İçeriğe atla

Bakan

Makale serilerinden
Devlet başkanı
Hükûmet
Hükûmet başkanı
Kabine
Bakanlık
Diğer
Yönetim biçimleri
Listeler

Bakan, bir bakanlığın başında bulunan ve diğer bakanlarla birlikte politika kararlarını alıp uygulayan bir siyasetçidir. Bazı yargı bölgelerinde hükûmet başkanı da bir bakan olup "başbakan", "şansölye" veya başka bir unvanla tanımlanır.[1][2]

Westminster modeli kullanan ülkelerde, bakanlar genellikle Parlamento veya yasama organının bir üyesi olmak zorunda ve genellikle yasama organının alt kanadında çoğunluğu elinde tutan siyasi partiden olurlar. Belçika, Meksika, Hollanda, Filipinler, Slovenya ve Nijerya gibi diğer parlamenter sistem kullanılan ülkelerde ise kabine düzeyindeki bir görev veya diğer hükûmet yetkilisi, yasama organının bir üyesi olamaz. Her devletteki idari düzenlemelere bağlı olarak, bakanlar genellikle bir hükûmet departmanının başı ve hükûmetin bakanlar kurulu ve belki de bir bakanlar komitesinin üyeleridir. Bazı bakanlar diğerlerinden daha üst düzey olabilir ve bazıları "yardımcı bakan" veya "devlet bakanı" unvanını taşıyabilir. Birçok bakanın bulunduğu bazı yargı bölgelerinde, bakanlar iç veya dış kabine üyesi olarak atanabilir.[3]

Hong Kong, Meksika, Filipinler, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri gibi bazı ülkelerde, eşdeğer kabine düzeyindeki görevliler "sekreterler" olarak adlandırılırlar (örneğin, Birleşik Krallık'ta Home Secretary, Amerika Birleşik Devletleri'nde Secretary of State). Bazı kabine düzeyindeki görevlilerin başka bir unvanı olabilir, örneğin "Attorney-General" veya "Postmaster-General".

Terim

Finlandiya'nın ilk kadın bakanları, 20. yüzyılın başlangıcından kısa bir süre sonra Finlandiya Parlamentosu'na getirildi. Soldan sağa: Hedvig Gebhard (1867–1961), milletvekili ve Miina Sillanpää (1866–1952), Sosyal İşler Bakanı, 1910'da.

İngilizce'de bakan, "Minister" terimi ayrıca diplomatik alanda da kullanılır ve birinci sınıf diplomat olan "Minister Plenipotentiary" unvanında olduğu gibi bir Büyükelçi ile bir Elçi Arasında yer alan bir diplomat için kullanılır.

"Minister" terimi, Orta İngilizceden gelmektedir ve köken olarak Latincede "hizmetkâr, yardımcı" anlamına gelen "minister" kelimesinden türetilmiş olan Eski Fransızca "ministre" kelimesinden gelmektedir. Bu ise "daha az" anlamına gelen "minus" kelimesinden türetilmiştir.[4]

"Bakan" kelimesi Türkiye Türkçesi, "bak-" fiilinden Yeni Türkçe +(g)An ekiyle türetilmiştir. Arapça ve Osmanlıca kökenli olan "nazır" kelimesi ise "bakan" anlamına gelir. Yeni terminoloji 21 Kasım 1934 tarihli bir yasayla resmi olarak kabul edilerek kullanıma başlanmıştır.[5]

Westminster sistemi gibi hükûmet sistemini kullanan yargı bölgelerinde, örneğin Birleşik Krallık ve Avustralya, bakanlar veya eşdeğerlerini genellikle yasama organından ve genellikle yasama organının alt meclisinde çoğunluğu elinde tutan siyasi partiden seçilir. Belçika, Meksika, Hollanda, Filipinler ve Amerika Birleşik Devletleri gibi yetkilerin kesin olarak ayrıldığı yargı bölgelerinde ise bakanlar yasama organının üyesi olamaz ve bakan olmaya seçilen bir yasama organı üyesi, yasama organından istifa etmek zorundadır.

Normalde çoğunluk partisinin lideri başbakan veya eşdeğer bir görevi üstlenir ve diğer bakanları seçer. Westminster sisteminde bu bakanlar hükûmetin bir parçası olurken parlamentoda seçim bölgesini temsil etmeye devam eder. Parlamentoda bulunmayan bireyler özel yetenekleri hükûmete getirmek amacıyla bakan olarak atanabilir.

