vardır, ağızlarının üstü gaga şeklinde kıvrıktır ve altı eğiktir. Alt dudakları ağızlarının yanlarını ve gagalarını kaplar. Üst çenelerinde diş yerine uzun ve dar, elastik balina çubuğu bulunur.[15]
| Cins Balaena Linnaeus, 1758 - 1 tür | |||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Grönland balinası | Balaena mysticetus Linnaeus, 1758 | LC IUCN | 10.000'in üzerinde |  |  60 ton |  | |
| Cins Eubalaena Gray, 1864 - 3 tür | |||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim | |
| Buzul balinası | Eubalaena glacialis Müller, 1776 | EN IUCN | 300-350 |  |  40-80 ton |  | |
| Kuzey Pasifik gerçek balinası | Eubalaena japonica Lacépède, 1818 | EN IUCN | 404-2,108[16] |  | 60-80 ton |  | |
| Güney gerçek balinası | Eubalaena australis Desmoulins, 1822 | LC IUCN | 7.500 |  | 40-80 ton |  |
Balaenopteridae familyası : Oluklu balinagiller
Oluklu balinagiller, iki cins içinde sınıflandırılan dokuz türüyle dişsiz balinaların en büyük grubunu oluşturur. Bu grubun içinde, yaklaşık 150 tona varan ağırlığıyla yaşayan en büyük hayvan olan mavi balina da bulunur. Diğer iki tür balina kolaylıkla 50 ton ağırlığı geçer ve grubun en küçüğü olan Minke balinası bile 9 tona ulaşır.
Bu balinalar için kullanılan rorqual adı Norveççe "izli balina" anlamına gelen sözcükten gelir: Bu familyada bulunan tüm balinalarda ağzın altından göbek bölümüne kadar giden uzunlamasına deri katları bulunur ancak kuzey balinasında bu yarıklar daha kısadır. Bu deri katlarının beslenme sırasında ağzın muazzam bir şekilde genişlemesine yaradığı anlaşılmıştır.[17] Tüm rorqualların karın bölgesinde, yalnızca bu familyada görülen oluklar bulunur. Ayrıca sırt yüzgeçleri, geniş ve yumuşak kıvrımlı bir gagaları ve kısa balina çubukları bulunur.[15]
| Alt familya Balaenopterinae - 1 cins, 7 tür | ||||||
| Cins Balaenoptera - 8 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Antarktika minke balinası | Balaenoptera bonaerensis Burmeister, 1867 | DD IUCN | 515.000 |  |  6-10 ton |  |
| Bayağı minke balinası, Minke balinası | Balaenoptera acutorostrata Lacépède, 1804 | LC IUCN | 182.000 |  | 6-11 ton |  |
| Bryde balinası | Balaenoptera edeni Anderson, 1879 | DD IUCN | 90.000–100.000 |  |  14-30 ton |  |
| Kuzey balinası, Sei balinası | Balaenoptera borealis Lesson, 1828 | EN IUCN | 57.000 |  |  20-25 ton |  |
| Mavi balina, Gök balina | Balaenoptera musculus Linnaeus, 1758 | EN IUCN | 10.000-25.000 |  |  72-136 ton |  |
| Oluklu balina, Fin balinası, Çatal kuyruklu balina | Balaenoptera physalus Linnaeus, 1758 | EN IUCN | 100.000 |  |  30-80 ton |  |
| - | Balaenoptera omurai Wada et al., 2003 | DD IUCN | Bilinmiyor | Bilinmiyor |  | |
| Alt familya Megapterinae - 1 cins, 1 tür | ||||||
| Cins Megaptera Gray, 1846 - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Kambur balina | Megaptera novaeangliae Borowski, 1781 | LC IUCN | 80.000 |  |  25-30 ton |  |
Cetotheriidae familyası: Cüce gerçek balina
Cüce gerçek balina, gerçek balinalar ile birçok özelliği paylaşır ancak ayırt edici çene yapıları ve sırt yüzgeçleri ile gerçek balinalardan ayrılır. Cüce gerçek balinanın kafası gövdesinin ¼’ünden daha fazla değildir ama gerçek balinaların kafaları vücutlarının yaklaşık ⅓’üdür.[15]
| Cins Caperea Gray, 1864 - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Cüce gerçek balina, Pigme gerçek balina, Küçük gerçek balina | Caperea marginata Gray, 1846 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  3-3,5 ton |  |
Eschrichtiidae familyası: Gri balina
Gri balina, gerçek balinalar ve çatal kuyruklu balinalardan yeteri kadar farklı olduğu için yalnızca kendisinin bulunduğu bir familyada sınıflandırılmıştır. Gri balina bentos yiyen tek dişsiz balinadır, sığ denizlerin dip çamurlarından küçük organizmaları süzer. Gebelik dönemleri de dişsiz balinalarda pek görülmeyecek şekilde bir yılın üzerindedir.[15]
| Cins Eschrichtius - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Gri balina, Boz balina | Eschrichtius robustus Lilljeborg, 1861 | LC IUCN | 26.000 |  |  15-40 ton |  |
Odontoceti : Dişli balinalar
Dişli balinalar (Odontoceti), balinaların bir parvo takımını oluşturur. Adından anlaşılacağı gibi, balina çubuğu yerine dişleri vardır. Dişli balinalar etkin avcılardır ve balık, kalamar ve bazen deniz memelileri ile beslenirler.
