İçeriğe atla

Bakır(II) sülfat

Bakır(II) sülfat
CuSO4•5H2O Kristalleri
CuSO4•5H2O Kristalleri
Susuz, toz CuSO4
Susuz, toz CuSO4
CuSO4 top ve çubuk modeli
CuSO4 top ve çubuk modeli
CuSO4 boşluk doldurma modeli
CuSO4 boşluk doldurma modeli
Adlandırmalar
Bakır(II) sülfat
Küprik sülfat
Mavi vitriyol (pentahidrat)
Göztaşı (pentahidrat)
Bonattit (trihidrat mineral)
Boothit (heptahidrat mineral)
Kalkantit (pentahidrat mineral)
Kalkosiyanit (mineral)
Tanımlayıcılar
CAS numarası
3D model (JSmol)
ChEBI
ChEMBL
ChemSpider
ECHA InfoCard100.028.952 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 231-847-6
KEGG
RTECS numarası
  • GL8800000 (susuz)
    GL8900000 (pentahidrat)
UNII
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
  • InChI=1S/Cu.H2O4S/c;1-5(2,3)4/h;(H2,1,2,3,4)/q+2;/p-2 
    Key: ARUVKPQLZAKDPS-UHFFFAOYSA-L 
  • InChI=1/Cu.H2O4S/c;1-5(2,3)4/h;(H2,1,2,3,4)/q+2;/p-2
    Key: ARUVKPQLZAKDPS-NUQVWONBAI
  • [O-]S(=O)(=O)[O-].[Cu+2]
Özellikler
Molekül formülüCuSO4
Molekül kütlesi159.62 g/mol (susuz)
249.70 g/mol (pentahidrat)
Görünüm mavi (pentahidrat)
grimsi beyaz (susuz)
Yoğunluk3.603 g/cm3 (susuz)
2.284 g/cm3 (pentahidrat)
Erime noktası110 °C (•4H2O)
150 °C (•5H2O)
< 650 °C bozunur
Çözünürlük (su içinde) pentahidrat
316 g/L (0 °C)
2033 g/L (100 °C)
susuz
243 g/L (0 °C)
320 g/L (20 °C)
618 g/L (60 °C)
1140 g/L (100 °C)
Çözünürlüksusuz
etanol de çözünmez
pentahidrat
metanol de çözünür
10.4 g/L (18 °C)
etanol de çözünmez
Kırınım dizimi (nD) 1.733 (susuz)
1.514 (pentahidrat)
Yapı
Ortorombik (kalkosiyanit), space group Pnma, oP24, a = 0.839 nm, b = 0.669 nm, c = 0.483 nm[1]
Triklinik (pentahidrat), space group P1, aP22, a = 0.5986 nm, b = 0.6141 nm, c = 1.0736 nm, α = 77.333°, β = 82.267°, γ = 72.567°[2]
Termokimya
Standart molar entropi (S298)
109.05 J K−1 mol−1
Standart formasyon entalpisi fH298)
−769.98 kJ/mol
Tehlikeler
GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar GHS05: AşındırıcıGHS09: Çevreye zararlı
R-ibareleriR22, R36/38, R50/53
G-ibareleriS2, S22, S60, S61
Tehlike ifadeleri H302, H315, H319, H410
Önlem ifadeleri P273, P302+P352, P305+P351+P338
NFPA 704
(yangın karosu)
Parlama noktasıTutuşmaz
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)
300 mg/kg (oral, sıçan)
87 mg/kg (oral, fare)
470 mg/kg (oral, memeli hayvan)
AB İndeksi 029-004-00-0
AB sınıflandırması Harmful (Xn)
Irritant (Xi)
Dangerous for the environment (N)
Güvenlik bilgi formu (SDS) susuz
pentahidrat
Benzeyen bileşikler
Diğer katyonlar
Demir(II) sülfat
Mangan(II) sülfat
Nikel(II) sülfat
Çinko sülfat
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).

