İçeriğe atla

Badem iç kurdu

Badem iç kurdu
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota
Âlem: Animalia
Alt âlem: Eumetazoa
Şube: Arthropoda
Alt şube: Hexapoda
Sınıf: Insecta
Takım: Hymenoptera (Zar kanatlılar)
Alt takım: Apocrita
Üst familya: Chalcidoidea
Familya: Eurytomidae
Alt familya: Eurytominae
Cins: Eurytoma
Tür: E. amygdali
Eurytoma amygdali
Badem içinde larva
Larva
Nimf
Gelişimini tamamlayıp bademden çıkan yeni ergin

Badem iç kurdu (Eurytoma amygdali), Eurytomidae familyasından zararlı böcek türü.

Diğer badem zararlıları içerisinde gerek yayılışı gerekse zarar oranının yüksek olmasıyla en önemli tür durumundadır.

Morfoloji

Yumurtalar gayet küçük oval yapılı ve süt beyazı renginde olup biri kısa, diğeri uzun olan iki uzantıya sahiptirler

Larvaları beyaz renkli ve bacaksızdır. Boyları normal duruşlarında (kıvrık) 4–5 mm, açılmış olarak 7–8 mm dir. Üzerleri vücut renginde seyrek kıllarla kaplıdır. Olgun larva beyaz renkte, bacaksız hafif kıvrıktır; boyu 6.0- 8.0 mm kadardır.

Pupa başlangıçta beyaz renktedir. Zamanla kirli sarı bir renk alır, renk gitgide koyulaşır ve siyah olana kadar devam eder.

Ergini siyah renkli bir arıcık olup, dış görünüşü ile tamamen kanatlı bir karıncayı andırır. Ön kanatlar hemen hemen üçgen şeklinde, saydam, renksiz, petrol parıltılı ve ortası hafif kahverengimsidir. Arka kanatlar böbrek şeklindedir. Dişileri erkeklere göre iri vücutlu olup karın nihayetinde belirgin bir yumurta koyma borusu taşırlar. Siyah renkte, sadece femur ve tibialarının uçları ile tarsi sarı renkte; kanatlar saydam ve madeni pırıltılı, başta integument nokta şeklinde çukurcuklar içerir, antenler 10 segmentli; abdomen erkekte yumurta şeklinde, dişide uca doğru sivrileşir, ovipozitör (yumurta koyma borusu) iyice belirgin, dişi 7-7.5; erkek 5.5–6 mm boyundadır.

Biyolojisi

Dişi yumurtalarını her meyveye bir tane olmak üzere kabuk altına yerleştirir. Bir dişi 80 kadar yumurta yapar. Yumurtalar 3-4 haftada açılır, çıkan larvalar 12 gün içinde meyvede beslenir ve çekirdek evini tamamen tahrip eder. Kurtlu meyveler renk değiştirir, sararır sağlamlara oranla daha erken kurur. Sonbahar ve kış aylarında genelde, ağaçta kalan bu meyvelerin yüzeyi siyahlaşır. Badem içkurdu kışı ağaç üzerinde kalmış ya da yere dökülmüş badem meyvesi içinde olgun larva döneminde geçirir ve meyve içinde pupa olur. Larvalar ilkbaharda pupa olur, birkaç hafta sonra da erginler yaklaşık 2 mm çapında bir delikten dışarı çıkarlar. Doğada ilk erginlerin görünme zamanları Nisan ayı ortalarından Haziranın ilk haftasına kadar değişiklik gösterir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da Mayıs başından itibaren başlamakta olup, daha sıcak bölgelerde çıkış biraz daha erken (Nisan) olmaktadır.

Larvalar olgun hale geldikten sonra, ertesi ilkbahara, bazen de daha sonraki ilkbahara kadar kuru meyvelerde bekleyebilirler.

Konakçıları

Ana konakçı badem olsa da erik ve kayısı ağaçlarında da bulunurlar.

