Ülgen, Türk ve Altay mitolojisinde iyilik tanrısıdır. Ülken (Ülgön) Han ve Moğolcada Ulgan Han. Göğün 16. katında yaşar. Kayra Han’ın oğludur. Türk mitolojisinde Türklerin iyilik tanrısıdır. Tek Tanrı inancında Göktanrı'nın oğlu ve gökyüzünün hükümdarı olarak görülmüştür. Bai Ulgan, Ulgan gibi adlarla Sibirya kavimlerince de yaratıcı tanrı olarak anılır.
Ejderha, yarasa kanatlı, dikenli kuyruklu, derisi pullu, ağzından ateş saçan dev kertenkele ya da yılan biçimindeki efsanevi canavardır. Tarih öncesinin ejderhayı andıran dev sürüngenleri hakkında hiç bilgi yokken bile bu yaratıkların varlığına inanılırdı. Yunancadaki δράκων (drákōn) sözcüğü başlangıçta her türlü büyük yılan için kullanılırdı.
Yeraltı, başta Şamanizmde sembolik anlamıyla, ölüm olayı ile bedenlerini terk edenlerin göçtükleri öte-alemi ifade etmek üzere kullanılmıştır.
Abra ve Yutpa - Türk ve Altay mitolojisinde adları geçen yeraltı yılanları. Abura/Apra ve "Yutma/Utma" olarak da tanınırlar.
Yelbegen - Türk ve Altay mitolojisinde dev. Yelbeğen, Yilbeğen, Celbeğen de denir. “Yegen veya Yeken” biçimiyle kısaltılmış olarak da kullanılır., zaman zaman yedi başlı dev ya da bir evren (ejderha) olarak tanımlanan mitolojik canavar. Çok büyük masal yaratığı.
Kafkas Dağları, Kafkas Sıradağları Kafkasya'da Karadeniz ve Azak Denizi ile Hazar Denizi arasında, kuzeybatı ve güneydoğu doğrultusunda uzanan sıradağlar ve dağ sistemi. Bu dağlar kuzeybatıda Taman Yarımadası yakınlarında başlar ve güneydoğuda Apşeron Yarımadasına değin uzanır. Kafkas Dağları, Kuzey ve Güney Kafkaslar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kuzeyde kalan sıra dağlara Büyük Kafkas Dağları, Güney Kafkas Dağlarına ise Küçük Kafkas Dağları denir.
Altındağ - Türk, Altay ve Moğol mitolojilerinde kutsal dağ. Değişik Türk dillerinde Altantav, Altantağ, Altuntah, Altantak ve Altaytav olarak da söylenir. Moğolcada Altanavla veya Altanula olarak bilinir. Bozdağ ve Tazdağ sözcükleri yine bu dağı nitelemek için veya eşanlamlı olarak kullanılır.
Dağ Han - Türk ve Altay mitolojisinde Dağ Kağanı. Tav Han olarak da söylenir. Dağ han oğulları Salur, Eymür, Alayuntlu, Yüreğir. Bu dört oğlundan dört boy uzamıştır
Demirdağ – Türk ve Altay mitolojilerinde Dünya Dağı. Temirtav veya Tömürtav olarak da söylenir. Göğün 12. katına kadar yükselir. Bazen Demir Direk şeklinde görülür. Ulu Kayın ile ilişkilendirilebilir. Altındağ'ın orta katı olarak da düşünülebilir. Bir başka anlayışa göre de aslında yer altı, yeryüzü ve göğü kaplayan bir dağın aşağıda kalan kısmı bakır, ortası demir, üst kısmı altındır. Birbirinin uzantısı şeklinde olan mitolojik dağların en önemli üç tanesi şu şekildedir:
- Altındağ: Gökyüzündedir. Dokuz rüzgarın kesiştiği yerde başlar.
- Demirdağ: Yeryüzündedir. Dokuz ırmağın kavuştuğu yerdedir.
- Bakırdağ: Yeraltındadır. Dokuz yeraltı denizinin birleştiği yerdedir.
Yo Han – Türk, Moğol ve Altay mitolojisinde Yeraltı Tanrısı. Yoğ Han da denir. Yeraltını korur. Yokoluşu simgeler. Dokuz kat olan yeraltını (cehennemi) yönetir. Karanlıklar içindedir. Kimseye görünmez. Yaşadığı yer Uluğ Kayın’ın köklerinin altındadır. Oğlunun adı ise So Han’dır.
