İçeriğe atla

Bahtiyari halkı

Bahtiyarlar
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Chaharmahal and Bakhtiari Province, parts of: Khuzestan, Isfahan, Markazi, Lorestan
~1,000,000 (2001)[1]
Din
Şii İslam
  1. ^ "Bakhtyari (people)". ethnologue. 19 Kasım 2019. 12 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
Bahtiyari geleneksel elbisesi

Bahtiyarlar (Farsçaمردم بختیاری, mardam-e Bakhteyari, Bahtiyari olarak da yazılır; Şablon:Lang-fa ) İran'da yaşayan İrani halklarından biridir.[1] Luri dilinin Bakhtiari lehçesini konuşmaktadırlar.[2][3]

Bahtiyarlar çoğunlukla Chaharmahal ve Bahtiyari ve doğu Huzistan, Luristan, Buşehr ve İsfahan eyaletlerinde yaşıyorlar. Bahtiyari aşiretleri özellikle Mescid-i Süleyman, Izeh, Shahr-e Kord ve Andika şehirlerinde ve çevre köylerde büyük bir nüfus yoğunluğuna sahiptirler.

Bahtiyarlar'ın küçük bir yüzdesi hala yazlık mahalleler (sardsīr veya yaylāq ) ve kışlık mahalleler (garmsīr veya qishlāq ) arasında göç eder ve geçimini hayvancılıkla sağlar.[4] Toplam nüfuslarının sayısal tahminleri büyük ölçüde değişiklikler gösterir.

Kaynakça

  1. ^ Hamilton Alexander Rosskeen Gibb, (Ed.) (1954). "LUR". The Encyclopaedia of Islam. Brill Archive. s. 821. ISBN 978-9004060562. Lur -- an Iranian people living in the mountains in southwestern Persia. As in the case of the Kurds, the principal link among the four branches of the Lurs (Mamasani, Kuhghilu'i, Bakthiari, and Lur proper) is that of language. 
  2. ^ "Bakhtiâri". Ethnologue. 10 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2015. 
  3. ^ "LORI DIALECTS". 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2015. 
  4. ^ "BAḴTĪĀRĪ TRIBE". Iranica Online. 1988. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hint-Avrupa dil ailesi</span> dil ailesi

Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesi. Dünyada 3,2 milyarı aşkın kişinin anadili bu aileye ait bir dil olup, bu değer dünya nüfusunun %46'sına tekabül etmektedir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Ethnologue'a göre yaşayan 445 Hint-Avrupa dili bulunmaktadır ve bu dillerin üçte ikisinden fazlası (313) Hint-İran koluna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan (İran eyaleti)</span> İranda bulunan eyaletlerden birisi

Kürdistan, İran'ın 31 eyaletinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Lurlar</span> İrani halk

Lurlar, İranî bir halktır. Batı kuzeybatı ve güney batı İran'da Luristan, Huzistan, Hamedan, Çaharmahal ve Bahtiyari, İsfahan ve İlam eyaletlerinde yaşarlar. İrani bir dil olan Lurca'yı konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">İran dilleri</span>

İran dilleri veya İranî diller, Hint-Avrupa dil ailesinin Hint-İran dilleri koluna bağlı dil öbeği. Günümüzde 150-200 milyon kişinin bu dil grubuna ait dilleri konuştuğu tahmin edilir. İran dilleri tarihsel gelişim açısından üç gruba ayrılır: Eski İran dilleri, Orta İran dilleri ve Yeni İran dilleri.