Zararı

Ergini, yumurtasını meyvenin içine koyarken, meyve üzerinde çok küçük yara izi oluşturmaktadır. Ancak meyve gelişimiyle birlikte bu iz koynolur. Asıl önemli zararı larvalar yapar. Larva saldırısına uğramış bademler sağlamlardan daha çabuk kuruyarak renk değiştirir. Üst kabuktaki açık yeşil renk kaybolur. Kış aylarında ise üst kabuk rengi tamamen esmerleşir. Beslenme ilerledikçe zamanla iç kısmını tamamen yiyerek boşaltırlar ve sadece meyve içinin kabuğu kalır. Erginin çıkış yaptığı meyvelerin kabuk kısmında yaklaşık 2 mm çapında çıkış deliği görülür.

En fazla badem üretimi yapan ülkeler sırasıyla ABD, İspanya, İran, Fas, Suriye, İtalya, Yunanistan ve Türkiye'dir. Badem iç kurdu bu ülkelerde üretimi düşürüp ekonomik kayba sebep olan en önemli badem zararlısıdır. Türkiye'de badem ağaçlarında %40 oranında bulunurlar.

Düşmanları

Larva parazitoitleri

  • Adontomerus amygdali (Torymidae; Hymenoptera)
  • Aprostocetus bucculentus (Eulophidae; Hymenoptera)

Avcıları

  • Chrysoperla carnae (Chrysopidae; Neuroptera)
  • Coccinella semptempunctata (Coccinellidae; Coleoptera)
  • Scymnus pallipediformis (Coccinellidae; Coleoptera)
  • Propylaea quatuordecimpunctata (Coccinellidae; Coleoptera)
  • Oenopia (Synharmania) conglobata (Coccinellidae; Coleoptera)
  • Syrphus spp. (Syrphidae; Diptera)
  • Orius spp. (Anthocoridae; Heteroptera)
  • Nabis spp. (Nabidae; Heteroptera)

Mücadele

Kültürel önlemler: Badem ağaçlarında çeşitlere göre meyvenin kurtlanma oranında farklılıklar olduğu bilinmektedir. Eğer bu kurtlanmayan çeşitler pomolojik özellikleri uygunsa, yeni tesis edilecek bademliklerde bu çeşitler tercih edilmelidir. (Türkiye'de en çok kurtlanan badem çeşitleri: Nonpareil ve Picantily)

Mekanik mücadele: Badem içkurdu ile bulaşık tüm bahçelerde hasat sırasında veya kış aylarında ağaçlar üzerindeki ve yere dökülen kurtlu bademleri toplayarak yakmak veya çok derin şekilde toprağa gömmek zararlıya karşı en etkin mücadele yöntemidir.

Kimyasal mücadele: Kullanılacak ilaçlar ve dozları hakkında en yakın il veya ilçe müdürlüklerine başvurulmalıdır.

Kaynakça

  • Badem İçkurdu
  • Güler Burcu Gökalp Barut (2007)[], Kahramanmaraş koşullarında bademlerde zararlı badem iç kurdu, Eurytoma amygdali Enderlein (Hymenoptera:Eurytomidae)'nin bazı biyolojik özelliklerinin belirlenmesi üzerine çalışmalar, yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı, Eylül 2007

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Böcek</span> eklembacaklılar sınıfı

Böcekler eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin sınıfı ve tür ve takson bakımından en kalabalık hayvan sınıfıdır. 1.000.000'dan fazla olan tür sayılarıyla Dünya'daki en fazla türe sahip canlılardır. Dünya'nın hemen hemen her yerinde bulunur ve bazen çok yoğun popülasyonlarda görülebilirler. Her yıl birkaç bin böcek türü tanımlanmaktadır. Toplam tür sayısının 2.000.000 ila 30.000.000 kadar olduğu tahmin edilmektedir. Tür, cins, familya gibi taksonomik kategoriler bakımından 6-10.000.000 sayıya ulaşırlar ve Dünya'daki hayvanların %90 kadarını oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Sivrisinek</span> Kan Emici Bir Böcek Türü

Sivrisinek, Latince: Culiseta longiareolata çift kanatlılar (Diptera) takımının Culicidae familyasından kan emici zararlı böceklerin ortak adı.

