İçeriğe atla

Balina Cüce Gökadası

Koordinat:Sky map 00sa 26d 11s; -11º 02' 40″
Balina Cüce Gökadası
HUT tarafından elde edilen Balina Cüce Gökadası'nın fotoğrafı
Gözlem verisi (Dönem J2000)
TakımyıldızBalina
Sağ açıklık (α)00sa 26d 11,0s[1]
Dik açıklık (δ)-11° 02′ 40″[1]
Galaksi sınıfıdSph[1]
Görünür büyüklük (V)14,4[1]
Görünür boyut (V)5,0′ × 4,3′[1]
Özellikler
Kırmızıya kayma (z)-0,000290 ± 0,000000[1]
Helyo dikey hız ()(-87 ± 0) km/s[1]
Mesafe2,46 ± 0,08 Mly (755 ± 24 kpc)[2]
Katalog belirtmeleri
PGC 3097691[1]

Balina Cüce Gökadası, Balina takımyıldızı yönünde bulunan 'düşük yüzey parlaklığına sahip' bir cüce küremsi gökadadır. Dünya'dan yaklaşık olarak 2,46 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alan gökada, 1999 yılında Alan B. Whiting, George Hau ve Mike Irwin tarafından keşfedilmiş ve Yerel Grup'un bir üyesi olduğu anlaşılmıştır.[2][3]

Samanyolu'nu da içeren Yerel Grup'taki iki büyük gökadadan uzaktır (> 300 kpc), bu da onu Tukan Cüce Gökadası gibi izole bir cüce küremsi gökada yapar.[4] Bu tip izole cüce küremsi gökadalar, Yerel Grup'ta oldukça nadirdir ve oluşum biçimleriyle ilgili soruları gündeme getirmektedir. Gökadada en kolay gözlemlenebilen yıldızların tamamı kırmızı devlerdir.[5] Hubble Uzay Teleskobu'ndaki ACS kamerası kullanılarak yapılan bir çalışma, Balina Cüce Gökadası'nın bu yıldızları esas olarak 12 milyar yıl önce, 2-3 milyar yıllık bir süre zarfında oluşturduğunu göstermiştir. 8 milyar yıl öncesinden beri (z~1) Balina Cüce Gökadası'nda başka yıldız oluşmamıştır. Hubble teleskobu sayesinde bu çalışma, düşük parlaklıktaki yıldızlara (V bandı için m < 28 mag) odaklanabilmiş ve böylece güneş tipi yıldızlara ulaşabilmiştir. Maviye kayma değeri 0,000290'dır ve bu nedenle Samanyolu'na doğru 87 km/s hızla hareket eder.

2000 yılı itibarıyla, Balina Cüce Gökadası ile ilişkilendirilen yıldızlararası nötr hidrojen gazı tespit edilmemiştir.[3]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h "NED results for object Cetus Dwarf Spheroidal*". NASA/IPAC EXTRAGALACTIC DATABASE. 10 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2024. 
  2. ^ a b McConnachie, A. W.; Irwin, M. J.; Ferguson, A. M. N.; Ibata, R. A.; Lewis, G. F.; Tanvir, N. (2005). "Distances and metallicities for 17 Local Group galaxies". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 356 (4): 979-997. arXiv:astro-ph/0410489 $2. Bibcode:2005MNRAS.356..979M. doi:10.1111/j.1365-2966.2004.08514.x. 
  3. ^ a b van den Bergh, Sidney (Nisan 2000). "Updated Information on the Local Group". The Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 112 (770). ss. 529-536. arXiv:astro-ph/0001040 $2. Bibcode:2000PASP..112..529V. doi:10.1086/316548. 
  4. ^ Alan B. Whiting; George Hau; Mike Irwin (31 Ağustos 1999). "A New Local Group Galaxy in Cetus". The Astronomical Journal. 118 (6): 2767-2774. Bibcode:1999AJ....118.2767W. doi:10.1086/301142. 
  5. ^ Hartmut Frommert. "Cetus Dwarf". SEDS. 2 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">NGC 1569</span> galaksi

NGC 1569, Zürafa takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 10,95 MIy (3,36 Mpc)uzaklıkta bulunan bir cüce düzensiz gökadadır. William Herschel tarafından 4 Kasım 1788 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 210 olarak "Düzensizliklere, emilime ve çözülüme sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir. Her ne kadar amatör gök bilimcilerin pek ilgisini çekmese de, uzmanlar tarafından yıldızların oluşumları ile ilgili olarak yoğun bir biçimde incelenmektedir. Gökadanın uzaklığı önceleri 7,82 MIy (2,4 Mpc) olarak tahmin edilmekteydi. Ancak 2008 yılında Hubble'ın görüntülerini inceleyen bilim insanları, gökadanın uzaklığını yaklaşık 11 milyon ışık yılı olarak hesapladılar. Böylece gökadanın, IC 342/Maffei 1 Kümesi'nin bir üyesi olduğu gösterildi.

