Balaenognathus - Turkipedia

Balaenognathus Yaşadığı dönem aralığı: Geç Jura, ~157–145 Myö PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N

Holotip örnek
Bilimsel sınıflandırma
Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Takım:	†Pterosauria
Alttakım:	†Pterodactyloidea
Familya:	†Ctenochasmatidae
Cins:	†Balaenognathus Martill et al., 2023
Tür:	†B. maeuseri
İkili adlandırma
†Balaenognathus maeuseri Martill et al., 2023

Balaenognathus ("Grönland balinası çenesi" anlamına gelir), Almanya, Bavyera'daki Geç Jura yaşlı Torleite Formasyonundan soyu tükenmiş bir ctenochasmatid teruzor cinsidir. Cins, neredeyse tam, eklemli bir iskeletten bilinen tek bir tür, B. maeuseri içerir.^[1]

Keşif ve adlandırma

Balaenognathus holotip örneği, NKMB P2011-633, Almanya'nın güneyinde, Wattendorf, Bavyera yakınlarında, geç Jura döneminin üst Kimmeridgiyen – Titoniyen yaşlarına tarihlenen Torleite Formasyonu çökeltilerinde keşfedildi. Fosil, Eylül 2011'de timsah kemikleri toplanırken bilmeden bulundu. Örnek, iyi korunmuş, neredeyse eksiksiz, eklemli bir bireyden oluşmaktadır. Kanat zarı yumuşak dokusu örneğin küçük bir parçasında korunmuştur. Örnek, 17 parçadan oluşan bir levha üzerinde korunmuştur, sadece sol kanat parmak metakarpının bir bölümü, sol kanadın üç parmağı dahil olmak üzere kanat parmak falanksının eklem alanı ve sol iliumun küçük bir parçası eksiktir.^[1]

2023'te Martill ve ark. bu fosil kalıntılarına dayanarak yeni bir ctenochasmatid pterosaur cinsi ve türü olan Balaenognathus maeuseri'yi tanımladı. "Balaenognathus" cins adı, onun çıkarımsal filtre beslenme stratejilerine atıfta bulunarak, Grönland balinasına (Balaena mysticetus) yapılan bir referansı "çene" anlamına gelen Latince "gnathus" sözcüğüyle birleştirir. Tür adı, "maeuseri", makalenin yayınlanmasından önce ölen yardımcı yazar Matthias Mäuser'e aittir.^[1]

Tanım

Holotip ölçek çubuğuyla (sol üst), yorumlayıcı bir çizim (sağ üst), alt UV (sol alt) ve X-ray (sağ alt)

Balaenognathus, kanat açıklığı 1,17 metre olan orta büyüklükte bir ctenochasmatid'dir. Uzuv kemikleri, Cycnorhamphus ve Pterodaustro ile benzer oranlara sahiptir. Burnu, burun ucunun geniş bir spatula şekli oluşturmasıyla pterosaurlar arasında çok belirgindir. Üst çene, alt çeneden daha güçlü bir şekilde kavislidir, bu da Balaenognathus'un ağzını tamamen kapatamayacağını gösterir. Holotip örneğinde kancalı uçlu 480'den fazla iğne şeklinde diş vardır. Dişler çenenin kenarlarıyla sınırlıyken, ön kısım açık kalır.^[1]

Sınıflandırma

Martill ve ark. (2023), Balaenognathus'u Ctenochasmatidae'nin bir üyesi olarak ve Aurorazhdarcho, Gladocephaloideus, Feilongus, Moganopterus, and Lonchodectes tarafından oluşturulan bir klada kardeş takson olarak değerlendirdiler. Onların sonuçları aşağıdaki kladogramda gösterilmiştir:^[1]

Pterodaustro

Ctenochasma

Eosipterus

Gnathosaurus

Liaodactylus

Balaenognathus

Aurorazhdarcho

Gladocephaloideus

	Feilongus

	Moganopterus

	Lonchodectes

Ctenochasmatidae

Pterodaustro

Ctenochasma

Eosipterus

Gnathosaurus

Liaodactylus

Balaenognathus

Aurorazhdarcho

Gladocephaloideus

	Feilongus

	Moganopterus

	Lonchodectes

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e Martill (21 Ocak 2023). "A new pterodactyloid pterosaur with a unique filter-feeding apparatus from the Late Jurassic of Germany". PalZ (İngilizce). doi:10.1007/s12542-022-00644-4. ISSN 0031-0220.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Teruzor</span> soyu tükenmiş sürüngen takımı

Teruzor veya pterozor Pterosauria takımına ait soyu tükenmiş uçan sürüngenler kladıdır. Geç Triyas'tan Kretase'nin sonuna kadar yani Mesozoyik'in büyük bir bölümünde yaşadı. Teruzorlar, uçabildiği bilinen en eski omurgalıdır. Ön ayak bileklerinden çıkan dördüncü parmak uzayarak; deri, kas ve diğer dokulardan oluşan zardan kanatlarına destek oluyordu.