Delphinidae familyası : Yunusgiller (Okyanus yunusları)
Okyanus yunusları, balinaların yunusgiller (Delphinidae) familyasındandır. Balina ve liman yunusları ile akrabadır. Adından anlaşılacağı üzere bu yunuslar, nehir yunuslarının aksine açık denizlerde bulunur ancak Irrawaddy yunusu gibi bazı türleri kıyılarda ya da nehirlerde yaşar. Yunusgiller familyasının aralarında katil balinanın da bulunduğu altı büyük türüne yunus yerine balina adı verilir.
Yunusgillerin, musurgillerin aksine gagaları çok belirgindir, iki ya da daha fazla servikal omurları birbirine bütünleşmiştir ve üst çenelerinde 20 çift ya da daha çok sayıda diş bulunur. Hiçbiri 4 metreden uzun değildir.[15]
| Cins Cephalorhynchus Gray, 1846 - 4 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Alaca yunus, Commerson yunusu | Cephalorhynchus commersonii Lacépède, 1804 | DD IUCN | 3.400 |  |  35-60 kilogram |  |
| Benguela yunusu, Heaviside yunusu | Cephalorhynchus heavisidii Gray, 1828 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  40-75 kilogram |  |
| Beyaz başlı yunus, Hector yunusu | Cephalorhynchus hectori Van Beneden, 1881 | EN IUCN (alt türü Cephalorhynchus hectori maui CR IUCN) | 2.000–2.500 (alt türü C. h. maui 2012'de 55 birey) |  |  35-60 kilogram |  |
| Kara yunus, Şili yunusu | Cephalorhynchus eutropia Gray, 1846 | NT IUCN | Bilinmiyor |  |  60 kilogram |  |
| Cins Steno - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Pürüzlü dişli yunus | Steno bredanensis G. Cuvier, 1828 | LC IUCN | 150.000 |  |  100-135 kilogram |  |
| Cins Sousa - 4 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Atlantik kambur yunusu | Sousa teuszii Kükenthal, 1892 | VU IUCN | Bilinmiyor |  |  100-150 kilogram | |
| Hint kambur yunusu | Sousa plumbea Cuvier, 1829 | DD | Bilinmiyor |  | 150-200 kilogram | |
| Pasifik kambur yunusu | Sousa chinensis Osbeck, 1765 | NT IUCN | Bilinmiyor |  | 250-280 kilogram |  |
| - | Sousa sahulensis Jefferson & Rosenbaum, 2014 | NE | Bilinmiyor[c] | |||
| Cins Sotalia - 2 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Haliç yunusu, Tucuxi | Sotalia fluviatilis Gervais & Deville, 1853 | DD IUCN | Bilinmiyor |  Taralı alan |  35-45 kilogram |  |
| - | Sotalia guianensis Van Bénéden, 1864 | DD IUCN | Bilinmiyor | Renkli alan | 35-45 kilogram |  |
| Cins Tursiops - 3 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Afalina Şişe burunlu yunus | Tursiops truncatus Montagu, 1821 | LC IUCN | Bilinmiyor |  |  150-650 kilogram |  |
| Hint-Pasifik şişe burunlu yunusu | Tursiops aduncus Ehrenberg, 1833 | DD IUCN | Bilinmiyor | | 230 kilogram |  |
| - | Tursiops australis Charlton-Robb et al., 2011 | NE | Bilinmiyor |  | ||
| Cins Stenella Gray, 1866 - 5 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Atlantik benekli yunusu | Stenella frontalis Cuvier, 1829 | DD IUCN | 100.000 |  |  100 kilogram |  |
| Atlantik dönücü yunusu | Stenella clymene Gray, 1846 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  75-80 kilogram |  |
| Çizgili yunus | Stenella coeruleoalba Meyen, 1833 | LC IUCN | 2.000.000 |  |  100 kilogram |  |
| Dönücü yunus | Stenella longirostris Gray, 1828 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  90 kilogram |  |
| Pantropik benekli yunusu | Stenella attenuata Gray, 1846 | LC IUCN | 3.000.000 |  |  100 kilogram |  |
| Cins Delphinus - 3 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Arap bayağı yunusu | Delphinus tropicalis van Bree, 1971 | NE | Bilinmiyor |  65–105 kilogram |  | |
| Tırtak Yunus | Delphinus delphis Linnaeus, 1758 | LC IUCN | Bilinmiyor[d] |  |  70-110 kilogram |  |
| Uzun burunlu bayağı yunus | Delphinus capensis Gray, 1828 | DD IUCN | Bilinmiyor[e] |  | 70-110 kilogram | |
| Cins Lagenodelphis - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Sarawak yunusu, Fraser yunusu | Lagenodelphis hosei Fraser, 1956 | LC IUCN | Bilinmiyor |  |  209 kilogram |  |