Küprik sülfat ya da sadece bakır sülfat olarak da bilinen Bakır (II) sülfat, kimyasal formülü CuSO4 olan bir kimyasal bileşiktir. Bu tuzun hidrasyon derecelerine bağlı olarak bir dizi farklı bileşikleri mevcuttur. Susuz formu soluk yeşil ya da grimsi beyaz bir toz olmasına karşın en çok bilinen pentahidrat (CuSO4•5H2O) formu, parlak mavi renktedir. Çok az miktardaki CuSO4•5H2O çevreye çok zehirlidir, gözleri ve cildi tahriş eder ve yutulduğunda zararlı da olabilir. Oktahedral moleküler geometriye ve paramanyetik özelliğe sahip olan bakır (II) sülfat ekzotermik olarak suda çözünürek [Cu(H2O)6]2+ kompleksini oluşturur. Bakır (II) sülfat "mavi vitriyol", "göztaşı" ve "göktaşı" olarak da bilinmektedir.

Üretimi ve doğada bulunuşu

Sülfürik asitin, bakır elektrotlar kullanılarak elektrolize edilmesi yoluyla bakır(II) sülfat eldesi.

Bakır sülfat'ın endüstriyel üretimi bakır oksitin sulandırılmış sülfürik asit ile

CuO + H2SO4CuSO4 + H2O
Veyahut,

bakır metalinin sıcak ve derişik sülfürik asit ile muamele edilmesi ile gerçekleştirilir.

Cu + 2 H2SO4 → CuSO4 + SO2 + 2 H2O

Derişik sülfürik asit'in yükseltgen etkisinden kaçınmak ve verimlilik için, reaksiyon şartlarında değişikliğe gidilerek sulandırılmış sıcak sülfürik asit ve yükseltgen olarak da bol miktarda havanın reaksiyon ortamına verilmesi ile ticari üretim gerçekleştirilir.

2Cu + 2 H2SO4 + O2 → 2 CuSO4+ 2 H2O

Susuz formu kalkosiyanit olarak bilinen nadir bir mineral olarak doğada bulunur. Hidratlı bakır sülfat doğada kalkantit (pentahidrat) ve ondan daha az olarak da bonattit (trihidrat) ve boothit (heptahidrat) olarak bulunmaktadır.

Kimyasal özellikleri

Bakır (II) sülfat pentahidrat erimeden önce 150 °C'de bozunur, 63 °C'de iki su molekülünü, ardından 109 °C'de iki su molekülünü ve daha sonra da son su molekülünü de 200 °C'de kaybeder.[3][4]

Bakır (II) sülfat 650 °C'de, bakır(II) oksit (CuO) ve kükürt trioksite (SO3) bozunur.

CuSO4 → CuO + SO3

Bakır sülfatın mavi rengi hidrasyon suyundan kaynaklanmaktadır. Kristaller alevde ısıtıldığında su kaybederek grimsi beyaz renge dönerler.[5]

Bakır sülfat çok derişik hidroklorik asit ile reaksiyona girer. Reaksiyonla, bakır (II) çözeltisinin mavi rengi tetraklorokuprat(II)'ın oluşmasından dolayı yeşil olur:

Cu2+ + 4 ClCuCl2-4

Ayrıca, bakırdan daha reaktif metallerle (örn. Mg, Fe, Zn, Al, Sn, Pb vb.) de reaksiyona girer:

CuSO4 + ZnZnSO4 + Cu
CuSO4 + FeFeSO4 + Cu
CuSO4 + MgMgSO4 + Cu
CuSO4 + Sn → SnSO4 + Cu
3 CuSO4 + 2 AlAl2(SO4)3 + 3 Cu

Oluşan bakır diğer metalin yüzeyinde toplanır. Metalin tüm yüzeti bakırla kaplandığında, reaksiyon durur.