Plesiosaurus, Erken Jura Dönemi'nde yaşamış, soyu tükenmiş, büyük bir sauropterygian deniz sürüngeni cinsidir ve İngiltere, Lias'tan neredeyse eksiksiz iskeletler tarafından bilinir. Küçük kafası, uzun ve ince boynu, kaplumbağayı andıran geniş gövdesi, kısa kuyruğu ve iki çift büyük, uzun arka yüzgeci ile ayırt edilir. Adını, erken fakat oldukça tipik bir üyesi olduğu Plesiosauria takımına borçludur. Yalnızca Plesiosaurus dolichodeirus adlı tek bir türü içerir. P. brachypterygius, P. guilielmiimperatoris ve P. tournemirensis dahil olmak üzere bir zamanlar bu cinse atanan diğer türler, Hydrorion, Seeleyosaurus ve Occitanosaurus gibi yeni cinslere yeniden atanmıştır.

Dilophosaurus, Erken Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış bir bazal teropod dinozor cinsidir.

Daha fazla bilgi için: Yaşamın evrimsel tarihi

Carcharodontosaurus Geç Kretase (Cenomanian) zamanında Kuzey Afrika'da yaşamış Carcharodontosaurid teropod bir dinozor cinsidir. Cins adı Carcharodon'dan gelir, Grekçe karchar[os] ve odōn sözcükleri ve -saurus ("kertenkele") son ekinin birleşmesiyle oluşur. Cins güncel olarak iki tür içerir; C. saharicus ve C. iguidensis.

Sarcosuchus Erken Kretase devrinde yaşamış ve yaklaşık 110 milyon yıl önce soyu tükenmiş crocodyliform üyesi bir timsah cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Anurognathidae</span> küçük teruzorları içeren bir familya

Anurognathidae, Geç Jura ve Erken Kretase dönemlerinde Avrupa, Asya ve muhtemelen Kuzey Amerika'da da yaşamış, kısa kuyruklu, küçük bir teruzor familyasıdır.

Yi, Çin'in Geç Jura devrinden bir scansoriopterygid dinozor cinsidir. Cinse dahil tek tür olan Yi qi, yaklaşık 159 milyon yıl önce Çin'in Hebei kentindeki Orta veya Geç Jura Tiaojishan Formasyonu'nda bulunan yetişkin bir bireyin tek bir fosil örneğinden bilinmektedir. Bu küçük, büyük olasılıkla ağaçlarda yaşayan (ağaçsıl) bir dinozordu. Diğer scansoriopterygidler gibi, Yi'nin de deriden yapılmış zarsı bir kayma düzlemini desteklemeye yardımcı olduğu anlaşılan olağandışı, uzun bir üçüncü parmağa sahipti. Yi qi'nin düzlemi de bileğe bağlı uzun, kemikli bir payanda tarafından destekleniyordu. Bu değiştirilmiş bilek kemiği ve zar tabanlı düzlem, bilinen tüm dinozorlar arasında benzersizdir ve görünüşte yarasalarınkine benzer kanatlarla sonuçlanmış olabilir.

Samburupithecus, yaklaşık 9,5 milyon yıl önce Afrika'da Miyosen sırasında soyu tükenmiş bir hominid cinsidir. Boyları kabaca bugün yaşayan gorillerinkiyle benzerdir. Cinsin şimdiye kadar tanımlanan tek türü Samburupithecus kiptalami'dir.

Ambopteryx, Çin'in Geç Jura döneminin Oxfordiyen aşamasına ait bir scansoriopterygid dinozor cinsidir. Hem tüyleri hem de yarasa benzeri zarımsı kanatları olan ikinci dinozordur. Bu türde keşfedilen ilk dinozor olan Yi qi, 2015 yılında tanımlanmıştır ve Ambopteryx'in kardeş taksonudur. Holotip örneğinin bir alt yetişkin veya yetişkin olduğu düşünülmektedir. Numunenin vücut uzunluğu 32 santimetre ve ağırlığı 306 gram olduğu tahmin edilmektedir. Cins yalnızca bir tür içerir: Ambopteryx longibrachium.