<span class="mw-page-title-main">İranlılar</span>

İranlılar, İran vatandaşı ya da İran milletinden olan. İranlı, ülkedeki tüm etnik unsurları kapsayan bir terimdir. Farsça konuşanlara Farsi ya da Pers denilmekte iken tarihsel anlamda Arap-Fars ayrımını belirtmek için Acem sıfatı da kullanılmıştır. İranlı olarak tanımlanan halklar genellikle İran dillerini konuşmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Peştuca</span> dil

Peştuca ya da Afganca, Afganistan’da ve Pakistan’ın batı kesiminde yaşayan Peştunların konuştuğu dil. Hint-Avrupa dillerinin Hint-İran dilleri öbeğine bağlıdır. Kırk beş harfli bir alfabesi vardır. Bazı sesler Sanskritçede de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Çaharmahal ve Bahtiyari</span>

Çaharmahal ve Bahtiyari Eyaleti, İran'ın 31 eyaletinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Yunanlar</span> Güneydoğu Avrupada yaşayan bir halk

Yunanlar ya da Helenler, Yunanistan, Kıbrıs, Arnavutluk, İtalya, Türkiye, Mısır ve Doğu Akdeniz'i çevreleyen diğer ülkelerde yaşamış veya yaşayan, aynı zamanda da dünya çapına yayılmış ve diasporalar oluşturmuş bir etnik grup.

Lekçe, Lekler tarafından konuşulan bir Kuzeybatı İran dilidir. İran'ın Luristan (Hürremabad), Kirmanşah ve İlam eyaletlerinde konuşulmaktadır. 1-2 milyon kişi tarafından konuşulan Lekçenin dil bilimsel sınıflandırılması üzerine fikir birliği bulunmamaktadır. Kürtçenin ya da Lurcanın bir lehçesi, Eski Farsçanın bir kalıntısı ya da başlı başına ayrı bir dil olarak kabul edilmektedir. Lurcanın kuzey lehçesi ile büyük oranda fonolojik benzerlik ve ortak kelime dağarcığı göstermektedir. Aynı zamanda güney Kürtçesi ile de büyük oranda benzerlik göstermektedir. Ancak ergatiflik özelliği göstermesi noktasında güney Kürtçesinden ayrılmaktadır. Kürtçe ile Lurcanın her ikisiyle yüksek oranda benzerlik göstermesine bağlı olarak Kürtçe ile Lurca arasında kalmış bir geçiş dili/lehçesi olarak da görülmektedir.

Lekler; Luristan, Kirmanşah, İlam ve Huzistan'da ikamet eden İranlı topluluk. Bağımsız bir İran dili veya Lurca veya Kürtçe dillerinin bir lehçesi olan Lekî'yi konuşuyorlar. Bu Aşiret grubunu oluşturan başlıca aşiretler; Zand, Lek, Biranavend, Dilfan, Tarhan ve Çegini aşiretleridir. Lek diline çok büyük benzerlik gösteren Şeyhbızın (Şêxbizinî) aşireti Ankara'nın Haymana ilçesinde yaşamaktadır. Bu aşiretin geçen yüzyılda buraya göç ettikleri sanılmaktadır. Bazı araştırmacılar Şeyhbızın aşiretinin konuştuğu lehçeyi Leki olarak görürken diğer bazı araştırmacılar Feyli veya Kelhuri olarak da sınıflandırmaktadır.

Hurşidiler veya Küçük Luristan Atabeyliği, 1184 ile 1597 yılları arasında Luristan ve Çaharmahal ve Bahtiyari eyaletlerini kapsayan bölgede hüküm sürmüş Kürt devletidir. Halkı Kürt ve Lurlar oluşturmaktaydı. Ünlü gezgin Marco Polo buraya da seyahat etmiş ve kurucusunun Şucaedîn Hurşid Kürd, adında bir Kürt beyi olduğunu yazmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İran Yahudileri</span>

İran Yahudileri, eskiden Pers İmparatorluğu ya da İran'da yaşamış veya hâlen İran'da yaşamakta olan Yahudiler'e denir.