<span class="mw-page-title-main">Kova Cüce Gökadası</span> cüce galaksi

Kova Cüce Gökadası, Kova takımyıldızı sınırları içerisinde yer alan ve ilk olarak 1959 yılında DDO araştırmasıyla kataloglanan bir cüce düzensiz gökadadır. Yerel Grup üyesi olmakla birlikte, son derece izole bir konumdadır. Mevcut konumu ve hızı temel alınarak Samanyolu veya Andromeda Gökadası'na geçmişte yakın bir temasın olmadığı bilinen Yerel Grup üyelerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Yerel Grup</span> Samanyolunu da kapsayan ve 35in üzerinde üyesi bulunan gökadalar grubu

Yerel Grup, Samanyolu Gökadası'nı da barındıran bir gökada grubudur. Çapı yaklaşık olarak 3 milyon parsek (10 milyon ışık yılı; 9×1019 kilometre) ve toplam kütlesi ise 2×1012 güneş kütlesi (4×1042 kg) civarındadır. "Dambıl" şeklinde iki gökada topluluğundan oluşur. Samanyolu ve ona bağlı cüce gökadalar bir lobu, Andromeda Gökadası ve ona bağlı cüce gökadalar ise diğer lobu oluşturur. Bu iki topluluk birbirinden yaklaşık 800 kiloparsek (3×10^6 ly; 2×1019 km) uzaklıktadır ve birbirlerine doğru 123 km/s hızla hareket etmektedir. Yerel Grup, daha büyük olan Başak Süperkümesi'nin bir parçasıdır ve bu da Laniakea Süperkümesi'nin bir parçası olabilir. Samanyolu bazı gökadaları gizlediği için Yerel Grup'taki tam sayı bilinmemekle birlikte, en az 80 üyesi olduğu tahmin edilmektedir ve bunların çoğu cüce gökadalardır.

<span class="mw-page-title-main">Cüce galaksi</span> İçinde birkaç milyar yıldıza ev sahipliği yapan galaksilere verilen addır

Bir cüce galaksi, yaklaşık 1000 ila birkaç milyar yıldızdan oluşan galaksilere verilen isimdir; Samanyolu'nun 200-400 milyar yıldızına kıyasla bu sayı oldukça sınırlıdır. Samanyolu'nun yakın çevresinde yer alan ve 30 milyardan fazla yıldız içeren Büyük Macellan Bulutu kimi zaman bir cüce galaksi olarak sınıflandırılırken, kimileri de onu tam anlamıyla bir galaksi olarak kabul etmektedir. Cüce galaksilerin oluşum ve faaliyetlerinin daha büyük galaksilerle olan etkileşimlerden büyük ölçüde etkilendiği düşünülmektedir. Gök bilimciler şekillerine ve bileşimlerine göre çok sayıda cüce galaksi türü tanımlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Merceksi galaksi</span>

Merceksi gökada, biçimsel gökada sınıflandırma şemalarında eliptik (E) ve sarmal gökada (S) arasında yer alan bir gökada türüdür. Büyük ölçekli bir disk içermesine karşın, büyük ölçekli sarmal kollara sahip değildir. Merceksi gökadalar, yıldızlararası maddelerinin çoğunu tüketmiş veya kaybetmiş ve bu nedenle devam eden çok az yıldız oluşumuna sahip disk gökadalarıdır. Buna rağmen, disklerinde önemli miktarda toz barındırabilirler. Sonuç olarak, tıpkı eliptik gökadalar gibi çoğunlukla yaşlı yıldızlardan oluşurlar. Merceksi ve eliptik gökadalar morfolojik farklılıklarına rağmen spektral özellikler ve ölçekleme ilişkileri gibi ortak bazı özellikleri paylaşırlar. Her ikisi de, en azından evrenin yerel kısmında, pasif olarak evrimleşen erken tip gökadalar olarak kabul edilebilir. "E" gökadaları ile "S0" gökadalarını morfolojik olarak birbirine bağlayan, orta ölçekli disklere sahip "ES" gökadalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ejderha Cüce Gökadası</span> galaksi

Cüce Ejderha Gökadası Ejderha takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 260.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Lowell Gözlemevi'nden Albert Wilson tarafından 1954 yılında keşfedilmiştir. Yerel Grup'un bir parçası ve Samanyolu'nun uydu gökadasıdır. Gökada düzleminin 34.6° yukarısında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karina Cüce Gökadası</span> galaksi