| Cins Lagenorhynchus Gray, 1846 - 6 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Atlantik beyaz yanlı yunusu | Lagenorhynchus acutus Gray, 1828 | LC IUCN | 200.000 – 300.000 |  |  235 kilogram |  |
| Beyaz gagalı yunus | Lagenorhynchus albirostris Gray, 1846 | LC IUCN | 100.000[f] |  |  180 kilogram |  |
| Gölgeli yunus | Lagenorhynchus obscurus Gray, 1828 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  100 kilogram |  |
| Kum saati yunusu | Lagenorhynchus cruciger Quoy & Gaimard, 1824 | LC IUCN | 140.000 |  |  90-120 kilogram |  |
| Pasifik beyaz yanlı yunusu | Lagenorhynchus obliquidens Gill, 1865 | LC IUCN | 1.000.000 |  |  85-150 kilogram |  |
| Siyah çeneli yunus, Peale yunusu | Lagenorhynchus australis Peale, 1848 | DD IUCN | Bilinmiyor[g] |  |  115 kilogram |  |
| Cins Lissodelphis - 2 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Güney gerçek balina yunusu | Lissodelphis peronii Lacépède, 1804 | DD IUCN | Bilinmiyor[h] |  |  60-100 kilogram |  |
| Kuzey gerçek balina yunusu | Lissodelphis borealis Peale, 1848 | LC IUCN | 400.000[i] |  |  115 kilogram |  |
| Cins Grampus - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Boz yunus, Risso yunusu | Grampus griseus G. Cuvier, 1812 | LC IUCN | Bilinmiyor[j] |  |  300 kilogram |  |
| Cins Peponocephala - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Elektra balinası Yuvarlak başlı yunus | Peponocephala electra Gray, 1846 | LC IUCN | Bilinmiyor[k] |  |  225 kilogram |  |
| Cins Feresa - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Cüce katil balina | Feresa attenuata Gray, 1875 | DD IUCN | Bilinmiyor[l] |  |  160-350 kilogram |  |
| Cins Pseudorca - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Yalancı katil balina | Pseudorca crassidens Owen, 1846 | DD IUCN | Bilinmiyor[m] |  |  1,5-2 ton |  |
| Cins Orcinus - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Katil balina | Orcinus orca Linnaeus, 1758 | DD IUCN | 100.000[n] |  |  4.5 ton |  |
| Cins Globicephala - 2 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Kısa yüzgeçli pilot balina | Globicephala macrorhyncus Gray, 1846 | DD IUCN | Bilinmiyor[o] |  |  1-3 ton |  |
| Uzun yüzgeçli pilot balina | Globicephala melas Traill, 1809 | DD IUCN | Bilinmiyor[p] |  |  3-3,5 ton |  |
| Cins Orcaella Gray, 1866 - 2 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Irrawaddy yunusu | Orcaella brevirostris (Owen in Gray, 1866) | VU IUCN | Bilinmiyor |  |  130 kilogram |  |
| - | Orcaella heinsohni Beasley, Robertson & Arnold, 2005 | NT IUCN | Bilinmiyor |  |  130–145 kilogram |  |
Monodontidae familyası : Beyaz balinagiller (Deniz gergedanı ve Beyaz balina)
Beyaz balinagiller (Monodontidae) familyasında iki sıra dışı balina türü bulunur: Erkeklerinin uzun bir boynuzu bulunan deniz gergedanı ve beyaz balina.
Beyaz balinagillerde sırt yüzgecinin yerine gövdenin orta noktasının hemen ardında sert bir çıkıntı yer alır. Bu büyük bir olasılıkla buzun altında yüzmenin getirdiği bir adaptasyondur. Yan yüzgeçler küçük ve uçları yuvarlaktır. Hemen hemen tüm servikal omurlar birbirine kaynaşmamıştır, dolayısıyla kafanın gövdenden bağımsız dönmesi mümkündür. Hiçbirinde boğaz oyukları yoktur.[15]
| Cins Monodon - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Deniz gergedanı | Monodon monoceros Linnaeus, 1758 | NT IUCN | 25.000[q] |  |  900-1.500 kilogram |  |
| Cins Delphinapterus - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Beyaz balina, Beluga | Delphinapterus leucas Pallas, 1776 | NT IUCN | 100.000[r] |  |  1,5 ton |  |
Phocoenidae familyası : Musurgiller
Musurgiller familyasında yer alan balina türleri okyanus yunuslarından farklıdır. Liman yunusları dişleri düzleşmiş iken okyanus yunuslarının dişleri koniktir. Liman yunusları, okyanus yunuslarından daha fazla sayıda yavruyu daha kısa zamanda büyütürler. Altı türün tamamının da yan yüzgeçleri küçüktür, gagaları yoktur ve küt burunludurlar. Hepsinin alt ve üst çenesinde en az 11 çift diş bulunur.
