Bakü-Tiflis-Kars demiryolu

Bakü - Tiflis - Kars demiryolu Bakü - Tiflis - Ahılkelek - Kars demiryolu Demir İpek Yolu
Genel bilgiler
Durum	İşletmede
Sahibi	Azerbaycan Demiryolları Gürcistan Demiryolları TCDD
Yer	Azerbaycan Gürcistan Türkiye (4. Bölge)
İlk - Son durak	Bakü Garı Kars Garı
Hizmet
Sistem	Azerbaycan Demiryolları Gürcistan Demiryolları TCDD
Güzergah	2
İşletmeci(ler)	Azerbaycan Demiryolları Gürcistan Demiryolları TCDD Taşımacılık
Bakım tesisi	Bakü Tiflis Kars
Yolcu sayısı	1 milyon kişi
Tarihçe
Açılış	30 Ekim 2017
Teknik bilgiler
Hat uzunluğu	838,6 kilometre (521,1 mi)
Hat açıklığı	Rus (1524 mm) (Gürcistan ve Azerbaycan) Standart (1435 mm) (Türkiye)
Çalışma Hızı	120 km/sa (75 mph)
Güzergâh haritası Istanbul Haydarpaşa, Kapıkule, Ankara 0 Kars Gümrü (Ermenistan) 76 Türkiye / Gürcistan Akhalkalaki 105 break of gauge(1435/1520) Akhalkalaki Ninotsminda Gümrü (Ermenistan) Marabda Tiblis Batum Gürcistan / Azerbaycan 826 Bakü Türkmenbaşy (Türkmenistan), Aktau (Kazakistan)

Bakü - Tiflis - Kars demiryolu ya da Bakü - Tiflis - Ahılkelek - Kars demiryolu, kısaca BTK ya da BTAK, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye'yi doğrudan birbirine bağlayan bölgesel demiryolu hattıdır. Hat, "Demir İpek Yolu" olarak da adlandırılmaktadır.^[1]

Demiryolu hattı, Ermenistan'ı bypass ederek Azerbaycan'ın başkenti Bakü şehrinden başlayıp Gürcistan'ın başkenti Tiflis ve Ahılkelek şehirlerinden geçerek 5 km uzunluğunda bir tünelle Türkiye sınırlarına giren hat, Kars şehrine kadar uzanmaktadır.^[2] Demiryolunun tamamı 838,6 km olup, toplam maliyeti 450 milyon dolardır.^[3] Demiryolunun 503 km'si Azerbaycan'dan, 259 km'si Gürcistan'dan, 76 km'si ise Türkiye'den geçmektedir.^[4] İlk etapta hattan yıllık 1 milyon yolcu ve 6.5 milyon ton yük taşınması hedeflenmektedir.

Temeli 2007 yılında atılan hat, 30 Ekim 2017 tarihinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Gürcistan Başbakanı Giorgi Kvirikaşvili'nin katılımıyla hizmete açıldı.

Bu proje evvelinde Avrupa ile Asya arasındaki demiryolu ağı Türkiye'den sonra Ermenistan'a kadar gelmekte, daha sonra ise Ermenistan'ın içerisinde üç kola ayrılarak şu şekilde dağılmaktadır: Kars-Gümrü-Ayrum-Marneuli-Tiflis yolu ile Gürcistan'a, Kars-Gümrü-Erivan-İçevan-Kazah-Bakü yolu ve Kars-Gümrü-Nahçıvan-Meğri-Bakü yolu ile Azerbaycan'a.^[5] Ermenistan ile Azerbaycan arasında gerçekleşen savaş sonrasında Türkiye, Ermenistan ile olan sınır kapılarını kapatması sonucunda bu ülke ile ve dolayısıyla Orta Asya, Azerbaycan, Gürcistan, Rusya, Ukrayna ve Çin ile demiryolu aracılığıyla ulaşamaz hale gelmiştir.^[5] Devam eden sorunlar sonucunda iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin bulunmayışı ve Türkiye'nin Orta Asya devletlerine ulaşma isteği, eski hatta alternatif olarak Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesinin doğmasına yol açmıştır. Bu amaçla Gürcistan, Azerbaycan ve Türkiye hükûmetleri arasında, 7 Şubat 2007^[6] tarihinde Tiflis'te antlaşma imzalanmıştır.