<i>Eotyrannus</i> Kretase döneminde yaşamış teropod dinozor cinsi

Eotyrannus, Erken Kretase Avrupa'sından bir theropod dinozor cinsidir ve Tyrannosaurus rex'in erken bir atasıdır. Bu cins, Coelurosauria içinde ilgili bir grup olan tyrannosauroidler arasında yer alır. Cinse ait tek tür olan Eotyrannus lengi, güney İngiltere'de bulunan ve muhtemelen Alt Kretase'den (Barremiyen) gelen yüzde 40 korunmuş bir iskeletten bilinmektedir.

Eogranivora, Erken Kretase döneminde günümüz Çin bölgesinde yaşayan Ornithuromorpha'ya ait avialan cinsidir. Tip türü Eogranivora edentulata'dır.

Dsungaripterus, ortalama kanat açıklığı 3 metre (9,8 ft) olan bir dsungaripterid teruzor cinsidir. Dsungaripterus, Erken Kretase döneminde şimdiki Çin'de yaşadı ve ilk fosili Junggar Havzası'nda bulundu.

Brighstoneus, İngiltere Wight adasındaki Erken Kretase yaşlı Wessex Oluşumundan bilinen bir kuş kalçalı hadrosauriform dinozor cinsidir. Cinsin şimdilik içerdiği tek tür B. simmondsi'dir.

Yuxisaurus Erken Jura döneminde yaklaşık 192-174 milyon yıl önce bugün Çin'e denk düşen yerde yaşayan ilkin bir Thyreophoran cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Masiakasaurus</span>

Masiakasaurus Geç Kretase döneminde Madagaskar'da yaşamış noasaurid bir teropod cinsidir. Alt çenesinin önünde yer alan ve nadir görülen farklı diş yapılarıyla ünlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Dorygnatus</span> Erken Jurada Avrupa kıtasında yaşamış bir Rhamphorhynchid Teruzor cinsi

Dorygnathus, sığ denizlerin kıtanın çoğunu sular altında bıraktığı Erken Jura döneminde Avrupa'da yaşayan bir rhamphorhynchid pterosaur cinsiydi. Kısa kanat açıklığına ve uçuş kaslarının bağlandığı nispeten küçük bir üçgen göğüs kemiğine sahipti. Kafatası uzundu ve göz yuvaları buradaki en büyük açıklıktı. Çeneler kapandığında "iç içe geçen" büyük kavisli dişler, burnun ön tarafında belirgin bir şekilde öne çıkarken, daha küçük, daha düz dişler arkada sıralanmıştır. Heterodonti adı verilen bir durum olan iki veya daha fazla diş morfuna sahip olmak modern sürüngenlerde nadirdir, ancak bazal ("ilkel") pterozorlarda daha yaygındır. Dorygnathus'taki heterodont diş yapısı, balık yiyen bir diyetle tutarlıdır. Dorygnathus'un arka ayaklarındaki beşinci parmak alışılmadık derecede uzundu ve yana dönüktü. İşlevi kesin değil, ancak ayak parmağı, kanat parmakları ve pteroidler tarafından desteklenenler gibi bir zarı desteklemiş olabilir. Dorygnathus, David Unwin'e göre Geç Jurassic pterosaur Rhamphorhynchus ile ilgiliydi ve Holzmaden ve Ohmden'deki Campylognathoides'in çağdaşıydı.

Fujianvenator, Çin'in Fujian Eyaletinin Geç Jura yaşlı Nanyuan Formasyonu'nda bulunan soyu tükenmiş bir anchiornithid avialan cinsidir. Bu cins, bir ölçüde eklemli iskeletinden bilinen tek bir tür olan F. prodigiosus'u içerir. Olasılıkla karasal veya sucul bir yaşam biçimine sahip olduğu öne sürülüyor.

Qianlong, Çin'in Erken Jura yaşlı Ziliujing Formasyonu'nda bulunan soyu tükenmiş bir bazal sauropodomorf dinozor cinsidir. Cins, bazıları embriyo içeren birkaç yumurtayla ilişkili, üç olgun bireyin parçalı iskeletlerinden bilinen Q. shouhu adında tek bir tür içerir. Bunlar şu anda bilinen en eski derimsi yumurtaları temsil ediyor olabilir.

Sinosaurus, Erken Jura Dönemi'nde yaşamış, soyu tükenmiş bir theropod dinozor cinsidir. Yaklaşık 5,5 metre (18 ft) uzunluğunda ve 300 kilogram (660 lb) vücut kütlesinde iki ayaklı bir etoburdu. Hayvanın fosilleri Çin'in Yunnan Eyaletindeki Lufeng Formasyonu'nda bulundu.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.