Liman yunuslarının yedi türü okyanusta ama kıyı yakınlarında yaşar. En iyi tanınan türü Kuzey Yarımküre'nin tamamında bulunan bayağı musurdur.
| Cins Neophocaena - 2 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Sırt yüzgeçsiz liman yunusu | Neophocaena phocaenoides Cuvier, 1829 | VU IUCN[s] | Bilinmiyor[t] |  |  30-45 kilogram |  |
| - | Neophocaena asiaeorientalis Pilleri & Gihr, 1972 | VU IUCN[u] | 1.000 |  | 30-45 kilogram |  |
| Cins Phocoena - 4 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Bayağı musur, Musur | Phocoena phocoena Linnaeus, 1758 | LC IUCN | 700,000 [19] |  |  75 kilogram |  |
| Vaquita | Phocoena sinus Norris & McFarland, 1958 | CR IUCN | 500[v] |  |  50 kilogram |  |
| Gözlüklü liman yunusu | Phocoena dioptrica Lahille, 1912 | DD IUCN | Bilinmiyor[w] |  |  60-84 kilogram | |
| Kara liman yunusu | Phocoena spinipinnis Burmeister, 1865 | DD IUCN | Bilinmiyor[x] |  |  50-75 kilogram | |
| Cins Phocoenoides - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Beyaz yanlı musur | Phocoenoides dalli True, 1885 | LC IUCN | 1.100.000[y] |  |  130-200 kilogram |  |
Physeteridae familyası : İspermeçet balinasıgiller
İspermeçet balinasının kafası gövdesinin ⅓’i uzunluğunda, geniş ve kare şeklindedir. Solunum deliği sola kayıktır, derisi genelde kırışıktır ve üst çenesinde diş yoktur.
| Cins Physeter - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| İspermeçet balinası | Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758 | VU IUCN | 200.000-2.000.000[z] |  |  25-50 ton |  |
Kogiidae familyası : Cüce ispermeçet balinasıgiller
Cüce ve pigme ispermeçet balinaları, ispermeçet balinasına benzer ama çok daha küçüktürler. Sırtları koyu gri, karınları ise daha açık renktedir. Küt ve kare şeklinde kafaları vardır ve çeneleri geridedir. Ön yüzgeçleri kafaya yakın, sırt yüzgeçleri ise sırtın gerisindedir.
| Cins Kogia - 2 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Cüce ispermeçet balinası | Kogia sima Owen, 1866 | DD IUCN | Bilinmiyor[aa] |  |  250 kilogram |  |
| Pigme ispermeçet balinası | Kogia breviceps Blainville, 1838 | DD IUCN | Bilinmiyor<[ab] |  |  400 kilogram |  |
Ziphiidae familyası : Gagalı balinagiller
Gagalı balinagiller (Ziphiidae) familyasında 22 tür bulunur. Büyük memelilerin en az bilinen familyalarından biridir. Bazı türleri son yirmi yılda tanımlanmıştır ve başka türlerin henüz keşfedilmemiş olması mümkündür. Altı cins tanımlanmıştır.
Beslenme yöntemleri kendilerine özgüdür ve emme yoluyla beslenirler. Avlarını dişleriyle yakalamak yerine ağız boşluklarına emerek yakalarlar. Dilleri çok serbest olarak hareket edebilir ve dillerini geri çekerken boğazlarının üst kısmının uzanmasıyla ağızlarında düşen basınç avlarının su ile birlikte emilmesini sağlar. Familyadaki türlerin alt çeneleri en azından üst çenelerinin ucuna kadar gelir. Kuyruklarının ortasında belli belirsiz bir ayrım bulunur. Sırt yüzgeçleri sırtlarının çok gerisinde yer alır. Sırt omurlarının üç ya da dördü kaynaşmıştır. Aşırı kafatası asimetrisi ve V şeklinde boğaz yarıkları gözlemlenir.[15]
| Cins Ziphius - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Cuvier gagalı balinası | Ziphius cavirostris G. Cuvier, 1823 | LC IUCN | Bilinmiyor[ac] |  |  2-3 ton |  |
| Cins Berardius - 2 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Dev şişe burunlu balina | Berardius arnuxii Duvernoy, 1851 | DD IUCN | Bilinmiyor[ad] |  |  8 ton |  |
| Dev şişe burunlu balina | Berardius bairdii Stejneger, 1883 | DD IUCN | Bilinmiyor[ae] |  |  12 ton | |
| Cins Tasmacetus - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Tazmanya gagalı balinası | Tasmacetus shepherdi Oliver, 1937 | DD IUCN | Bilinmiyor[af] |  |  2-2,5 ton | |
| Alt familya Hyperoodontidae - 3 cins, 18 tür | ||||||
| Cins Indopacetus - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Pasifik gagalı balinası | Indopacetus pacificus Longman, 1926 | DD IUCN | Bilinmiyor[ag] |  |  3,5-4 ton | |
| Cins Hyperoodon - 2 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Kuzey şişe burunlu balinası | Hyperoodon ampullatus Forster, 1770 | DD IUCN | 10.000[ah] |  |  7 ton |  |
| Güney şişe burunlu balinası | Hyperoodon planifrons Flower, 1882 | LC IUCN | 500.000[ai] |  |  6 ton | |
| Cins Mesoplodon (İki dişli balina) Gervais, 1850 - 15 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
| Hector gagalı balinası | Mesoplodon hectori Gray, 1871 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  1 ton |  |
| True gagalı balinası | Mesoplodon mirus True, 1913 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  1,4 ton |  |
| Gervais gagalı balinası, Avrupa gagalı balinası | Mesoplodon europaeus Gervais, 1855 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  1,2 ton | |