Karina Cüce Gökadası Karina takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 330.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve Samanyolu'nun uydu gökadası olan bir cüce gökadadır. R. D. Cannon ve diğer gök bilimcilerden oluşan bir ekip tarafından 1977 yılında keşfedilmiştir. Samayolu'nun diğer uydu gökadalarından birkaç milyar yıl sonra oluştuğu sanılmaktadır ve en genci 7 milyar yaşında olan yaşlı yıldızlardan oluşur. Gökadanın yaklaşık olarak 13,6 milyar yıl önce oluştuğu sanılmaktadır ve bu da Cüce Karina'yı, Samanyolu'na kıyasla görece olarak daha genç yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Andromeda IV</span>

Andromeda IV, Andromeda takımyıldızında yaklaşık olarak 20 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce düzensiz gökadadır. Sidney van den Bergh tarafından 1972 yılında Andromeda I, II ve III ile birlikte keşfedildi. Bulunduğu mesafe dikkate alındığında muhtemelen Andromeda Gökadası'nın uydusu değildir.

<span class="mw-page-title-main">Palomar 12</span>

Palomar 12, Oğlak takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 61.900 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir küresel yıldız kümesidir ve Samanyolu halesinde yer alır. Robert G. Harrington ve Fritz Zwicky tarafından 1953 yılında keşfedilmiş ve küresel küme olarak tanımlanmıştır. Ancak Zwicky, bu nesnenin gerçekte Yerel Grup içindeki yakın bir cüce gökada olduğuna inanmıştı. Sonradan yapılan gözlemler küresel küme olduğunu doğrulamıştır.

<span class="mw-page-title-main">UGCA 86</span> macellansı sarmal gökada

UGCA 86, Zürafa takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 9,71 MIy (2,98 Mpc)uzaklıkta bulunan macellansı sarmal gökadadır. Önceleri yerel grubun bir parçası olduğu düşünülüyordu, fakat gökadadaki parlak yıldızlar gözlemlendikten sonra Maffei 1 Kümesi'nin bir üyesi olduğu anlaşıldı. UGCA 86'nın, IC 342'nin uydu gökadası olduğu düşünülmektedir, fakat iki gökada arasındaki ayrım, Samanyolu ve Macellan Bulutları arasındaki mesafeden %50 daha fazladır.

<span class="mw-page-title-main">Cüce sarmal galaksi</span> bir sarmal gökadanın cüce türüdür

Cüce sarmal gökada, bir sarmal gökadanın cüce türüdür. Cüce gökadalar; düşük aydınlatma güçleri, küçük çapları, düşük yüzey parlaklıkları ve düşük hidrojen kütleleri ile karakterizedir. Bu tip gökadalar, düşük yüzey parlaklığına sahip gökadaların (LSB) bir alt sınıfı olarak düşünülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Cüce küremsi galaksi</span> çok az toz ve çok yaşlı bir yıldız popülasyonu olan, küçük ve zayıf aydınlatma gücüne sahip gökadalar

Cüce küremsi gökada, çok az toza ve çok yaşlı bir yıldız popülasyonuna sahip, küçük ve zayıf aydınlatma gücündeki bir gökada türüdür. Çok düşük yüzey parlaklıklarından dolayı nispeten yeni keşfedilmişlerdir. Yerel Grup söz konusu olduğunda öncelikle Samanyolu ve M31'in yakınlarında bulunurlar. Görünüşü ve özellikleri bakımından cüce eliptik gökadalara benzeseler de, yaklaşık olarak küremsi şekilli ve genellikle daha düşük aydınlatma gücüne sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Kraliçe Cüce Gökadası</span> cüce küremsi gökada

Kraliçe Cüce Gökadası (Andromeda VII olarak da bilinir), Kraliçe takımyıldızında yaklaşık olarak 2,45 Mly (0,75 Mpc) uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Kraliçe Cüce Gökadası, Yerel Grup'un bir parçası ve Andromeda Gökadası'nın (M31) bir uydu gökadasıdır. Gökyüzünde Samanyolu galaktik düzleminin arkasında görünür ve bu nedenle 0,194 kadir kırmızılaşmıştır. 1,8×107 L aydınlatma gücü ve 19,73×106 M yıldız kütlesiyle Andromeda Gökadası'nın cüce küremsi gökada uyduları arasında en parlak ve en büyük kütleye sahip olanıdır. Ayrıca hepsi arasında en yüksek metalliğe sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Balıklar Cüce Gökadası</span> Yerel Grupun bir parçası olan düzensiz cüce gökada