Kullanımı

Fungisit,herbisit ve pestisit olarak kullanımı

Bakır sülfat pentahidrat bir fungusittir.[6] Bununla birlikte, bazı funguslar yüksek düzeydeki bakır iyonlarına uyum sağlayabilir.[7] Kireç ile karıştırıldığında Bordo bulamacı, sodyum karbonat ile karıştırıldığında ise Burgonya bulamacı adı verilen ve özellikle bağlardaki ve meyve ağaçlarındaki mantari hastalıklarla mücadele amacıyla kullanılan zirai ilaçların hazırlanmasında kullanılır.[8] Bahçe bitkileri yetiştiriciliğinde fidelerdeki çökerten hastalığına karşı kullanılan bakır sülfat ve amonyum karbonat karışımı olan Cheshunt bileşimi, nin hazırlanması bir başka uygulama alanıdır. Tarım alanında olmasa bile, istilacı sucul bitkiler ve su borularının yakınındaki bitki köklerine karşı bir herbisit olarak da kullanılır. Yosun önleyici olarak yüzme havuzlarında kullanılmaktadır. Çoğu alg türü, bakır sülfatın çok düşük konstrasyonları ile kontrol edilebilir. Seyreltik bakır sülfat çözeltisi akvaryum balıklarındaki parazit enfeksiyonların tedavisinde [9] ve ayrıca akvaryumlardaki salyangozları öldürmek için kullanılır. Bakır iyonları balıklar için son derece zehirli olduğundan uygulama dozajına çok dikkat edilmelidir. Bakır sülfat Escherichia coli gibi bakterilerin büyümesini engeller.

Yirminci yüzyılda çoğunlukla, kromlu bakır arsenat (CCA) demiryolu traversi ve derin çakılmış temel kazığı, elektrik direği dışındaki kullanımlar için ahşap korumada hakim oldu. Emprenye yapmak için, kimyasal bir banyo çözeltisi büyük bir silindir kaba doldurulur. Kereste silindir kap içine konmadan önce bakır sülfat pentahidrat diğer katkı maddeleri ile birlikte suda eritilir. Silindir kap, kapatılıp içine basınç uygulandığında, kimyasal maddeler ahşap tarafından emilerek ahşaba mantar, böcek ve UV-ışık etkenlerine karşı korunmasına yardımcı olacak özellik kazandırır.

Kaynakça

  1. ^ Kokkoros, P. A.; Rentzeperis, P. J. (1958). "The crystal structure of the anhydrous sulphates of copper and zinc". Acta Crystallographica. 11 (5). ss. 361-364. doi:10.1107/S0365110X58000955. 
  2. ^ Bacon, G. E.; Titterton, D. H. (1975). "Neutron-diffraction studies of CuSO4 • 5H2O and CuSO4 • 5D2O". Z. Kristallogr. 141 (5–6). ss. 330-341. doi:10.1524/zkri.1975.141.5-6.330. 
  3. ^ Andrew Knox Galwey; Michael E. Brown (1999). Thermal decomposition of ionic solids. Elsevier. ss. 228-229. ISBN 0-444-82437-5. 29 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2012. 
  4. ^ Wiberg, Egon (2001). Inorganic chemistry. Academic Press. s. 1263. ISBN 0-12-352651-5. 29 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2012. 
  5. ^ Holleman, A. F.; Wiberg, E. (2001). Inorganic Chemistry. San Diego: Academic Press. ISBN 0-12-352651-5. 
  6. ^ Johnson, George Fiske (1935). "The Early History of Copper Fungicides". Agricultural History. 9 (2). ss. 67-79. JSTOR 3739659. 
  7. ^ Parry, K. E.; Wood, R. K. S. (1958). "The adaption of fungi to fungicides: Adaption to copper and mercury salts". Annals of Applied Biology. 46 (3). s. 446. doi:10.1111/j.1744-7348.1958.tb02225.x. 
  8. ^ "Uses of Copper Compounds: Copper Sulfate's Role in Agriculture". Copper.org. 7 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2007. 
  9. ^ "All About Copper Sulfate". National Fish Pharmaceuticals. 10 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2007. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Brom</span> 1826 yılında keşfedilen halojen ametal

Brom (Br), Antoine Balard tarafından 1826 yılında keşfedilen halojen ametal. Yunanca dışkı gibi koku anlamındaki bromosdan gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Redoks</span> Atomların oksidasyon durumlarının değiştiği kimyasal reaksiyon

Redoks atomların oksidasyon durumlarının değiştiği bir tür kimyasal reaksiyondur. Redoks reaksiyonları, kimyasal türler arasında elektronların fiili veya biçimsel aktarımı ile karakterize edilir, çoğunlukla bir tür oksidasyona, diğer türler indirgemeye uğrar. Elektronun çıkarıldığı kimyasal türlerin indirgenmiş olduğu söyleniyor. Başka bir deyişle:

<span class="mw-page-title-main">Sülfürik asit</span> Kimyasal Madde

Sülfürik(VI) asit ya da halk arasında bilinen ismi ile zaç yağı, H2SO4, güçlü bir mineral asididir. Olası kâşifi 8. yüzyıl simyacısı Cabir bin Hayyan tarafından yenime uğratıcı, renksiz ve yoğunluğu yüksek sıvı olarak tanımlanmıştır. Suda her konsantrasyonda çözünebilir. Büyük ölçüde korozif oluşu, güçlü asidik yapısından ve dehidrasyon özelliğinden kaynaklanmaktadır.

Nitrik asit, HNO3 kimyasal formülüne sahip oldukça aşındırıcı bir inorganik asittir. Kezzap olarak da bilinir. Saf hâldeki bileşik renksizdir. Ancak uzun süre bekleyen eski asitler azot oksitleri ve suya ayrışması nedeniyle sarı renge dönebilme özelliğindedirler. Piyasada bulunan nitrik asitlerin çoğu % 68'lik bir konsantrasyona sahiptir. Çözelti, %86'dan fazla HNO3 içerdiğinde, dumanlı nitrik asit olarak adlandırılır. Mevcut azot dioksit miktarına bağlı olarak, dumanlı nitrik asit ayrıca %86’nın üzerindeki konsantrasyonlarda kırmızı dumanlı nitrik asit veya %95’in üzerindeki konsantrasyonlarda beyaz dumanlı nitrik asit olarak tanımlanır.

Oksit, içeriğinde en az bir adet oksijen atomu ve en az bir adet başka element içeren bileşiklere verilen genel isimdir. Soy gazlar oksitleri oluşturmazlar. OF2 ve KMnO4 oksit değildir.

<span class="mw-page-title-main">Klorik asit</span>

Klorik asit (HClO3), klorun bir oksoasiti ve klorat tuzlarının formal öncülüdür. Güçlü bir asit (pKa ≈1) ve oksitleyici ajandır.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum bisülfat</span> kimyasal madde

Sodyum bisülfat, diğer bir adı sodyum hidrojen sülfat (NaHSO4) olan bu kimyasal madde asit tuz karakterlidir. Kuru halde iken güvenli bir şekilde nakledilebilir ve depolanabilir. Susuz formu higroskopiktir. Sodyum bisülfat suda hidroliz olarak asidik çözelti verir. 1 Molarlık çözeltisinin pH değeri 1 den küçüktür. Sodyum bisülfat yavaşça ısıtılırsa suyunu kaybederek sodyum pirosülfata dönüşür.

2NaHSO4 → Na2S2O7 + H2O
<span class="mw-page-title-main">Burgonya bulamacı</span>

Fransa'nın Bourgogne bölgesinde ilk defa üzüm ve asmaların tedavisinde kullanıldığı için bu bölgenin adını alan Burgonya bulamacı bakır sülfat ve sodyum karbonatın bir karışımıdır. İçerisinde %1 -20 arasında toplam bir bakır konstrasyonuna sahip olabilen bu bulamaç, ağaçlar ve küçük meyvelerdeki fungal etmenlere karşı püskürtülerek kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Potasyum sülfat</span>

Potasyum sülfat, formülü K2SO4 olan, yanmaz, suda çözünebilen beyaz kristal yapıda bir potasyum tuzudur. Genellikle potasyum ve kükürt kaynağı olarak gübrelerde kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Bakır(II) oksit</span>

Bakır (II) oksit ya da küprik oksit (CuO) bakırın daha yüksek oksit formunda olanıdır. Doğada tenorit minerali halinde bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Bakır oksiklorür</span> Bileşik