| Sowerby gagalı balinası | Mesoplodon bidens Sowerby, 1804 | VU IUCN | Bilinmiyor |  |  1-1,3 ton |  |
| Gray gagalı balinası | Mesoplodon grayi von Haast, 1876 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  1,5 ton |  |
| - | Mesoplodon peruvianus Reyes, Mead ve Van Waerebeek, 1991 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  800 kilogram | |
| Çıkık dişli gagalı balina, Andrew gagalı balinası | Mesoplodon bowdoini Gervais, 1850 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  1 ton |  |
| Kürek dişli gagalı balina | Mesoplodon traversii Gray, 1874 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  1,2 ton | |
| Hubbs gagalı balinası | Mesoplodon carlhubbsi Sowerby, 1963 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  1,4 ton | |
| Japon gagalı balina | Mesoplodon ginkgodens Nishiwaki & Kamiya, 1958 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  1,5 ton |  |
| Bering Denizi gagalı balinası, Stejneger gagalı balinası | Mesoplodon stejnegeri True, 1885 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  1,5 ton |  |
| Uzun dişli gagalı balina, Layard gagalı balinası | Mesoplodon layardii Gray, 1865 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  2 ton |  |
| Sık dişli gagalı balina, Blainville gagalı balinası | Mesoplodon densirostris Blainville, 1817 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  1 ton |  |
| - | Mesoplodon perrini Dalebout, Mead, Baker, Baker, & van Helding, 2002 | DD IUCN | Bilinmiyor |  1,3–1,5 ton | ||
| - | Mesoplodon hotaula P. E. P. Deraniyagala, 1963 | NE | Bilinmiyor |
Platanistoidea üst familyası : Nehir yunusları
Nehir yunusları tatlısu ve haliçlerde yaşayan beş yunus türünü kapsar. Balinaların Platanistoidea üst familyasında sınıflandırılırlar. Dört türü tatlısu ırmaklarında, beşinci türü olan La Plata yunusu tuzlusu haliçlerinde ve okyanusta yaşar ancak bilimsel olarak okyanus yunusları familyasında sınıflandırılmamıştır. Tüm türler balık yakalamayı kolaylaştıracak adaptasyonlar geçirmiştir. Uzun, forseps şeklinde ve birçok küçük diş barındıran gagaları vardır. Keskin dönüşleri kolaylaştıran geniş ön yüzgeçleri, küçük gözleri ve başlarını oynatmalarını sağlayan kaynaşmamış omurları bulunur.
Iniidae familyası
Iniidae familyasında tek bir cins ve iki tür bulunur ancak Amazon nehir yunusu üç alt tür olarak sınıflandırılmıştır:
- Amazon nehir yunusu - Inia geoffrensis
- Inia geoffrensis geoffrensis - Amazon havzası popülasyonu (Bolivya'da Teotonio Rapids yukarısındaki Madeira Nehri akaçlama alanı dışında)
- Inia geoffrensis humboldtiana - Orinoco havzası popülasyonu
- Bolivya nehir yunusu - Inia geoffrensis boliviensis- Madeira Nehri akaçlama alanı içindeki Amazon havzası popülasyonu
| Cins Inia - 2 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Amazon nehir yunusu | Inia geoffrensis Blainville, 1817 | DD IUCN | Bilinmiyor |  |  150 kilogram |  |
| Araguaia nehir yunusu | Inia araguaiaensis Hrbek, Da Silva, Dutra, Farias, 2014 | NE | Bilinmiyor |  Mavi renkli alanda | 150 kilogram |  |
Lipotidae familyası
Lipotidae familyasında da tek bir cins ve tür bulunur: Çin nehir yunusu. Fosil kayıtlarına göre bu yunusun ilk olarak 25 milyon yıl önce ortaya çıktığı ve Pasifik Okyanusu’dan Yangtze Nehri’ne 20 milyon yıl önce göç ettiği bilinmektedir.[20] 2006 yılı sonunda Yangtze nehrinde yapılan yunus araştırması sonucunda bir tane yunus ile bile karşılaşılmayınca soyu kısmen tükenmiş sayılmıştır.
| Cins Lipotes - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Çin nehir yunusu, Beyaz nehir yunusu | Lipotes vexillifer Miller, 1918 | CR IUCN | 0-13[aj] |  |  130 kilogram |  |
Platanistidae familyası
Platanistidae familyasının tek bir türü olduğu düşünülmekteydi: Ganj ve İndus nehir yunusu. Ancak kafatası ve omurilik yapısındaki ve lipid içeriğindeki farklılıklar nedeniyle 1970'lerin başında biliminsanları bu iki popülasyonun iki ayrı tür olduğunu ilan ettiler.[21] 1988 yılında bu çalışmaların sonuçları sorgulandı ve sınıflandırma 1970 öncesine çevrildi. Dolayısıyla, günümüzde Platanista cinsinde iki alt tür bulunmaktadır: Platanista gangetica minor (İndus nehir yunusu) ve Platanista gangetica gangetica (Ganj nehir yunusu).[22]
| Cins Platanista - 1 tür | ||||||
| Türkçe adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Tahminî küresel populasyonu | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ganj ve İndus nehir yunusu | Platanista gangetica Roxburgh, 1801 | EN IUCN | 1,100[23] |  |  200 kilogram |  |
Pontoporiidae familyası
La Plata yunusu Pontoporiidae familyasında ve Pontoporia cinsindeki tek türdür.