İstanbul Boğazı'nda sürdürülen Marmaray Projesi'nin de tamamlanmasına paralel olarak, Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesi hayata geçirildiğinde Avrupa'dan Çin'e, Rusya'ya alternatif bir güzergah üzerinden demiryoluyla kesintisiz bir şekilde yük taşınması mümkün hale gelmiştir. Böylece Avrupa ile Orta Asya arasındaki yük taşımalarının tamamının demiryoluna kaydırılması planlanmaktadır.^[7]

Ermenistan'la olan kara ve demiryolu sınır kapılarının kapanması sonrası BTK hattı ile Türkiye, Gürcistan arasında ilk kez doğrudan demiryolu bağlantısı sağlanmıştır.

Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu hizmete girdiğinde, orta vadede yıllık 6.5 milyon ton yük taşınması hedeflenmekte 2034 yılına gelindiğinde ise 16 milyon 500 bin ton yük ile 1 milyon 500 bin yolcu taşınması hedeflenmektedir.^[5]

Hattın gerçekleştirilmesi ile bu bölgeye gerek istihdam, gerekse ticari açıdan bir canlılık getirmiştir.

Bakü-Tiflis-Ceyhan ve Bakü-Tiflis-Erzurum Projelerinden sonra her üç ülkenin gerçekleştirdiği üçüncü büyük proje olan bu proje, yukarıda da belirtildiği üzere, üç ülkenin tarihten gelen dostluklarını daha da pekiştirecek, bölge halkına barış ve refah getirecektir.

BTK Projesinin hayata geçirilmesiyle Boğaz Tüp Geçişi'yle (Marmaray Projesi) birlikte ayrıca bu projeleri destekleyen diğer demiryolu projelerinin inşasıyla; Asya'dan Avrupa'ya, Avrupa'dan Asya'ya çok büyük hacimde taşınabilecek yüklerin önemli bir bölümü Türkiye'de kalacak, böylece Türkiye, uzun vadede milyarlarca dolar taşıma geliri elde edebilecektir.

Hattın Gürcistan kısmının temeli 21 Kasım 2007 tarihinde üç ülkenin cumhurbaşkanlarının katılımı ile atıldı. Hattın ilk başta 24 Eylül 2012 tarihinde tamamlanması öngörülmüştür.^[8] Türkiye tarafında kalan bölümünün yapılması için ise 24 Temmuz 2008'de temel atılmıştır.^[9][10]

76 km'si Türkiye, 29 km'si ise Gürcistan'da kalan altyapısı çift, üstyapısı tek, sinyalli ve elektrifikasyonlu olarak inşa edilmesi planlanmış toplam 105 km uzunluğundaki yeni inşa edilecek hat ile Gürcistan sınırlarında kalan mevcut 230 km ve Azerbaycan sınırlarında kalan mevcut 503 km uzunluğundaki hatların renovasyonu ile Kars, Tiflis ve Bakü arasında yük taşımacılığının yanında yolcu taşımacılığı da öngörülmüştür.

Türkiye-Gürcistan arasındaki demiryolu bağlantısının tamamlanmasıyla BTK demiryolu, tüm kesimleriyle 30 Ekim 2017 tarihinde hizmete açılmıştır. Açılışa Azerbaycan, Türkiye, Gürcistan, Kazakistan ve Özbekistan cumhurbaşkanları katılmıştır. Açılış töreni Bakü, Azerbaycan'da yapılmıştır.

Açılış konuşmasında Azerbaycan cumhurbaşkanı Ilham Aliyev :"Bakü-Tiflis-Kars demiryolu paydaşlarının iş ve gelişim açısından ortaklaşa fayda göreceği bir projedir. Ben eminim ki bu projeye büyük katkı sağlayan ülkeler -Azerbaycan, Türkiye, Gürcistan- hep bir kalacaklar ve birbirlerini destekleyeceklerdir. Bu proje bizim dostluğumuzu ve birlikteliğimizi daha da güçlendirecektir. Açılış tarihi olarak 30 Ekim gününü seçilmesinin sembolik bir anlamı vardır. 30 Ekim 1920 tarihinde Türkiye Kars ilini Ermenistan'dan geri almıştır.^[11]

Wikimedia Commons'ta Bakü-Tiflis-Kars demiryolu ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• TCDD resmî sitesi 8 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TCDD Taşımacılık resmî sitesi 8 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Proje hakkında bilgi 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Nazir: "Bakı-Tiflis-Qars bu ilin sonunda fealiyyet gösterecek" 23 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

1. ^ Standart (1435 mm) hat açıklığından Rus (1520 mm) hat açıklığına geçiş yapılır.