İçeriğe atla

Bademler Köy Tiyatrosu

Bademler Köy Tiyatrosu
KısaltmaBAM
KurucuMustafa Anarat
Kuruluş tarihi1932
KonumBademler, Urla, İzmir, Türkiye

Bademler Köy Tiyatrosu, İzmir'in Urla ilçesine bağlı Bademler köyünde bulunan, oyuncuları köy halkından oluşan köy tiyatrosu.

Türkiye'nin ilk modern köy tiyatrosudur. Tiyatro, 1932'den beri köy halkından amatör oyuncuların sahnelediği oyunlar sergiler. 1969'da köyde Bademler Köy Tiyatrosu binası inşa edilmiştir. Tiyatronun geliştirilmesi, bakımı ile 1989 yılında kurulan Bademler Kültür ve Sanat Derneği ilgilenir.

Tarihçe

Bademler Köy tiyatrosu ilk defa öğretmen Mustafa Anarat'ın, 1932’de Aka Gündüz'ün öykülerinden derlenen Yarım Osman adlı oyunu sahnelemesi ortaya çıkmıştır.[1] Anarat, Türkiye'de Harf İnkılabı'ndan sonra başlayan eğitim seferberliği sırasında Bademler'e öğretmen olarak atanmıştı. 1932'de Bademli İlkokulu öğrencileri ile köy meydanında oyunu sahneledi ve tiyatroyu köylülere sevdirdi.[2] 1936 ve ya 1937'de Anarat'ın köyden ayrılışında sonra köylüler ondan öğrendikleriyle tiyatro yapmayı sürdürdüler. 1980'e kadar yönetmenliği “Sarı Çocuk” lakaplı Hüseyin Or üstlendi.

1932-1947 arasında oyunlarda sadece köy erkekleri rol aldı; kadın rollerini de erkekler canlandırıyordu. Bademler Köyü Tiyatrosu'nda sahneye çıkan ilk kadın oyuncu, köy muhtarının 14 yaşındaki kızı Zeynep Şen oldu. İlan Hatası oyununda rol alan Zeynep Hanım, üç yıl oyunculuk yaptıktan sonra evlendi ve eşi sahneye çıkmasına izin vermediği için tiyatroyu bıraktı. Köylüler, kadınların sahneye çıkmasının önünü açtığı için kendisine saygı duymuş ve tiyatro binası yapıldığında kadın kulisine Zeynep Şen Sözeri adını vermiştir.[3] Tiyatrounun 2022 yılındaki oyunları da Zeynep Şen Sözeri'ye adanmıştır.[4]

1961'de Dormen Tiyatrosu'nun gelmesi ile köy halkı ilk defa profesyonel bir oyun seyretme imkanı buldu. Dormen Tiyatrosu, Refik Erduran’ın yazdığı Ayı adlı oyunu köy meydanında sahneledi.[5] Necati Cumalı’nın 1950’lerde Urla’ya gelmesi ve Bademler köyünü tanıdıktan sonra konusu burada geçen Susuz Yaz filminin senaryosunu yazması ve Metin Erksan’ın 1962’te filmi çekmesi ile Bademler Köyü Türkiye'de tanındı. Çekimleri 9 ay süren filmde figüran olarak köylüler yer almıştı. 1966'da Atıf Yılmaz'ın yönettiği, Yıldız Kenter'in başrolde oynadığı Pembe Kadın adlı film de köyde çekildi.[6]

Köyde bir tiyatro binası yapılmadan önce tiyatronun oyunları, okul binasının duvarının yanına da seyyar bir sahnede, köyün kahvelerinde, köylülere ait tütün depolarında, "Çeşmebaşı" denen köy meydanında sahnelenmekteydi. Bir tiyatro inşa etmek isteyen köylülere köye gelen sanatçılar destek oldu. Başta Dormen ve Kenter Tiyatrosu olmak üzere çeşitli tiyatro toplulukları köye maddi yardım gönderdi. Bina, köylülerin emeği ile inşa edildi 12 Kasım 1969'da açıldı.[3] İtalyan Çerçeveli Tiyatro Sahnesi özelliğindeki tiyatroda başlangıçta seyirci koltuğu değil, okul sıraları vardı ve 230 kişilikti. Seyirci koltukları olduğunda 150 kişilik bir salon haline geldi. Kadın kulis odasına Zeynep Şen Sözer, erkek kulis odasına oyunculardan Hüseyin Kınık'ı (Şadi Bey) adı verilmiştir.