| Cins Pontoporia - 1 tür | ||||||
| Adı | Bilimsel adı | Korunma durumu | Popülasyon | Dağılımı | Boyutu | Resim |
|---|---|---|---|---|---|---|
| La Plata yunusu, Franciscana | Pontoporia blainvillei Gervais & d'Orbigny, 1844 | VU IUCN | 4,000-4,500 |  |  50 kilogram |  |
Notlar
Dipnotlar
- ^ Moleküler ve morfolojik araştırmalar temelinde balinalar genetik ve morfolojik olarak çift toynaklılar içinde yer alırlar.[1][2] Cetartiodactyla terimi balinaların toynaklılar içinden evrimleştiği fikrini yansıtmaktadır. Bu terim Cetacea ve Artiodactyla terimlerinin bir araya getirilerek tek sözcük hâline getirilmesiyle oluşturulmuştur. Balina ve yunusların yaşayan en yakın akrabasının su aygırı olduğu düşünülmektedir. Cetartiodactyla takımının kullanılmaya başlamasıyla Cetacea'nın infra takım ve Odontoceti ile Mysticeti'nin de parvo takım olarak sınıflandırılması molekülerveri ile çalışan memeli evrimi uzmanlarının çoğunluğu tarafından kabul görmüş ve tercih edilmeye başlanmıştır.[3][4][5][6] Ayrıca IUCN Cetacean Uzman Grubu[7] ile Dünya üzerinde deniz memelileri üzerine çalışan bilim insanlarını bir araya getiren en büyük uluslararası topluluk olan Society for Marine Mammalogy (Deniz Memelileri Derneği) Taksonomi Komitesi[8] tarafından da kabul edilmiştir. Yine de çok sayıda deniz memeli uzmanı ve paleontolog tutarlı sınıflandırma kaygısıyla Cetacea takımını iki alt takımıyla sınıflandırmaya devam etmektedir.
- ^ Moleküler ve morfolojik araştırmalar temelinde balinalar genetik ve morfolojik olarak çift toynaklılar içinde yer alırlar.[1][2] Cetartiodactyla terimi balinaların toynaklılar içinden evrimleştiği fikrini yansıtmaktadır. Bu terim Cetacea ve Artiodactyla terimlerinin bir araya getirilerek tek sözcük hâline getirilmesiyle oluşturulmuştur. Balina ve yunusların yaşayan en yakın akrabasının su aygırı olduğu düşünülmektedir. Cetartiodactyla takımının kullanılmaya başlamasıyla Cetacea'nın infra takım ve Odontoceti ile Mysticeti'nin de parvo takım olarak sınıflandırılması molekülerveri ile çalışan memeli evrimi uzmanlarının çoğunluğu tarafından kabul görmüş ve tercih edilmeye başlanmıştır.[3][4][5][6] Ayrıca IUCN Cetacean Uzman Grubu[7] ile Dünya üzerinde deniz memelileri üzerine çalışan bilim insanlarını bir araya getiren en büyük uluslararası topluluk olan Society for Marine Mammalogy (Deniz Memelileri Derneği) Taksonomi Komitesi[8] tarafından da kabul edilmiştir. Yine de çok sayıda deniz memeli uzmanı ve paleontolog tutarlı sınıflandırma kaygısıyla Cetacea takımını iki alt takımıyla sınıflandırmaya devam etmektedir.
- ^ Yapılan gözlemlere göre birkaç bin hayvan olduğu sanılmaktadır.[18]
- ^ Toplam popülasyon bilinmiyor ancak sayıları yüzbinlerce civarındadır.
- ^ Toplam popülasyon bilinmiyor ancak sayıları yüzbinlerce civarındadır.
- ^ Kuzey Atlantik’te bulunan çeşitli sürülerde yapılan tahminler sayıyı onbinler ile yüzbinler arasında gösterir.
- ^ Toplam popülasyonu bilinmiyor ancak yerel olarak yaygındır- Falkland Adalarında en yaygın yunus türüdür.
- ^ Araştırmalar bu yunus türünün Şili sularında en yaygın yunus türü olduğunu gösterir.
- ^ Kaliforniya ve Kuzey Pasifik’te çeşitli popülasyon tahminleri toplam 400.000’i gösterir.
- ^ ABD’nin kıta sahanlığında popülasyonun 60.000’in üzerinde olduğu kaydedilmiştir. Pasifik’te yapılan tahminlerde doğu tropik sularda 175.000, batı tropik sularda da 85.000 yunus belirtilmiştir. Dünya çapında popülasyon tahmini yoktur.
- ^ Doğu Pasifik tropik sularında 45.000 civarında olduğu tahmin edilmiştir. Yakın bir araştırmada Sulu Denizinde 1.200 yunus bulunduğu tahmini yapılmıştır. Dünya çapında tahmin yoktur.