Bakır oksiklorür formülü Cu2(OH)3Cl olan bir kimyasal bileşiktir. Tribazik bakır klorür (TBCC), bakır trihidroksil klorür ya da dibakırklorür trihidroksit olarak da adlandırılır. Maden yataklarında, metal korozyon ürünlerinde, sanayi ürünlerinde, sanat ve arkeolojik eserlerde ve de bazı canlı sistemlerde rastlanılan yeşilimsi bir kristal katıdır. Endüstriyel ölçekte ilk başlarda ya kimyasal ara ürün ya da bir fungusit olarak kullanılmak üzere imal edilmiştir. 1994 yılından bu yana ise, yılda binlerce ton üretilen saflaştırılmış, kristalize ürün hayvanlar için besin takviyesi olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bakır(I) oksit</span>

Bakır(I) oksit ya da küproz oksit formülü Cu2O olan inorganik bileşiktir. Bakırın oksitlerinden biridir. Bu kırmızı renkli katı bazı yosun önleyici boyaların bileşimine girmektedir. Bu bileşik, tanecik büyüklüğüne bağlı olarak sarı ya da kırmızı renkli olabilir. Bakır(I) oksit kırmızımsı renkteki kuprit minerali halinde bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Bunsen hücresi</span> Bunsen Pili

Bunsen hücresi nitrik veya kromik asitte bir karbon katodundan gözenekli bir pota ayrılmış seyreltik sülfürik asitte bir çinko anottan oluşan bir çinko-karbon birincil hücredir.

<span class="mw-page-title-main">Hidrojen bromür</span>

Hidrojen bromür, HBr formülüne sahip iki atomlu moleküldür. Renksiz bir bileşik ve bir hidrojen halojenürdür. Hidrobromik asit, su içinde bir HBr çözeltisidir. Hem HBr'nin susuz hem de sulu çözeltileri, bromür bileşiklerinin hazırlanmasında ortak reaktiflerdir.

<span class="mw-page-title-main">Nikel(II) sülfat</span>

Nikel sülfat NiSO
4
formülüne sahip bir metal bileşiğidir. Nikel sülfat hidratsız formu oda sıcaklığında sarımsı bir renge sahipken hekzahidrat ve heptahidrat hâli mavi bir renge sahiptir, bakır sülfat rengini andırır. Suda çok iyi çözünür.

<span class="mw-page-title-main">Bakır(II) nitrat</span>

Bakır (II) nitrat Cu(NO3)2(H2O)x formülüne sahip inorganik bileşikler ailesinin herhangi bir üyesini tanımlar. Hidratlar mavi katılardır. Susuz bakır nitrat mavi-yeşil kristaller oluşturur ve 150-200 °C'de vakumda süblimleşir. Yaygın hidratlar hemipentahidrat ve trihidrattır.

<span class="mw-page-title-main">Bakır(II) karbonat</span>

Bakır karbonat, oda sıcaklığında katı hâlde bulunan bir inorganik bileşiktir. Havadan nem çeker. Su ile tepkimeye girerek bakır karbonat hidroksite dönüşür. Bazik özellik gösterir. Boya ve pigment olarak kullanılır.

Demir (III) klorür FeCl
3
formüllü inorganik bir bileşiktir. Kristal bir katı olmasının yanı sıra görüş açısına bağlı olarak farklı renklerle gözlemlenebilir; koyu yeşil, mor-kırmızı. Sulu formu da katı formu da fiziksel görünüm olarak koyu kahverengi rengindedir.

<span class="mw-page-title-main">Demir(II) sülfat</span> kimyasal bileşik

Demir (II) sülfat veya demir sülfat FeSO4xH2O formülüne sahip bir dizi tuz anlamına gelir. Bu bileşikler en yaygın olarak heptahidrat (x = 7) olarak bulunursa da x için birkaç değer bilinmektedir. Hidratlı form tıp alanında demir eksikliğini tedavi etmek ve ayrıca endüstriyel uygulamalar için kullanılır. Antik çağlardan beri, Zaç-ı Kıbrıs ve yeşil vitriyol (vitriyol, sülfat için eski bir isimdir) olarak bilinen, mavi-yeşil heptahidrat (7 molekül su içeren hidrat) bu maddenin en yaygın şeklidir. Tüm demir (II) sülfatlar suda çözünerek oktahedral moleküler geometriye sahip ve paramanyetik olan aynı akua kompleksi [Fe(H2O)6]2+ verir.

Poliprotik asit terimi, molekül başına birden fazla proton sağlayabilen asitleri tanımlamak için kullanılır.