Tiyatroda her sene 3-4 oyun sergilenmekteydi. İlk temsiller, 1999 yılına kadar köyün kurtuluş yıldönümü olan 6 Mayıs günü yapılmaktaydı. 1989 yılında tiyatronun gelişmesi için bir dernek kuruldu. "Bademler Kültür ve Sanat Derneği” adlı dernek, bundan sonra tiyatronun tüm masraflarını, geliştirilmesi, binanın bakımı ile ilgili işleri üstlenmiştir.

1990’ların başından itibaren tiyatro çalışmaları profesyonel tiyatro yönetmeni ile yürütülür. İzmir Devlet Tiyatrosu'ndan Evren Sertel tiyatronun ilk profesyonel yönetmenidir. Bademler Köy Tiyatrosu, profesyonel yönetmenle çalışmaya başladıktan sonra ilk defa yabancı bir eser (Özgürlüğün Bedeli) sahnelemiştir. Bu ilk deneyimden sonra Devlet Tiyatrosu'ndan farklı yönetmenlerle de çalışan Bademli Köy Tiyatrosu, daha sık turne düzenlemeye başlamıştır. Tiyatro, İzmir'in ilçeleri, Çanakkale, Antalya, İstanbul, Diyarbakır, Mersin, Ankara'da oyunlarını sergilemiştir.[3]

Kardeş tiyatrolar

  • Balıklıova Köy Tiyatrosu

Kaynakça

  1. ^ "Bademler'in 89 Yıllık Tiyatro Geleneği - İzmir Art". İzmir.art. 29 Mart 2022. 24 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2024. 
  2. ^ "Fatma Kaya ile söyleşi". Urla Belediyesi Kent Tarihi ve Arşivi. 20 Eylül 2022. 24 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2024. 
  3. ^ a b c Akın Yardımoğlu, Selin (2019). "Türkiye'de köy tiyatrosu geleneği ve bir örnek: Bademler Köy Tiyatrosu". Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü yüksek lisans tezi. 24 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Urla Bademler Köy Tiyatrosu Yeniden Açılıyor". Gerçek Gazete. 25 Mart 2022. 
  5. ^ "Bademler Köyü'nün 90 Yıllık Tiyatro Sevdası - Köy Kahvesi". Köy Kahvesi Gazetesi. 27 Ocak 2019. 24 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2024. 
  6. ^ "Bademler Köyü'nün 90 Yıllık Tiyatro Sevdası". VOA Türkçe. 27 Ocak 2019. 24 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Başar Sabuncu</span> Türk yazar, yönetmen, çevirmen, sahne tasarımcısı ve oyuncu

Fuat Başar Sabuncu, Türk oyun ve senaryo yazarı, tiyatro ve sinema yönetmeni, çevirmen, sahne tasarımcısı, oyuncu.

<span class="mw-page-title-main">Haldun Dormen</span> Türk oyuncu ve yönetmen

Ahmet Haldun Dormen, Türk tiyatro oyuncusu ve yönetmeni, oyun yazarı, çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Gülriz Sururi</span> Türk tiyatrocu

Özhan Gülriz Cezzar, Türk tiyatro oyuncusu ve yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Hadi Çaman</span> Türk oyuncu

Muharrem Hadi Çaman, Türk oyuncu, yönetmen, yazar ve tiyatro eğitmendir.

Dostlar Tiyatrosu, İstanbul'da kurulu bir tiyatro topluluğu.