- ^ Tek popülasyon tahmini doğu Pasifik tropik sularında 38.900’dur.
- ^ Toplam popülasyon bilinmiyor. Doğu Pasifik’te 40.000’i aştıkları tahmin ediliyor.
- ^ Yerel tahminlere göre Antarktika’da 70-80.000, tropik Pasifik’te 8.000, Japonya açıklarında 2.000 kadar, kuzeydoğu Pasifik’te 1.500 ve Norveç açıklarında 1.500
- ^ Toplam popülasyon bilinmiyor. Doğu Pasifik’te 150.000 ve batı Pasifik’te Japonya açıklarında 30.000’den fazla olduğu tahmin ediliyor.
- ^ Toplam popülasyon bilinmiyor. Güney Okyanuslarında 200.000’inden fazla olduğu tahmin ediliyor. Kuzey Atlantik popülasyonu bilinmiyor.
- ^ Havadan yapılan araştırmalarda 20.000’lik bir popülsyon görülmektedir. Dipte kalan hayvanlar da göz önüne alındığında gerçek rakam 25.000’in üzerine çıkabilir.
- ^ Beaufort Denizi’nde 40.000, Hudson Körfezi’nde 25.000, Bering Denizi’nde 18.000 ve Kanada’nın yüksek arktik kesimlerinde 28.000 oldukları tahmin edilmektedir. St. Lawrence halicinde populasyonun 1000 civarında olduğu sanılmaktadır.
- ^ Sırt yüzgeçsiz yunusların tüm dünyada tehlikedeki türler alınmasına yetecek kadar veri bulunmamaktadır.
- ^ Hayvanın sayısı hakkında iyi tahminler bulunmamaktadır. Ancak 1970'lerin sonu ve 1999/2000 yılında yapılan iki araştırmanın karşılaştırmasından hem popülasyonlarının azaldığı hem de yaşam alanlarının daraldığı sonucu çıkmaktadır.
- ^ Çin’de tehlikedeki türler arasındadır. Kıyıya yakın bulunmalarından dolayı balık avcılığından çok etkilenmektedirler.
- ^ Vaquita populasyonunun toplam boyutunu ölçmrk için çok az girişimde bulunulmuştur. Çeşitli sayılar bulunduysa da ortalama sayı 500'dür.
- ^ Bu musurun populasyonu hakkında hiç bilgi yoktur. Bir zamanlar Tierra del Fuego'da yapılmış ilk kıyı araştırmalarında en çok rastlanan türdü.
- ^ Populasyonu hakkında nicel data yoktur.
- ^ Kuzey Pasifik ve Bering Denizi için en son tahmin 1.186.000’dir.
- ^ İspermeçet balinasının dünya üzerindeki toplam sayısı bilinmiyor. Kaba tahminlere göre 200.000 ile 2.000.000 arasında olduğu sanılmaktadır.
- ^ Dünya üzerinde toplam popülasyon tahmini yoktur. Bir araştırmaya göre doğu Pasifik’te yaklaşık 11.000 kadar bulunmaktadır.
- ^ Dünya üzerinde toplam popülasyon tahmini yoktur. Bir araştırmaya göre doğu Pasifik’te yaklaşık 11.000 kadar bulunmaktadır.
- ^ Türü tanımlamanın zorluğu yüzünden toplam dünya popülasyonu bilinmiyor.
- ^ Yazın Cook Boğazı’nda görece sıklıkla rastlanmaktadır.
- ^ Hemen hemen popülasyonları hakkında hiçbir bilgi yoktur.
- ^ Popülasyonu hakkında bilgi yoktur.
- ^ 2002’yılındaki bir araştırmaya göre Hawaii civarında 766 hayvan bulunmaktadır. Diğer bölgeler için tahminler yoktur.
- ^ Toplam popülasyon bilinmiyor.
- ^ Toplam popülasyonun 500.000’in üzerinde olduğu düşünülmektedir.
- ^ Kasım-Aralık 2006 araştırmasında hiçbir yunusa rastlanmadı. 1997 yılı araştırmasında 13 birey bulundu. 1986 yılında 300 civarında olduğu sanılmaktadır.
Kaynakça
- ^ a b Geisler, Jonathan H.; Uden, Mark D. (2005). "Phylogenetic Relationships of Extinct Cetartiodactyls: Results of Simultaneous Analyses of Molecular, Morphological, and Stratigraphic Data". Journal of Mammalian Evolution. 12 (1–2). ss. 145-160. doi:10.1007/s10914-005-4963-8.