<span class="mw-page-title-main">Beluçça</span>

Beluçça, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri koluna ait bir dildir. İran'ın güneydoğusunda Sistan ve Belucistan, Pakistan'ın güneybatısında Belucistan eyaletleri, Afganistan'ın güney bölgelerinde ve Türkmenistan'da konuşulmaktadır. Ethnologue'a göre,8,8 milyon konuşanı olan dilin konuşurlarının 6.28 milyonunun Pakistan'da yaşadığı düşünülmektedir. İsa öncesinde Hazar ve komşu bölgelerinde hüküm süren Pers ve Med uygarlıkları ile bağı olan bir dildir. Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir kuzeybatı İran dili olan Beluçça aynı gruptan olan Farsçayla yakından ilişkilidir. Günümüzde Pakistan, Belucistan, doğu İran ve Afganistan'da konuşulmaktadır. Afganistan'da bazı bölgelerde halkın çoğunluğunun konuştuğu bölgesel dillerden biridir. Yoğun olarak konuşulduğu bölgeler için üçüncü resmi dil olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Lurca</span> İrani bir dil

Lurca, İran'daki bazı bölgelerde konuşulan ve Farsçayla birlikte güneybatı İrani diller grubuna giren dildir. Encyclopædia Iranica'ya göre Lurca ve Bahtiyarca dilleri, Farsça ile Kürtçe arasında kalmış ayrı bir dildir. Çoğu zaman Lekçe diliyle karıştırılmaktadır ancak Lek dili kuzeybatı İrani diller grubunda olmakla birlikte Lurcanın kuzey lehçesi ile büyük oranda fonolojik benzerlik ve ortak kelime dağarcığı göstermektedir. Lurcanın kuzey, güney ve merkezi olmak üzere üç ana lehçe grubu bulunmaktadır. Buyer Ahmed şivesi, Bahtiyari şivesi bulunur. İran'ın Luristan, Çaharmahal ve Bahtiyari, Kohgiluye ve Buyer-Ahmed, Huzistan, İsfahan, Fars eyaletlerinde ve Irak arazilerinde yaşayan Lur oymaklarının dilleridir.

<span class="mw-page-title-main">Burucerd</span>

Burucerd, İran'ın Luristan eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">Şapur Bahtiyar</span> İslami rejime muhalif eski İran Başbakanı

Şapur Bahtiyar, (Farsça: شاپور بختیار

Batı İran dilleri, Doğu İran dilleri ile birlikte Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri grubunu oluşturan iki koldan biridir. Batı İran dilleri temelde Kuzeybatı İran dilleri ve Güneybatı İran dilleri olmak üzere iki kola ayrılmaktadır. Eski Farsça, Medce, Partça ve Orta Farsça gibi diller İran dillerinin batı grubunda yer almış belgelenmiş en eski dilleridir. Farsça, Kürtçe, Beluçça, Lurca, Zazaca, Talışça, Tatça, Simnanca, Sengserce, Gilekçe gibi diller bu grupta yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İran mutfağı</span>

İran mutfağı İranın yöresel mutfağıdır. İran'ın yüzyıllar içerisinde ilişki kurduğu bölge ve ülkelerin mutfaklarından da izler taşır: Türk mutfağı, Yunan mutfağı, Mezepotamya mutfağı, Orta Asya mutfağı, Kafkasya mutfağı ve Rus mutfağı bunlardan bazılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bahtiyarca</span>

Bahtiyarca ya da Bahtiyari lehçesi, Lurca'nın Çaharmahal ve Bahtiyari Buşehr, doğu Huzistan ile İsfahan ve Luristan eyaletlerinin bazı bölgelerinde Bahtiyari halkı tarafından konuşulan bir lehçesidir. Farsçanın Boir-Ahamadi, Kohgiluyeh ve Mamasani lehçeleriyle karşılıklı anlaşılırdır.

Burucerdice, İran'ın Luristan Eyaleti'nin Burucerd şehrinde konuşulan Lur dilinin bir lehçesidir. Lurcanın kuzey lehçesiyle benzerlik göstermektedir.