<span class="mw-page-title-main">Patates güvesi</span>

Patates güvesi, Gelechiidae familyasından larvası pembesi beyaz veya yeşilimsi renklerde olan zararlı bir böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Badem</span>

Badem, gülgiller (Rosaceae) familyasının Prunoideae alt familyasından meyvesi yenebilen küçük bir ağaç türüdür. Badem bu ağacın meyvesidir. Şeftali ile birlikte Prunus'un alt cinsi Amygdalusun içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Çam keseböceği</span>

Çam kese böceği, Thaumetopoeidae familyasından pul kanatlı zararlı böcek türü.

Vipio alpi, Braconidae familyasından asalak arı türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Fındık yeşil kokarcası</span>

Fındık yeşil kokarcası Pentatomidae familyasından zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Tahta kurdu</span>

Tahta kurdu, tos böceğigiller (Anobiidae) familyasından zararlı bir kın kanatlı böcek türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Adli entomoloji</span>

Adli entomoloji veya adli böcek bilimi ya da biyokriminal entomoloji, adli tıbba yardımcı olan ya da onun yetersiz kaldığı durumlarda, ceset üzerinde bulunan böcek ve diğer eklembacaklıların ergin ve larvalarından, maktulün ("cesedin") ölüm zamanını doğruya yakınlıkta ya da yaklaşık olarak tahmin etmeye çalışan bir bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Karanfil yaprakbükeni</span>

Karanfil yaprakbükeni Tortricidae familyasından pul kanatlı zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Elma yaprakbükeni</span> Elma yaprakbüken güve

Elma yaprakbükeni Tortricidae familyasından pul kanatlı zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Phyllocnistis citrella</span> böcek türü

Phyllocnistis citrella, Gracillariidae familyasından pul kanatlı zararlı böcek türüdür.

Şeftali virgül kabuklu biti, Diaspididae familyasından zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Virgül kabuklu biti</span>

Virgül kabuklu biti, Diaspididae familyasından zararlı böcek türü.

<i>Thrips tabaci</i>

Thrips tabaci, tripsler (Thysanoptera) takımından kozmopolit zararlı böcek türü.

Nohut sineği, İki kanatlılar (Diptera) takımının Agromyzidae familyasından zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Bibionidae</span>

Bibionidae, Bibionomorpha infratakımına bağlı bir hayvan familyasıdır. Genellikle siyah renkli, güçlü bir vücuda sahip olan, 2–16 mm uzunluğunda sivrisineklerdir. Erginlerinin ömürleri 1 hafta bile sürmez. İlkbaharda 3–12 mm boyunda, oldukça hantal vücutlu, sivrisinek (Culicidae) benzeri, alçalıp yükselerek dans eden sinekler bu familyaya aittir. Eşeyler arasındaki dimorfizm tipiktir. Bütün dünyada yaklaşık 700 kadar türü bulunur. Eski familyadır ve fosillerine Oligosen ve Miyosen'den beri rastlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fındık kurdu</span>

Fındık kurdu, erginleri kül renginde, hortumlu, 6–7 mm boyunda fındık zararlısı.

<span class="mw-page-title-main">Yaprakarıları</span> zar kanatlılar takımındaki Symphyta alt takımının böcekleri

Yaprak arıları; karıncalar, arılar ve yaban arıları ile birlikte Zar kanatlılar takımındaki Symphyta alt takımının böcekleridir. Yaprakarıları özellikle, bilinen yaklaşık 7.000 tür içeren en büyük üst aile olan Tenthredinoidea üst ailesi ile ilişkilidir; bütün alt takımda ise 800'den çok cins içerisinde yaklaşık 8000 tür tanımlanmıştır. Symphyta alt takımı, Hymenoptera takımındaki çeşitli bazal gruplardan oluşan parafiletiktir.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan beyaz kelebeği</span>

Amerikan beyaz kelebeği , başta dut, akçaağaç, elma, armut, vişne, kiraz, erik, fındık olmak üzere 200’den fazla bitki çeşidinin yapraklarını yemek suretiyle zararlı olabilmektedir.