Balıklar Cüce Gökadası, Yerel Grup'un bir parçası olan düzensiz cüce gökadadır. Bu gökada ismini, bulunduğu takımyıldız olan Balıklar takımyıldızından alır ve Üçgen Gökadası'nın (M33) uydusu olduğu düşünülmektedir. Samanyolu'na doğru 287 km/s hızla yaklaşmakta olduğu için maviye kayma gösterir. Cüce küremsi ve cüce düzensiz gökadalar arasında bir geçiş sınıfı olabilir. Başka bir seçenek olarak, bu iki türden birinin nadir fakat istatistiksel olarak kabul edilebilir bir versiyonu da olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Üçgen Gökadası'nın şüpheli uydu gökadaları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Üçgen alt grubu, Üçgen Gökadası (M33) ve onun uydularından oluşur. Henüz kanıtlanmış herhangi bir uyduya sahip olmasa da, bir dizi gökadanın bu sistemin içinde olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Yay Cüce Düzensiz Gökadası</span> Yay takımyıldızındaki cüce gökada

Yay Cüce Düzensiz Gökadası (SagDIG), Yay takımyıldızında yaklaşık olarak 3,4 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce gökadadır. Gökada, ESO (B) Atlası için 13 Haziran 1977'de ESO'nun 1 metrelik Schmidt teleskobu kullanılarak çekilen bir fotoğraf plakasında Cesarsky ve diğerleri tarafından keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aslan A (cüce gökada)</span> gökada

Aslan A (Leo A, aynı zamanda Leo III olarak da bilinir), Yerel Grup'un parçası olan bir düzensiz gökadadır. Dünya'dan 2,6 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alır ve 1942 yılında Fritz Zwicky tarafından keşfedilmiştir. Gökadanın tahmini kütlesi (8,0 ± 2,7) × 107 güneş kütlesidir ve en az %80'i karanlık maddeden oluşur. Yerel Grup'taki en izole gökadalardan biridir ve birkaç milyar yıl boyunca herhangi bir etkileşim veya birleşme belirtisi göstermez. Bununla birlikte Aslan A, yıldızlarının %90'ından fazlasının 8 milyar yıldan daha yakın bir süre önce oluşması nedeniyle düzensiz gökadalar arasında neredeyse benzersizdir ve bu da oldukça sıra dışı bir evrimsel geçmişe işaret eder. RR Lyrae değişenlerinin varlığı, gökadanın 10 milyar yıla kadar yaşlı bir yıldız popülasyonuna sahip olduğunu gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Tukan Cüce Gökadası</span> Tukan takımyıldızındaki cüce gökada

Tukan Cüce Gökadası, Tukan takımyıldızında yaklaşık olarak 2,8 milyon ışık yılı uzaklıkta, çok yaşlı yıldızlardan oluşmuş ve diğer gökadalardan oldukça izole bir cüce gökadadır. 1990 yılında Mount Stromlo Gözlemevi'nden R.J. Lavery tarafından keşfedildi. Samanyolu'nun ters tarafında ve diğer Yerel Grup gökadalarının tam karşısında konumlanması onu bilim insanları için önemli bir araştırma konusu haline getirir.

<span class="mw-page-title-main">Kanatlıat Cüce Düzensiz Gökadası</span> Kanatlıat takımyıldızı yönünde bulunan cüce düzensiz gökada

Kanatlıat Cüce Düzensiz Gökadası, Kanatlıat takımyıldızı yönünde bulunan bir cüce düzensiz gökadadır. 1950'lerde Albert George Wilson tarafından keşfedildi. Kanatlıat Cüce Düzensiz Gökadası, Yerel Grup içerisinde Andromeda Gökadası'nın yoldaşıdır.

<span class="mw-page-title-main">Uydu galaksi</span> kütleçekimsel etki nedeniyle daha büyük bir gökadanın yörüngesinde dönen yoldaş gökada

Uydu gökada, daha büyük kütleli ve parlak bir konak gökadanın kütleçekimsel potansiyeli içinde bağlı yörüngelerde hareket eden daha küçük bir yoldaş gökadadır. Tıpkı Güneş Sistemi'ndeki gezegenlerin Güneş'e kütleçekimsel olarak bağlı olması gibi, uydu gökadalar ve bileşenleri de konak gökadalarına bağlıdır. Çoğu uydu gökada cüce gökada olsa da, büyük gökada kümelerinin uydu gökadaları çok daha büyük bir kütleye sahip olabilir. Samanyolu'nun etrafında en büyüğü Büyük Macellan Bulutu olmak üzere elliye yakın uydu gökada dönmektedir.