- ^ a b Graur, D.; Higgins, G. (1994). "Molecular evidence for the inclusion of cetaceans within the order Artiodactyla" (PDF). Molecular Biology and Evolution. 11 (3). ss. 357-364. PMID 8015431. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ a b Agnarsson, I.; May-Collado, LJ. (2008). "The phylogeny of Cetartiodactyla: the importance of dense taxon sampling, missing data, and the remarkable promise of cytochrome b to provide reliable species-level phylogenies". Mol Phylogenet Evol. 48 (3). ss. 964-985. doi:10.1016/j.ympev.2008.05.046. PMID 18590827. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "ncbi.nlm.nih.gov" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ a b Price, SA.; Bininda-Emonds, OR.; Gittleman, JL. (2005). "A complete phylogeny of the whales, dolphins and even-toed hoofed mammals – Cetartiodactyla". Biol Rev Camb Philos Soc. 80 (3). ss. 445-473. doi:10.1017/s1464793105006743. PMID 16094808. 5 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "ReferenceBB" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ a b Montgelard, C.; Catzeflis, FM.; Douzery, E. (1997). "Phylogenetic relationships of artiodactyls and cetaceans as deduced from the comparison of cytochrome b and 12S RNA mitochondrial sequences". Molecular Biology and Evolution. 14 (5). ss. 550-559. doi:10.1093/oxfordjournals.molbev.a025792. PMID 9159933. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "mbe.oxfordjournals.org" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ a b Spaulding, M.; O'Leary, MA.; Gatesy, J. (2009). "Relationships of Cetacea -Artiodactyla- Among Mammals: Increased Taxon Sampling Alters Interpretations of Key Fossils and Character Evolution". PLoS ONE. 4 (9). ss. e7062. Bibcode:2009PLoSO...4.7062S. doi:10.1371/journal.pone.0007062. PMC 2740860 $2. PMID 19774069. 26 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "plosone.org" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ a b "Cetacean Species and Taxonomy". IUCN-SSC: Cetacean Specialist Group. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2016. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Cetacean Species and Taxonomy" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ a b "List of Marine Mammal Species and Subspecies". Society for Marine Mammalogy. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2016. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "marinemammalscience.org" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ IUCN. "Status of the World's Cetaceans". IUCN–SSC: Cetacean Specialist Group. 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ a b Samuel T Turvey; Robert L Pitman; Barbara L Taylor; Jay Barlow; Tomonari Akamatsu; Leigh A Barrett; Xiujiang Zhao; Randall R Reeves; Brent S Stewart; Kexiong Wang; Zhuo Wei; Xianfeng Zhang; L.T Pusser; Michael Richlen; John R Brandon; Ding Wang (2007). "First human-caused extinction of a cetacean species?". Biology Letters. 3 (5). ss. 537-540. doi:10.1098/rsbl.2007.0292. PMC 2391192 $2. PMID 17686754. 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ "Dolphins deserve same rights as humans, say scientists". BBC News Online. 21 Şubat 2012. 29 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2016.
- ^ D. Kraus, Scott; W. Brown, Moira; Caswell, Hal; W. Clark, Christopher; Fujiwara, Masami; K. Hamilton, Philip; D. Kenney, Robert; R. Knowlton, Amy; Landry, Scott; A. Mayo, Charles; A. McLellan, William; J. Moore, Michael; P. Nowacek, Douglas; Ann Pabst, D.; J. Read, Andrew; M. Rolland, Rosalind (2005). "North Atlantic Right Whales in Crisis". Science. 309 (5734). ss. 561-562. doi:10.1126/science.1111200.
- ^ a b "The IUCN Red List of Threatened Species". International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. 24 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2016.
- ^ Karlsen, K. (1962). "Development of tooth germs and adjacent structures in the whalebone whale (Balaenoptera physalus)". Hvalrådets Skrifter: Scientific Results of Marine Biological Research. Cilt 45. ss. 1-56.
- ^ a b c d e f g Martin, Dr. Anthony R. (1991). Whales and Dolphins. Londra: Salamander Books. (İngilizce)
- ^ Miyashita, T; Kato, H (1998). "Recent data on the status of right whales in the NW Pacific Ocean". International Whaling Commission. Cambridge, UK.
- ^ Goldbogen, Jeremy A. (2010). "The Ultimate Mouthful: Lunge Feeding in Rorqual Whales". American Scientist. 98 (2). ss. 124-131. doi:10.1511/2010.83.124. 28 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2016.
- ^ "Scientists name new species of cetacean: The Australian humpback dolphin". EurekAlert!. 1 Ağustos 2014. 11 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2014.
- ^ Bjorge, Arne; A Tolley, Krystal (2008). "Harbor porpoise Phocoena phocoena". William F. Perrin; Bernd Wursig; J. G.M. Thewissen (Ed.). Encyclopedia of Marine Mammals. ss. 530-532.
- ^ Wang, Yongchen (10 Ocak 2007). "Farewell to the Baiji". China Dialogue. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2007.
- ^ Pilleri, G., Marcuzzi, G. and Pilleri, O., 1982. Speciation in the Platanistoidea, systematic, zoogeographical and ecological observations on recent species. Investigations on Cetacea, 14: 15-46.
- ^ Rice, DW (1998). Marine mammals of the world: Systematics and distribution. Society for Marine Mammalogy. ISBN 978-1891276033.
- ^ Tahminlere göre 1,100 İndus nehir yunusu ve belki 20 kadar Ganj nehir yunusu vardır.
Dış bağlantılar
- ARKive - Images and movies of Whales, Dolphins and Porpoises
- American Cetacean Society13 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- CMS Small Cetaceans
- IUCN Redlist6 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