Birleşik Krallık'ta bir hükûmet bakanının, ne Temsilciler Meclisine ne de Lordlar Kamarası'na üye olması gerekmez. Ancak uygulamada, bakanların Parlamento'ya karşı sorumlu olabilmeleri için Temsilciler Meclisi veya Lordlar Kamarası üyesi olmaları gerektiği konusunda gelenek vardır. Son yıllarda, bu gibi bakanlar Lordlar Kamarası'na atanmışlardır.[6]

Kaynakça

  1. ^ "Minister". Oxford Dictionary. 19 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2018. 
  2. ^ "Minister". Collins Dictionary. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2018. 
  3. ^ "Grondwet". wetten.overheid.nl (Felemenkçe). 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2021. 
  4. ^ The word Minister 8 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Definition, dictionary.com dictionaries
  5. ^ "bakan". Nişanyan Sözlük. 13 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2023. 
  6. ^ Maer, Lucinda (4 Eylül 2017). "Ministers in the House of Lords". 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Parlamento</span> asli görevi yürütmeyi denetlemek olan, yasa yapıcı meclis veya meclisler

Parlamento ya da yasama kurulu, birincil görevi yürütmeyi denetlemek olan, yasama gücüne ve yetkisine sahip meclis veya meclislerdir.

<span class="mw-page-title-main">Dışişleri bakanlığı</span> diplomasiden sorumlu hükümet bakanlığı

Dışişleri bakanlığı, devletin dış politika ve ilişkilerinden, diplomasi faaliyetlerinden, ikili ve çok taraflı ilişkilerden sorumlu olan hükûmet departmanıdır. Ayrıca, yurtdışında bulunan ülke vatandaşlarına destek sağlamak da görevleri arasındadır. Bu kurum genellikle bir dışişleri bakanı veya dışişleri bakanı tarafından yönetilir. Dışişleri bakanı genellikle hükûmetin başı olan yetkili kişiye rapor verir.

<span class="mw-page-title-main">Avam Kamarası</span> Birleşik Krallık Parlamentosunun alt kanadı

Avam Kamarası, Birleşik Krallık'ta üyeleri beşer yıllık dönemler için seçimle işbaşına gelen milletvekillerinden oluşan alt meclistir. Kamaranın toplanma yeri, Birleşik Krallık'ın üst meclisi olan Lordlar Kamarası ile aynı yer olan Westminster Sarayı'dır. Bu meclisi oluşturan 650 üye, parlamento dağılana kadar, ülkedeki her seçim bölgesinden oy çokluğu sistemi ile seçilip, seçildikleri bölgeyi temsil ederler.

Kuvvetler ayrılığı veya güçler ayrılığı, devlet organları olan yasama, yürütme ve yargı güçlerinin birbirinden ayrılmış oldukları bir devlet yönetim modelidir. Devletin her biri birbirinden ayrı ve bağımsız güçlerdeki kol ve sorumluluk alanlarına ayrıldığı ve böylece her bir güç ve kolun bir diğeri ile güç ve sorumluluk alanları bakımından bir çatışma yaşamadıkları bu model ilk olarak antik Yunan ve Roma'da geliştirildi. Kuvvetler ayrılığında güçler normal olarak yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üç kola ayrılmaktadır.

Gölge kabine veya gölge hükûmet, İngiliz Westminster yönetim sisteminde Ana Muhalefet partisinin Liderinin önderliğinde söz konusu partinin üst düzey sözcülerinden oluşan ve her biri iktidar partisinin yönetimdeki bakanlarının birine alternatif (gölge) oluşturan, kendileri iktidar olursa iktidar partisinin belli bir konuda yaptığı uygulamadan farklı olarak ne şekilde davranacaklarını belirten üyeler topluluğudur.

<span class="mw-page-title-main">Yürütme erki</span>

Yürütme erki, yasaların uygulanmasından sorumlu olan ve bir devletin yönetiminden genel olarak sorumlu olan hükûmetin bir parçasını tanımlamak için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.

Hükûmet başkanı veya hükûmetin başı, egemen bir devletin, federasyonel bir devletin veya özerk bir bölgenin yürütme organında en yüksek veya ikinci en yüksek yetkili kişidir. Genellikle bir kabineyi, bakanları veya sekreterleri yöneten ve yönetim departmanlarını yönlendiren bir grup olarak da kabine toplantılarına başkanlık eder. Diplomasi alanında, "hükümet başkanı" terimi, "devlet başkanı"ndan ayrılır, ancak bazı ülkelerde, örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde veya Türkiye'de aynı kişi olabilir.

Yasama organı, bir ülke veya şehir gibi siyasi bir birim için yasalar yapma yetkisine sahip bir topluluktur. Genellikle yürütme ve yargı yetkilerinden ayrılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Çift meclislilik</span>

Çift meclislilik, iki yasama organı ya da parlamento'nun bulunduğu yönetim şeklidir. Türkiye'de bu yönetim şekli iki askeri darbe arasındaki dönemde (1961-1980) Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olarak uygulanmıştır. Günümüzde ABD ve Birleşik Krallık çift meclisli ülkelere örnektir.

<span class="mw-page-title-main">Parlamenter sistem</span> ülke yönetim sistemi

Parlamenter sistem veya parlamenterizm, yürütme organının, yasama organının denetiminde olduğu demokratik bir yönetim sistemidir. Parlamenter sistemlerde devlet başkanı veya cumhurbaşkanı, ülke yönetiminde etkin olmayan sembolik mevkilerdir ve devleti temsil ederler. Ülke yönetiminde etkin makam başbakandır, yürütme gücü parlamentodan çıkan başbakan ve kabinesi tarafından yürütülür. Parlamenter sistemde, parlamento belirleyici üst organdır ve başbakan yasama organı tarafından denetlenmekle birlikte yönetimde yüksek güce sahiptir. Genel olarak başbakan olarak bilinen hükûmetin başı, ülkelere göre şansölye gibi isimler alabilir.