Ulukayın – Türk, Altay, Çuvaş, Yakut, Moğol ve Macar mitolojilerinde, halk inancında ve şamanizmde Yaşam Ağacı. Uluğkayın, Ulıkadhın, Olokaygın şeklinde de söylenir. Baykayın, Baykadhın, Paykaygın olarak da bilinir. Eşanlamlı olarak Bayterek veya Ulubuk da denir. Yerle göğü birbirine bağlayan yaşam ağacıdır. Yakutlarda Luk Mas denilir.
Türk ve Altay mitolojisinde yer alan söylencesel denizler şöyledir.
- Akdeniz
- Gökdeniz
- Oddeniz
Toybadım Irmağı – Türk ve Altay mitolojisinde ve efsanelerde adı geçen Yeraltı Nehri. Toybodım da denir. Anlamı “Doymadım” demektir. Açgözlülük ve Hırs Irmağıdır. İnsanın gözü doymazlığını simgeler. İnsanın dokuz hırsını simgeleyen dokuz yer altı nehrinin kavuşarak Toybodım Irmağı’na dönüştüğü yerde Erlik Han’ın Demir Sarayı vardır. Bu ırmak insanların gözyaşlarından oluşmuştur. Üzerinde at kılından yapılmış bir köprü vardır. Bu ırmağın içinde su ejderleri yaşar ve kaçmak isteyen ruhları tekrar yeraltına gönderir.
Duyar Han - Türk ve Altay mitolojisinde Eziyet Tanrısı. Tuyar veya Toyar da denir. Ateşten yaratılmıştır. Boynuzlu ve kuyrukludur. Eli ve ayağı yoktur. Ölüm tohumu eker. Mutsuzluk getirir. İnsanlara eziyet eder ve delilik verir. Alnının ortasında tek gözü vardır. Bazen yarı insan yarı şeytan olarak tanımlanır. Üç ayaklı atı vardır. Ulu Tuyar ya da Dohsun Duyar olarak da bilinir. Yeraltında yaşar.
Ker – Türk ve Altay mitolojilerinde kötü varlık anlamına gelen genel bir kavramdır. Ger olarak da söylenir.
Sulukun Han - Türk ve Altay mitolojisinde Yeraltı Kralı. Sülükün Han olarak da bilinir. İlk insanın oğlu olarak kabul edilir. Ruhu yeraltına gidip oradaki Denizi yönetmeye başlamıştır. Sular altındaki saltanata hükmeder. Sayısız sürüsü vardır. Yeniyılda (Nevruzda) yeryüzüne çıkar. Gelecek yılda neler olacağını bilir. İnsana benzer, kısa boylu ve kaşsızdır. Kendisine bağlı, Sulukunlar adı verilen ruhlar vardır.
Şimiltey Hanım - Türk ve Altay mitolojisinde Yeraltı Tanrıçası. Şebeldey Hanım veya Sibildey Hanım olarak da anılır. Cehennem ve yeraltındaki tüm olağandışı varlıklar onun hükmü altındadır. Yer altı alemiyle bağlantılı olan tüm kadın şamanlara önderlik eder. Çok uzun bakır bir gagası vardır. İstediğinde bulutların arkasına uçabilir. Altay efsanelerine göre yeraltının sahibi, yer altı alemine bağlı tüm kadın şamanların lideridir. Ölüp dirilmeler halindeki zaman döngüsünü evrenin düzenini simgeler.
Macar mitolojisi, efsaneleri, masalları, olağanüstü öyküleri, insanüstü varlıkları ve tanrıları içeren bir anlatılar ve derlemeler bütünüdür.
Plüton Roma mitolojisinde yeraltı dünyasının hükümdarıdır. Mitolojideki bu tanrının önceki ve daha yaygın olan ismi Yunan mitolojisindeki yeraltı tanrısı Hades'tir. Antik Yunan dini ve mitolojisinde, Plüton öbür dünyada başkanlık yapan tanrı olarak olumlu bir şekilde kavramlaştırılmıştır. Ploutōn, maden zenginlikleri yeraltında bulunduğundan ve kitonik bir tanrı olarak bol bir hasat için gerekli tohumları içeren toprağın derinlerini yönettiğinden dolayı sıkça zenginlik tanrısı Ploutos ile bir görülmektedir.
Litvanya mitolojisi, Baltık mitolojisinin Litvanlarca benimsenmiş bir koludur.
Dosya