Defne İclal Halman, Türk sinema ve tiyatro sanatçısıdır. Eski Kültür Bakanı Talât Sait Halman'ın kızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nisa Serezli</span> Türk tiyatro sanatçısı

Nisa Serezli, doğum adıyla Nurinisa Ersan, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu, çevirmen ve seslendirme sanatçısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Afife Tiyatro Ödülleri</span> Türkiyede düzenlenen tiyatro ödül töreni

Afife Tiyatro Ödülleri, tiyatro sahnesine çıkan ilk Türk kadın oyuncu Afife Jale anısına İstanbul'da 1996-1997 tiyatro sezonundan beri her yıl Yapı Kredi Bankası dağıtılan sanat ödülüdür.

Zeynep Tedü, Türk Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusudur.

Çetin Köroğlu, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, yönetmen.

Suna Keskin, Türk sinema, dizi ve tiyatro oyuncusu.

<span class="mw-page-title-main">Tiyatro Eleştirmenleri Birliği</span>

Tiyatro Eleştirmenleri Birliği Türkiye Merkezi (TEB), İstanbul'da yerleşik bir sivil toplum kuruluşu.

Yiğit Sertdemir, Türk oyuncu, tiyatro yönetmeni, oyun yazarı ve dekor tasarımcısı.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Tiyatro Buluşması</span>

Türkiye Tiyatro Buluşması, Türkiye Tiyatrolar Birliği ve İzmir Güzelbahçe Belediyesi işbirliği ile düzenlenen bir tiyatro etkinliğidir.

Paramparça, Turgut Özakman'ın iki perdelik tiyatro oyunu. Oyun ilk defa 1 Ekim 1963'te Ankara Devlet Tiyatrosu'nda Muazzez Kurdoğlu tarafından sahneye kondu. Dekor ve kostüm Seza Altındağ tarafından hazırlanırken rolleri Ali Ecder Akışık, Gülsen Alnıaçık, Meral Gözendor ve Gülgün Kutlu paylaştı.

<span class="mw-page-title-main">İzmir Devlet Tiyatrosu</span>

İzmir Devlet Tiyatrosu, Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü bünyesinde İzmir'de faaliyet gösteren bölge müdürlüğüdür. Nisan 1957'de İzmir'de faaliyete geçmiştir. Ancak, Ankara Tatbikat Sahnesi'nin 1944'ten itibaren başlayan turneler düzenlemiştir. 1949'da çıkarılan Devlet Tiyatro ve Operasının Kuruluş Yasası çıktıktan sonra, Tatbikat Sahnesi bu sefer İzmir'e, "devlet tiyatrosu" adı altında turnelere gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Sahne</span>

Küçük Sahne, İstanbul'da Atlas Pasajı içinde 1951-2018 arasında hizmet vermiş tiyatro sahnesi.

Sahne Tozu Tiyatrosu, İzmir 'de Çağlar İşgören tarafından 2005-2006 sezonunda kurulan özel tiyatrodur. Buca'da küçük bir mekânda bir cep tiyatrosu olarak kurulan tiyatro, günümüzde oyunlarını Konak'ta tiyatroya dönüştürülen eski Çınar Sineması'nda sergilemektedir. Sanat danışmanlığını Haldun Dormen üstlenmiştir. Tiyatronun, Dormen ekolünü devam ettirmektedirler. Tiyatro 2 yıllık oyunculuk eğitimler vermektedir.. Tiyatronun ana merkezi Sahne Tozu Tiyatrosu Göksel Kortay Sahnesi dir adresi Konak da bulunan borsa binasının arka sokağın da bulunmaktadır.. ve burada da oyunculuk eğitimler ve oyunlar oynanmaktadır..

<span class="mw-page-title-main">Çağlar İşgören</span>

Muzaffer Çağlar İşgören Türk oyuncu, yönetmen, tiyatro yapımcısı, tiyatro oyunu yazarıdır.

Bademler, İzmir ilinin Urla ilçesine bağlı bir mahalledir.