<span class="mw-page-title-main">Westminster Sarayı</span> İngiltere Parlementosunun toplantı yeri

Westminster Sarayı ya da Parlamento Binası, Birleşik Krallık'ta, Avam Kamarası ve Lordlar Kamarası'ndan oluşan İngiliz Parlamentosu'na ev sahipliği yapan yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kabine</span>

Kabine, yürütme organının üst düzey yetkililerinden oluşan bir organdır. Bazı ülkelerde, Kabine "Bakanlar kurulu" veya "Devlet Konseyi" gibi isimlerle bilinir. Kabine üyelerine genellikle bakan veya sekreter denilir. Bir kabinenin işlevi ülkeden ülkeye değişir. Kabineler tipik olarak hükûmetin günlük yönetiminden ve ani olaylara müdahaleden sorumlu organdır, oysa yasama ve yargı organları, uzun prosedürlere göre oturumlar halinde ölçülü bir hızda çalışır. Kabineler genellikle bakanlıklarda önerilen mevzuatın parlamentoya geçmeden önce hazırlanmasından sorumludur. Bu nedenle, yeni yasaların çoğu aslında kabineden ve bakanlıklardan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Cumhurbaşkanlığı Kabinesi</span> Türkiye Cumhuriyetinin yürütme organı

Cumhurbaşkanlığı Kabinesi, Hükûmet veya Kabine, Türkiye'de Cumhurbaşkanının başkanlık ettiği ve tüm bakanların bir araya gelip kararlar aldığı kuruldur. Her bakan, kendi bakanlığını ilgilendiren iş ve emri altındaki kamu personelinin yerine getirdikleri işlem ve eylemlerinden sorumludur.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Krallık Parlamentosu</span> Birleşik Krallıkın yasama organı

Birleşik Krallık Parlamentosu, Birleşik Krallık'ın en üst anayasal organıdır. Çift meclisli bir sistemi olan ülkede parlamento iki bölümden oluşur: Avam Kamarası ve Lordlar Kamarası. Her iki meclis de Londra'da bulunan Westminster Sarayı'nda toplanır. Bu iki meclise, sınırlı şekilde kanun yapma yetkisi olan ve bu yüzden parlamentonun üçüncü bir parçası sayılabilecek olan monarşinin temsilcisi kral/kraliçeyi de eklemek mümkündür.

<span class="mw-page-title-main">Westminster modeli</span> Birleşik Krallıkın parlamenter sistemi

Westminster modeli, Birleşik Krallık'ın demokratik parlamenter sistemine verilen isimdir. Bu sistem ismini İngiltere Parlamentosu'nun merkezi olan Westminster Sarayı'ndan almaktadır.

Birleşik Krallık'ta siyaset, çok partili iki meclisli parlamenter demokrasiye sahip anayasal monarşi çerçevesinde yürütülmektedir. Kral veya kraliçe unvanına sahip olan hükümdar sembolik olarak devletin başı olup Başbakan ise hükûmetin ve Bakanlar Kurulunun başıdır.

<span class="mw-page-title-main">Fransa'da siyaset</span> Fransanın hükümet ve demokratik sistemi

Fransa'da siyaset, Beşinci Fransız Cumhuriyeti Anayasası tarafından belirlenen yarı başkanlık sistemi çerçevesinde şekillenmektedir. Bu kapsamda devlet kendisini "bölünmez, laik, demokratik ve sosyal bir Cumhuriyet" olarak tanımlar. Anayasa, kuvvetler ayrılığı ilkelerini esas almakta ve Fransa'nın 1789 Bildirisi ile tanımlanan İnsan Haklarına ve Ulusal Egemenlik ilkelerine bağlılığını beyan etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Arka sıra</span> ne bakanlık makamına sahip ne de bir bakanı gölgeleyen parlamenter

Westminster ve diğer parlamenter sistemlerde, bir backbencher, hükûmette görev yapmayan ve Muhalefet'te ön sıra sözcüsü olmayan bir milletvekili veya yasama organı üyesidir ve sadece "sıradan üye" olarak kabul edilir.

Kolektif kabine sorumluluğu, parlamenter sistemlerde kabine üyelerinin, özel olarak katılmış olsalar bile kabinede alınan tüm hükûmet kararlarını kamuoyu önünde desteklemek zorunda oldukları anayasal bir gelenektir. Bu destek, yasama organında hükûmet lehine oy kullanmayı da içerir. Bazı komünist siyasi partiler, demokratik merkeziyetçilik ilkesini merkez komitelerine uygularlar.

Demokratik idealler, demokratik bir siyasetin devamı için gerekli hissedilen kişisel nitelikleri veya hükûmet davranış standartlarını ifade etmek için kullanılan bir terimdir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.